Bài giảng Ngữ văn Lớp 6 - Tiết 77, Bài 19: Văn bản "Sông nước Cà Mau" - Hoa Thị Hiền

CHUYÊN ĐỀ CỤM 
Phòng GD – ĐT YÊN MỸ 
Trường THCS Thanh Long 
GV THỰC HIỆN: HOA THỊ HIỀN 
MÔN: NGỮ VĂN 6 
SÔNG NƯỚC CÀ MAU 
Bài 19 
Tiết 77 
Đoàn Giỏi 
(Trích: Đất rừng phương Nam) 
1.Năm sinh- năm mất : 1925 - 1989 
2. Năm sinh- năm mất : 1925 - 1990 
3. Quê quán : Tân Hiệp – Châu Thành – Tiền Giang 
4.Viết văn từ thời kháng chiến chống Pháp 
5.Viết văn từ thời kháng chiến chống Mỹ 
6.Đề tài ông chọn viết : cuộc sống, thiên nhiên, con người Nam Bộ. 
7.Đề tài ông chọn viết : các cuộc kháng chiến của dân tộc. 
Giới thiệu vài nét về nhà văn Đoàn Giỏi 
Xuất thân trong một gia đình địa chủ lớn có hàng trăm mẫu đất ven sông Tiền . Gia đình tự nguyện hiến đất và nhà cho kháng chiến . Trụ sở UBND huyện Châu Thành là nhà ông xưa kia. 
Những tác phẩm chính: Người Nam thà chết không hàng (1947); Kí (1948); Chiến sỹ Tháp Mười (1949); Cá bống mú (1956); Đất rừng Phương Nam (1957). 
Cây mái dầm 
Cây đước 
Mái dầm 
Thuyền chài 
Thuyền lưới 
Đèn măng-sông 
Sông nước Cà Mau 
Xuất xứ: Trích từ chương XVIII truyện Đất rừng phương Nam ( 1957) 
Thể loại: truyện dài 
PTBĐ: miêu tả 
Ngôi kể : ngôi thứ 1 ( bé An) 
Sông nước Cà Mau 
(Từ đầu -> một 
màu xanh đơn điệu) 
(Tiếp theo -> khói 
sóng ban mai) 
(Phần còn lại) 
Ấn tượng chung 
về toàn cảnh 
sông nước Cà Mau 
Cảnh sông ngòi, 
kênh rạch 
Cảnh chợ 
Năm Căn 
P1 
P2 
P3 
 “Càng đổ dần về hướng mũi Cà Mau thì sông ngòi, kênh rạch càng bủa giăng chi chít như mạng nhện. Trên thì trời xanh, dưới thì nước xanh, chung quanh mình cũng chỉ toàn một sắc xanh cây lá. 
 Tiếng rì rào bất tận của những khu rừng xanh bốn mùa, cùng tiếng sóng rì rào từ biển Đông và vịnh Thái Lan ngày đêm không ngớt vọng về trong hơi gió muối - thứ âm thanh đơn điệu triền miên ấy ru ngủ thính giác, càng làm mòn mỏi và đuối dần đi tác dụng phân biệt của thị giác con người trước cái quang cảnh chỉ lặng lẽ một màu xanh đơn điệu.” 
Đọc lại đoạn 1: 
Ấn tượng ban đầu về sông nước Cà Mau 
Sông ngòi kênh rạch:. 
Màu sắc:.. 
Âm thanh:. 
Nhóm:.. 
Ấn tượng ban đầu về sông nước Cà Mau 
Sông ngòi kênh rạch: 
Màu sắc: 
Âm thanh: 
Nhóm:.. 
chi chít như mạng nhện 
xanh ( trời, nước, cây lá). 
rì rào bất tận của rừng, sóng và gió 
 “Càng đổ dần về hướng mũi Cà Mau thì sông ngòi, kênh rạch càng bủa giăng chi chít như mạng nhện. Trên thì trời xanh, dưới thì nước xanh, chung quanh mình cũng chỉ toàn một sắc xanh cây lá. 
 Tiếng rì rào bất tận của những khu rừng xanh bốn mùa, cùng tiếng sóng rì rào từ biển Đông và vịnh Thái Lan ngày đêm không ngớt vọng về trong hơi gió muối - thứ âm thanh đơn điệu triền miên ấy ru ngủ thính giác, càng làm mòn mỏi và đuối dần đi tác dụng phân biệt của thị giác con người trước cái quang cảnh chỉ lặng lẽ một màu xanh đơn điệu.” 
Đọc lại đoạn 1: 
11 
	Từ khi qua Chà Là, Cái Keorồi bỏ con sông Bảy Háp xuôi thuyền trôi theo dòng, thì tôi bắt đầu có cái cảm giác trên đâyở đây, người ta gọi tên đất, tên sông không phải bằng những danh từ mĩ lệ, mà cứ theo đặc điểm riêng biệt của nó mà gọi thành tên. Chẳng hạn như gọi rạch Mái Giầm, vì hai bên bờ rạch mọc toàn những cây mái giầm cọng tròn xốp nhẹ, trên chỉ xòa ra độc một cái lá xanh hình chiếc bơi chèo nhỏ; gọi là kênh Bọ Mắt vì ở đó tụ tập không biết cơ man nào là bọ mắt, đen như hạt vừng, chúng cứ bay theo thuyền từng bầy như những đám mây nhỏ, ta bị nó đốt vào da thịt chỗ nào là chỗ đó ngứa ngáy nổi mẩn đỏ tấy lên; gọi kênh Ba Khía vì ở đó hai bên bờ tập trung toàn những con ba khía, chúng bám đặc sệt quanh các gốc cây ( ba khía là một loại còng biển lai cua, càng sắc tím đỏ, làm mắm xé ra trộn tỏi ớt ăn rất ngon. Còn như xã Năm Căn thì nghe nói ngày xưa trên bờ sông chỉ độc có một cái lán năm gian của những người tới đốn củi hầm than dựng nên, cũng như Cà Mau là nói trại theo chữ tức khơ mâu , tiếng Miên nghĩa là “ nước đen”. SGK/19 
rạch Mái Giầm 
kênh Bọ Mắt 
kênh Ba Khía 
xã Năm Căn 
Đọc đoạn văn: 
“Thuyền chúng tôi chèo thoát qua kênh Bọ Mắt, đổ ra con sông Cửa Lớn, xuôi về Năm Căn. Dòng sông Năm Căn mênh mông, nước ầm ầm đổ ra biển ngày đêm như thác, cá nước bơi hàng đàn đen trũi, nhô lên hụp xuống như người bơi ếch giữa những đầu sóng trắng. Thuyền xuôi giữa dòng con sông rộng hơn ngàn thước, 
trông hai bên bờ, rừng đước 
dựng lên cao ngất như hai dãy trường thành vô tận. Cây đước mọc dài theo bãi, theo từng lứa trái rụng, ngọn bằng tăm tắp, lớp này chồng lên lớp kia, ôm lấy dòng sông, đắp từng bậc màu xanh lá mạ, màu xanh rêu, màu xanh chai lọ, lòa nhòa ẩn hiện trong sương mù và khói sóng ban mai” 
 “Thuyền chúng tôi chèo thoát qua kênh Bọ Mắt, đổ ra con sông Cửa Lớn, xuôi về Năm Căn. Dòng sông Năm Căn mênh mông, nước ầm ầm đổ ra biển ngày đêm như thác, cá nước bơi hàng đàn đen trũi, nhô lên hụp xuống như người bơi ếch giữa những đầu sóng trắng. Thuyền xuôi giữa dòng con sông rộng hơn ngàn thước, trông hai bên bờ, rừng đước dựng lên cao ngất như hai dãy trường thành vô tận. Cây đước mọc dài theo bãi, theo từng lứa trái rụng, ngọn bằng tăm tắp, lớp này chồng lên lớp kia, ôm lấy dòng sông, đắp từng bậc màu xanh lá mạ, màu xanh rêu, màu xanh chai lọ, lòa nhòa ẩn hiện trong sương mù và khói sóng ban mai” 
THẢO LUẬN NHÓM (5’) 
 Chỉ ra những biện pháp nghệ thuật chủ yếu trong đoạn văn? 
 “Thuyền chúng tôi chèo thoát qua kênh Bọ Mắt, đổ ra con sông Cửa Lớn, xuôi về Năm Căn. Dòng sông Năm Căn mênh mông, nước ầm ầm đổ ra biển ngày đêm như thác, cá nước bơi hàng đàn đen trũi, nhô lên hụp xuống như người bơi ếch giữa những đầu sóng trắng. Thuyền xuôi giữa dòng con sông rộng hơn ngàn thước, trông hai bên bờ, rừng đước dựng lên cao ngất như hai dãy trường thành vô tận. Cây đước mọc dài theo bãi, theo từng lứa trái rụng, ngọn bằng tăm tắp, lớp này chồng lên lớp kia, ôm lấy dòng sông, đắp từng bậc màu xanh lá mạ, màu xanh rêu, màu xanh chai lọ, lòa nhòa ẩn hiện trong sương mù và khói sóng ban mai” 
mênh mông 
ầm ầm 
tăm tắp 
Trong câu “ Thuyền chúng tôi chèo thoát qua kênh Bọ Mắt, đổ ra con sông Cửa Lớn, xuôi về Năm Căn ” có những động từ nào chỉ cùng một hoạt động của con thuyền? Nếu thay đổi trình tự những động từ ấy trong câu thì có ảnh hưởng gì đến nội dung diễn đạt hay không? 
3. Cảnh chợ Năm Căn 
Chợ Năm Căn nằm sát bờ sông, ồn ào, đông vui, tấp nập. Vẫn là cái quang cảnh quen thuộc của một xóm chợ vùng rừng cận biển thuộc tỉnh Bạc Liêu, với những túp lều lá thô sơ kiểu cổ xưa nằm bên cạnh những ngôi nhà gạch văn minh hai tầng, những đống gỗ cao như núi chất dựa bờ, những cột đáy, thuyền chài, thuyền lưới, thuyền buôn dập dềnh trên sóng  Nhưng Năm Căn còn có cái bề thế của một trấn “anh chị rừng xanh” đứng kiêu hãnh phô phang sự trù phú của nó trên vùng đất cuối cùng của Tổ quốc. Những bến vận hà nhộn nhịp dọc dài theo sông ; những lò than hầm gỗ đước sản xuất loại than củi nổi tiếng nhất của miền Nam ; những ngôi nhà bè ban đêm ánh đèn măng-sông chiếu rực trên mặt nước như những khu phố nổi, và nơi đây người ta có thể cập thuyền lại, bước sang gọi một món xào, món nấu Trung Quốc hoặc một một đĩa thịt rừng ướp nướng kiểu địa phương kèm theo vài cút rượu, ngoài ra còn có thể mua từ cây kim, cuộn chỉ, những vật dụng cần thiết, một bộ quần áo may sẵn hay một món nữ trang đắt giá chẳng hạn, mà không cần phải bước ra khỏi thuyền. Những người con gái Hoa kiều bán hàng xởi lởi, những người Chà Châu Giang bán vải, những bà cụ già người Miên bán rượu, với đủ các giọng nói líu lô, đủ kiểu ăn vận sặc sỡ, đã điểm tô cho Năm Căn một màu sắc độc đáo, hơn tất cả các xóm chợ vùng rừng Cà Mau. 
III. Tổng kết 
Về nghệ thuật: 
- Miêu tả từ bao quát đến cụ thể; lựa chọn từ ngữ tinh tế, gợi hình, sử dụng có hiệu quả các biện pháp tu từ. 
-Kết hợp nhiều phương thức biểu đạt, trong đó miêu tả là chủ yếu. 
2. Về nội dung: 
- Văn bản miêu tả sông nước Cà Mau đẹp rộng lớn, hoang dã, hùng vĩ, đầy sức sống; chợ Năm Căn tấp nập, trù phú độc đáo . 
- Thể hiện sự gắn bó, tài quan sát, tình yêu sâu sắc của tác giả dành cho thiên nhiên và cuộc sống ở vùng Cà Mau. 
MỘT SỐ HÌNH ẢNH TIÊU BIỂU Ở CÀ MAU 
Ảnh Đất Mũi – Cà Mau 
Đây là nơi cắm mốc tọa độ cuối cùng của Việt Nam 8037’30 vĩ Bắc, 104043’ kinh Đông thuộc địa phận xã Đất Mũi huyện Ngọc Hiển. Ngọc Hiển là tên một thầy giáo có công lao rất lớn trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp . 
 Ảnh Hòn Khoai - Cà Mau 
Truyện kể rằng khi những cư dân Việt đầu tiên đặt chân lên vùng đất này tìm nước ngọt để uống họ phát hiện rằng ở đó có rất nhiều khoai. Vì vậy họ đặt tên là đảo Hòn Khoai. Nơi đây còn gắn liền với cuộc khởi nghĩa Hòn Khoai do thầy giáo Phan Ngọc Hiển lãnh đạo thành công 
MỘT SỐ HÌNH ẢNH TIÊU BIỂU Ở CÀ MAU 
Hòn Đá Bạc – Cà Mau 
Gọi là hòn Đá Bạc vì ở đó có rất nhiều đá màu bạc. 
Đây là ảnh chùa Khơ me tọa lạc tại thành phố Cà Mau. 
Thành phố Cà Mau 
Thắng cảnh Hòn Khoai 
Biểu tượng mũi Cà Mau 
Thành phố Cà Mau 
Cảng hàng không Cà Mau 
Thắng cảnh Hòn Khoai 
Trò chơi ô chữ 
1 
2 
3 
4 
5 
6 
Đ A 1 
Đ A 2 
Đ A 3 
Đ A 4 
Đ A 5 
Đ A 6 
Đ 
O 
A 
N 
G 
I 
O 
I 
B 
O 
M 
Ă 
T 
C 
A 
M 
A 
U 
Đ 
Ư 
Ơ 
C 
H 
O 
A 
N 
G 
S 
Ơ 
C 
H 
Ơ 
N 
Ô 
I 
Câu 1: Ai là tác giả văn bản Sông nước Cà Mau? 
Câu 2: Tên con kênh có nhiều động vật nhỏ, đen như hạt vừng? 
Câu 3: Truyện này viết về tình nào của nước ta? 
Câu 4: Loài cây mọc nhiều ở vùng ngập mặn Cà Mau? 
Câu 5: Nhận xét về thiên nhiên vùng sông nước Cà Mau? 
Câu 6: Hoạt động buôn bán trên sông nhỏ được gọi là gì? 
Vận dụng, tìm tòi mở rộng 
1. Viết một đoạn văn trình bày cảm nhận 
của em về vùng đất Cà Mau. 
2. Sưu tầm những bài thơ, bài hát viết về Cà Mau . 
3. Soạn bài: “Bức tranh của em gái tôi”.