Giáo án Lịch sử Lớp 7 - Bài 14, Tiết 3: Ba lần kháng chiến chống quân xâm lược Mông Nguyên (Bản hay)

Tuần 13 Bài 14** BA LẦN KHÁNG CHIẾN CHỐNG QUÂN
Tiết 26 XÂM LƯỢC MÔNG – NGUYÊN (THẾ KỶ XIII) 
Ngày dạy. 
 III. CUỘC KHÁNG CHIẾN LẦN THỨ BA
 CHỐNG QUÂN XÂM LƯỢC NGUYÊN (1287 – 1288)
Lớp 
7A1
7A2
Vắng
I. MỤC TIÊU CẦN ĐẠT:
1. Kiến thức:
- Những nét chính về diễn biến của cuộc kháng chiến chống quân Nguyên lần thứ 3 của quân và dân nhà Trần.
- Tinh thần toàn dân đoàn kết, quyết tâm kháng chiến của quân và dân thời Trần qua các sự kiện, nhân vật lịch sử cụ thể, tiêu biểu.
2. Kĩ năng: Biết phân tích, so sánh, đối chiếu diễn biến giữa kháng chiến lần thứ 3 với 2 lần trước.
3. Tư tưởng: Bồi dưỡng cho học sinh:
- Lòng yêu nước, niềm tự hào, tự cường dân tộc, biết ơn các anh hùng dân tộc thời nhà Trần.
v GDMT: Biết dựa vào địa thế hiểm trở của địa hình để chiến đấu và chiến thắng.
II. CHUẨN BỊ CỦA GV VÀ HS:
- GV : Lược đồ cuộc kháng chiến lần thứ III chống quân Nguyên (1287 - 1288), lược đồ chiến thắng Bạch Đằng (1288).
- HS: Đọc và trả lời câu hỏi SGK.
III. TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG DẠY VÀ HỌC
1. Ổn định lớp
2. KT Bài cũ: 
* Nhà Trần đã chuẩn bị kháng chiến chống quân xâm lược Nguyên như thế nào ?
* Trình bày diễn biến và kết quả của cuộc kháng chiến ?
3. Bài mới:
	Sau thất bại thảm hại trong 2 lần xâm lược trước, vua Nguyên rất tức tối, quyết tâm xâm lược Đại Việt lần thứ 3 để rửa nhục và để thực hiện tham vọng mở rộng ách đô hộ của đế chế Nguyên đối với các quốc gia ở phía Nam Trung Quốc. Vậy cuộc xâm lược Đại Việt lần 3 diễn ra như thế nào, quân và dân Đại Việt đã đối phó ra sao. Chúng ta cùng tìm hiểu tiếp bài 14.
4. Các hoạt động :
Hoạt động của GV và HS
Nội dung
Hoạt động 1: cả lớp, cá nhân
* Sau hai lần xâm lược Đại Việt thất bại thái độ của vua Nguyên như thế nào ?
* Hãy nêu dẫn chứng về việc quân Nguyên chuẩn bị chu đáo cho cuộc xâm lược?
HS:
* Việc nhà Nguyên chuẩn bị cho lần xâm lược thứ ba kỹ lưỡng quy mô nói nên điều gì?
HS:
v GDMT: Biết tận dụng địa thế của địa hình để chiến đấu với giặc.
* GV: Mặc dù chuẩn bị đã rất chu đáo, song vua Nguyễn vẫn không thoát khỏi nỗi ám ảnh lo sợ. Thể hiện ở chi tiết Vua Nguyên dặn con trai: "Không được cho Giao Chỉ là 1 nước nhỏ mà khinh thường", nhà Nguyên càng chuẩn bị kỹ lưỡng, chu đáo bao nhiêu thì nhà Trần càng gặp khó khăn bấy nhiêu.
* Trước nguy cơ xâm lược đó, vua tôi nhà Trần đã đưa ra kế sách gì?
 HS:
* Tại sao Thoát Hoan không tiến quân thẳng vào Thăng Long mà lại chiếm đóng Vạn Kiếp?
* Tại sao Ô Mã Nhi lại ngược sông Bạch Đằng kéo đến Vạn Kiếp để hội quân với Thoát Hoan?
* GV tóm tắt diễn biến trên lược đồ:
GDMT: Lợi dụng địa hình hiểm trở quân ta đã mai phục chặn đánh địch khắp nơi.
Hoạt động 2: cá nhân
* Tại sao nhà Trần lại quyết định đánh đoàn thuyền chở lương? (Đánh vào dạ dày của giặc => đói => khó có thể chiến đấu lâu dài -> phá hỏng âm mưu "Cậy lương thực nhiều để đánh lâu dài với nhà Trần").
* Chiến thắng Vân Đồn có ý nghĩa gì ? (Chiến thắng Vân Đồn làm cho quân giặc lâm vào thế bị động và gặp rất nhiều khó khăn).
* Đợi mãi không thấy đoàn thuyền lương đến thoát hoang đã làm gì? 
Hoạt động 3: cá nhân
* Vì sao ta thực hiện kế hoạch "Thăng Long vườn không, nhà trống"? (Thể hiện tư tưởng: “quyết không để một hạt thóc, một người dân lọt vào tay giặc...”, bất hợp tác với giặc).
* Trước cảnh kinh thành Thăng Long hoang vắng quân lính Thoát Hoan đã làm gì?
* Tại sao Trần Quốc Tuấn lại chọn sông Bạch Đằng để chặn đánh giặc? 
* GV tường thuật chiến thắng Bạch Đằng trên lược đồ.
* Nêu ý nghĩa của chiến thắng Bạch Đằng năm 1288 ?
* Giáo dục HS: Tinh thần yêu nước, tự hào dân tộc, và truyền thống đấu tranh của nhân ta.
Lợi dụng địa hình hiểm trở quân ta đã mai phục chặn đánh địch khắp nơi.
1. NHÀ NGUYÊN XÂM LƯỢC ĐẠI VIỆT.
- Sau hai lần xâm lược Đại Việt thất bại, vua Nguyên đình chỉ cuộc tấn công Nhật Bản, tập trung mọi lực lượng để đánh Đại Việt. 
- Đứng trước nguy cơ bị xâm lược, nhà Trần khẳng trương chuẩn bị, tăng cường quân ở những nơi hiểm yếu, nhất là vùng biên giới và vùng biển.
- Cuối tháng 12 năm 1287, quân Nguyên tiến vào nước ta. 
+ Cánh quân do Thoát Hoan chỉ huy vượt biên giới đánh vào Lạng Sơn, Bắc Giang rồi kéo vào Vạn Kiếp.
+ Cánh quân thuỷ do Ô Mã Nhi chỉ huy theo đường biển tiến voà sông Bạch Đằng rồi tiến vào Vạn Kiếp.
2. TRẬN VÂN ĐỒN TIÊU DIỆT ĐOÀN THUYỀN TRƯƠNG VĂN HỔ
- Trận Vân Đồn,Trần Khánh Dư chỉ huy quân mai phục, khi đoàn thuyền của Trương Văn Hổ đến, quân ta đánh dữ dội.
- Kết quả: phần lớn thuyền lương bị đắm, số còn lại bị quân nhà Trần chiếm.
3. CHIẾN THẮNG BẠCH ĐẰNG
- Hoàn cảnh: 
+ Cuối tháng 1- 1288, Thoát Hoan vào thành Thăng Long trống vắng.
+ Sau trận Vân Đồn, tình thế quân Nguyên ngày càng khó khăn, nhiều nơi xung yếu bị quân ta tấn công chiếm lại, lương thực ngày càng cạn kiệt.
- Thoát Hoan quyết định rút quân về Vạn Kiếp và từ đây rút quân về nước theo hai đường thuỷ, bộ.
- Nhà Trần mở cuộc phản công ở hai mặt thuỷ bộ. 
- Tháng 4-1288, đoàn thuyền của Ô Mã Nhi đã lọt vào trận địa bãi cọc trên sông Bạch Đằng do quân ta bố trí từ trước, cuộc chiến đấu ác liệt diễn ra, Ô Mã Nhi bị bắt sống.
- Trên bộ, Thoát Hoan dẫn quân từ vạn kiếp theo hướng Lạng Sơn rút về Trung Quốc, bị quân ta liên tục chặn đánh.
- Cuộc kháng chiến lần thứ ba chống Mông Nguyên kết thúc thắng lợi vẽ vang.
IV. CỦNG CỐ VÀ HƯỚNG DẪN TỰ HỌC Ở NHÀ:
1. Củng cố: 
- Nêu hoàn cảnh cuộc xâm lược Đại Việt lần III của quân Nguyên ?
- Cho HS lên bảng tường thuật lại diễn biến chiến thắng Bạch Đằng trên lược đồ?
2. Hướng dẫn tự học ở nhà 
- Chuẩn bị phần IV Theo câu hỏi SGK.
- Tìm hiểu nguyên nhân và ý nghĩa của cuộc kháng chiến chống quân xâm lược Mông – Nguyên ?
*** Rút kinh nghiệm
..