Giáo án Lịch sử Lớp 12 - Bài 16, Tiết 2: Phong trào giải phóng dân tộc và tổng khởi nghĩa tháng tám (1939-1945) nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà ra đời

	Dẫn dắt bài mới:
- 9/ 1940 Nhật đánh vào Lạng Sơn, Pháp nhanh chóng đầu hàng dâng Đông Dương cho Nhật, nhân dân Việt Nam “một cổ hai tròng”. Nhật Pháp câu kết bóc lột tàn bạo, mâu thuẫn nhân dân ta và Nhật Pháp sâu sắc.
- Trước sự chuyển biến của tình hình thế giới- trong nước. Đầu năm 1941 sau 30 năm hoạt động ở nước ngoài Bác Hồ về nước trực tiếp lãnh đạo cách mạng VN. vậy Dưới sự lãnh đạo của Đảng và Bác Hồ 8/1945 nhân dân cả nước chớp thời cơ tổng khởi nghĩa giành chính quyền thắng lợi như thế nào?
 Bài 16 
Phong trào giải phóng dân tộc và tổng khởi nghĩa tháng Tám (1939- 1945) nước Việt Nam dân chủ cộng hoà ra đời
 ( Tiết 2)
 III – Khởi nghĩa vũ trang giành chính quyền
Trong bài hôm nay chúng ta cùng làm rõ câu hỏi sau đây: Vì sao Đảng ta quyết định tổng khởi nghĩa tháng 8 giành chính quyền trong toàn quốc? Tổng khởi nghĩa đã diễn ra như thế nào? 
 Hoạt động của giáo viên và học sinh
 Kiến thức cơ bản
 Hoạt động cá nhân - cả lớp:
Vì sao Đảng ta quyết định khởi nghĩa từng phần? Diễn biến khởi nghĩa từng phần? và khởi nghĩa từng phần trong cao trào kháng Nhật có ý nghĩa như thế nào đối với thắng lợi CM tháng Tám năm 1945?
PV? Hoàn cảnh lịch sử khi ta tiến hành khởi nghĩa từng phần
Sau khi học sinh trả lời giáo viên bổ sung:
 vào thời điểm 3/1945 cuộc chiến tranh đã bước vào giai đoạn cuối cùng
- ở Châu âu: Hồng quân LX bắt tấn công như vũ bão vào Béclin sào huyệt cuối cùng của PX Đ 
- ở Châu á- Thái Bình Dương quân Nhật thất bại liên tiếp trước những đòn tấn công của Anh, Mĩ.
( như vậy điểm nổi bật của tình hình thế giới....)
 (Sự thất bại của phe phát xít đặc biệt sự thất bại của phát xít Nhật ở Châu á- TBD) đã tác động đến tình hình đông dương như thế nào....)
ở Đông Dương Pháp ráo riết hoạt động chờ thời cơ phản công quân Nhật để giành lại địa vị thống trị cũ
 Nhưng âm mưu của Pháp không qua được tai mắt bọn mật thám Nhật, Nhật tìm cách hoà hoãn với Pháp nhưng Đảng ta nhận định sự hoà hoãn này chỉ là tạm thời, vì 2 quân cướp nước không thể cùng chung 1 miếng mồi béo bở như đông dương và đúng như nhận định của Đảng ta, trước sự thất bại gần kề ở châu á TBD để trừ cái hoạ bị Pháp đánh
sau lưng khi quân đồng minh đổ bộ vào Đông Dương 20h đêm 9/3/1945 Nhật nổ súng...... Chỉ sau vài giờ chống cự yếu Pháp tuyên bố đầu hàng dâng Đông Dương cho Nhật.
Sự kiện Nhật đảo chính pháp đã tạo ra điều kiện thuận lợi cho CMVN.
PV? Vì sao Nhật đảo chính Pháp lại tạo ra điều kiện thuận lợi cho CMVN.
Vì : Kẻ thù của CM đã thay đổi, Pháp đã bị Nhật lật đổ sự câu kết Nhật, Pháp chống phá CMVN không còn nữa và Nhật lúc này cũng không còn mạnh như khi chúng mới vào Đông Dương, bởi ở châu á- TBD chúng đang thất bại liên tiếp, CM nước lúc này chỉ còn một kẻ thù duy nhất là PX Nhật. 
* sau khi hất cẳng Pháp, Nhật tuyên bố giúp các dân tộc Đông Dương XD nền độc lập. Chúng dựng lên chính phủ Trần Trọng Kim, đưa Bảo Đại lên làm quốc trưởng nhưng đó chỉ là thủ đoạn lừa bịp, trên thực tế sau đảo chính Nhật tăng cường vơ vét, bòn rút ND Đông Dương, đàn áp dã man những người CM, chỉ một thời gian ngắn nhật lộ rõ bộ mặt phản động mâu thuẫn nhân dân ta & PX Nhật ngày càng gay gắt
- Vậy trước những biến đổi đó Đảng ta đã có chủ trương gì
PV? Trước những biến đổi sâu sắc của tình hình thế giới, trong nước Đảng ta có chủ trương gì
Ngay trong đêm 9/3 khi tiếng súng đảo chính vừa nổ cũng là lúc hội nghị ban thường vụ trung ương Đảng họp tại Đình Bảng ( Bắc Ninh).căn cứ vào tình hình cụ thể của nước ta lúc này Đảng nhận định cuộc đảo chính đã tạo nên một sự khủng hoảng chính trị sâu sắc ở Đông Dương: 2 quân cướp nước đang cắn nhau chí tử, chính quyền Pháp đã tan rã, chính quyền Nhật chưa kịp ổn định các tầng lớp trung gian hoang mang. Quần chúng CM muốn hành động,tuy nhiên lúc này thời cơ tổng khởi nghĩa vẫn chưa chín muồi trên cơ sở nhận định đó. Ngày 12/3/1945 Đảng ra chỉ thị..... 
PV? Hãy cho biết nội dung cơ bản chỉ thị của Đảng
lập bảng:
xác định kẻ thù chính: PX Nhật
khẩu hiệu đấu tranh: đánh đuổi PX Nhật
hình thức đấu tranh: bãi công, biểu tình, vũ trang, sẵn sàng chuyển hình thức tổng khởi nghĩa khi thời cơ đến.
 - chủ trương: Phát động cao trào kháng Nhật cứu nước làm tiền đề cho tổng khởi nghĩa tháng 8
=> Chỉ thị của đảng có tầm quan trọng ĐB đã soi sáng cho nhân dân ta cách thức hoạt động trong thời kỳ tiền khởi nghĩa,có tác dụng cổ vũ toàn dân tham gia kháng Nhật cứu nước
* Chuyển ý: Cao trào kháng Nhật đã diễn ra như thế nào? Và nó có ý nghĩa đối với thắng lợi tổng khởi nghĩa 8/1945?
PV? Qua đoạn phim sau em hãy nhận xét: 
Lực lượng tham gia?
Hình thức đấu tranh?
Không khí đấu tranh? của ND ta trong cao trào kháng Nhật
HS trả lời, GV bổ xung: 
lực lượng tham gia đông đảo gồm CN, Nông dân, binh lính và các tầng lớp khác. Xuất hiện nhiều hình thức đấu tranh phong phú biểu tình, vũ trang, phá kho thóc của Nhật, truyền đơn, khẩu hiệu, biểu ngữ của Đảng kêu gọi quần chúng kháng Nhật => Tất cả những hình ảnh trên cho ta thấy được một không khí kháng Nhật sôi nổi, hào hùng trong cả nước.
Chuyển ý => Bây giờ chúng ta tìm hiểu về DB khởi nghĩa từng phần ở một số địa phương tiêu biểu nhất.
Lập bảng:
- Căn cứ địa Việt Bắc: Lực lượng vũ trang phối hợp với nhân dân giải phóng nhiều xã, châu, huyện. ở những nơi giành được thắng lợi, chính quyền CM được thành lập, các hội cứu quốc được củng cố và phát triển
- Bắc Kì : Phong trào phá kho thóc của Nhật phát triển mạnh.. 
- Quảng ngãi : 11/3/1945 Tù chính trị nhà lao Ba Tơ khởi nghĩa, đội du kích Ba Tơ thành lập.
- Nam kì : PTr p tr mạnh Mĩ tho, Hậu Giang.Ngoài ra khởi nghĩa quần chúng còn dâng cao ở nhiều địa phương khác như: Bần Yên Nhân ( Hưng Yên), Tiên Du (Bắc Ninh )... ở các nhà tù: Nghĩa Lộ, Sơn La, Hoả Lò.... Hàng ngàn cán bộ, Đảng viên phá nhà giam, vượt ngục ra ngoài hoạt động bổ xung cho Đảng nguồn cán bộ quan trọng thúc đẩy phong trào phát triển mạnh.
* Điển hình nhất tại Bắc Kì...
- khẩu hiệu phá kho thóc của Nhật giải quyết nạn đói đã đáp ứng nguyện vọng cấp bách của đông đảo nhân dân, tạo thành một phong trào phát triển mạnh mẽ chưa từng có. Qua phong trào phá kho thóc của Nhật + phong trào kháng Nhật ở các địa phương trong cả nước, Đảng đã tập hợp hàng triệu triệu nhân dân,trực tiếp được tập dượt quần chúng trong đấu tranh, nâng cao trình độ giác ngộ của quần chúng .Lực lượng CM phát triển vượt bậc 
Chuyển ý: Giữa lúc cao trào kháng Nhật phát triển mạnh mẽ Đảng đã chuẩn bị những công việc gì trước ngày tổng khởi nghĩa
 Nhằm đẩy mạnh hơn nữa công tác chuẩn bị khởi nghĩa vũ trang giành chính quyền Đảng gấp rút chuẩn bị những công việc sau.
Thứ 1: 15 -20/5/1945........Phát triển hơn nữa lực lương vũ trang, nửa vũ trang. Mở trường đào tạo cán bộ quân sự, phát triển chiến tranh du kích...
 - Thứ 2: 16/4/1945 tổng bộ Việt minh ra chỉ thị..... và uỷ ban giải phóng các cấp
- Tiếp theo công việc thứ 3: 15/5/1945 .... thực hiện nghị quyết hội nghị quân sự Bắc kì thống nhất VNTTGPQ+ CCQ
- Thứ 4: 4/6/1945 theo chỉ thị của HCT...
PV? Quan sát lược đồ hãy kể tên các tỉnh trong khu giải phóng Việt Bắc và nhận xét: Phạm vi? ý nghĩa sự thành lập khu giải phóng Việt Bắc.
HS trả lời, GV bổ xung:
Gồm 6 tỉnh: Cao, Bắc, Lạng, Thái, Tuyên, Hà. Và một số tỉnh Bắc Giang, Phú Thọ, Vĩnh Yên, Yên Bái.
Tân Trào được chọn làm thủ đô của khu giải phóng.
Sự ra đời của khu giải phóng Việt Bắc có ý nghĩa rất quan trọng vì đây là khu căn cứ địa chính lãnh đạo CM cả nước. Và khu căn cứ địa chính là hình ảnh thu nhỏ của nước Việt Nam mới.
Như vậy công cuộc chuẩn bị được Đảng gấp rút hoàn thành và đến đầu năm 1945 ta đã có một lực lượng chính trị,vũ trang hùng hậu, căn cứ địa CM vững chắc, cả dân tộc đã sẵn sàng đợi thời cơ đến.
=> Vậy thời cơ thuận lợi nhất cho tổng khởi nghĩa là lúc nào? tổng khởi nghĩa đã diễn ra sao?
Vậy căn cứ vào điều kiện lịch sử nào mà Đảng ta quyết địnnh ban bố lệnh tổng khởi nghĩa.
PV? Tình hình thế giới, trong nước trước khi ta tiến hành tổng khởi nghĩa.
HS trả lời, GV bổ xung: 
8/1945 Quân đồng minh tấn công mạnh mẽ vào các vị trí của quân Nhật ở châu á- TBD. sau2 quả bom nguyên tử .... 
và thất bại ở đông bắc trung quốc
Trưa15/8/1945 Nhật đầu hàng.... 
Tin Nhật đầu hàng đồng minh vô điều kiện đã khiến cho tinh thần quân Nhật ở trong nước ...Trên báo cờ giải phóng 14/8/1945 Đ/C Trường Chinh đã viết: “Trưa nay Nhật tuyên bố đầu hàng đồng minh, bọn Nhật ở Đông dương lúc này như bầy sói con ngơ ngác..”.
 trước đây chúng hung hăng như thế, độc ác như thế, hiếu chiến như thế vậy mà giờ đây hoang mang cực độ => THời cơ ngàn năm có một đã đến...
PV? Vậy tại sao Nhật đầu hàng đồng minh lại là Thời cơ “ngàn năm có một” cho tổng khởi nghĩa .
 GV nói nhanh vì sao ta không tiến hành tổng khởi nghĩa trước và sau tháng 8
 Vì: Nhật đã đầu hàng đồng minh, ở trong nước bọn Nhật đang hoang mang mất tinh thần không còn khả năng kháng cự, kẻ thù của chúng ta đã ngã gục, Quân đồng minh thì chưa kịp vào nước ta để tước khí giới quân Nhật, Trong khi đó Đảng, nhân dân ta đã sẵn sàng hành động. trong khoảng thời gian từ 13/8 – 3/9/1945 sẽ là thời cơ thuận lợi nhất cho CM nước ta bởi lúc này hội tụ đầy đủ những yếu tố thuận lợi cả về khách quan lẫn yếu tố chủ quan để ta chớp thời cơ tổng khởi nghĩa giành chính quyền và đã giành thắng lợi nhanh chóng.
=> Và để có kế hoạch giành chính quyền nhanh chóng và chuẩn bị mọi mặt cho CM sau khi giành chính quyền thắng lợi Đảng ta có những quyết định quan trọng sau đây.
- 13/8/1945 Thành lập uỷ ban khởi nghĩa toàn quốc. Ra quân lệnh số một phát lệnh tổng khởi nghĩa.
“... Hỡi quân dân toàn quốc PX Nhật đã đầu hàng đồng minh, quân đội Nhật đã bị tan rã khắp các mặt trận , kẻ thù của chúng ta đã ngã gục, giờ tổng khởi nghĩa đã đánh chúng ta phải hành động... quả cảm... thận trọng, tổ quốc... hi sinh lớn lao... về ta”
- 14 -15/8/1945 Hội nghị toàn quốc thông qua kế hoạch tổng khởi nghĩa, quyết định chính sách đối nội, đối ngoại sau khi giành chính quyền.
- 16-17/8/1945 Đại hội quốc dân (Gồm 60 đại biểu đại diện cho ND cả nước) đã tán thành lệnh tổng khởi nghĩa của Đảng, thông qua 10 chính sách của Việt Minh, chọn quốc kì, quốc ca, đại hội quốc dân đã biểu thị sức mạnh đoàn kết, quyết tâm cao nhất muôn triệu người như một của toàn Đảng, toàn dân ta đưa tổng khởi nghĩa đến thắng lợi nó có ý nghĩa như hội nghị diên hồng thế kỉ XIII của vua tôi nhà Trần vậy.
HS xem phim + với những kiến thức GV vừa giảng ở trên (phim đến hình ảnh ngôi nhà).
PV? Em có nhận xét gì về chủ trương của Đảng
 Những chủ trương trên của Đảng chứng tỏ sự nhạy bén, sáng suốt của Đảng trước sự thay đổi của tình hình thế giới, trong nước Đảng không chỉ nắm được thời cơ chiến lược mà còn nắm vững nghệ thật quân sự hạ quyết tâm tổng khởi nghĩa đi đến thắng lợi cuối cùng như Bác Hồ đã nói “lúc này thời cơ thuận lợi đã tới, dù........’’ ngoài ra còn khẳng định tầm nhìn chiến lược sâu rộng của Đảng chuẩn bị cả chính sách đối nội, ngoại, quốc kì, quốc ca cho sự ra đời của một nước VN mới
Vậy diễn biến tổng khởi nghĩa tháng 8 đã diễn ra như thế nào?
HS xem phim ( đến đoạn Bác Hồ đọc tuyên ngôn..) Nhận xét:
Lực lượng tham gia: CN, nông dân, binh lính, các tầng lớp nhân dân khác.
Quy mô tổng khởi nghĩa: toàn quốc từ thành thị đến nông thôn.
Khí thế tổng khởi nghĩa: Sôi nổi, quyết liệt.
 giáo viên giảng diễn biến trên bản đồ
Từ 14/81945 mặc dù nhiều địa phương tuy chưa nhận được lệnh khởi nghĩa nhưng thấm nhuần nghị quyết của Đảng, đặc biệt là chỉ thị Nhật – Pháp bắn nhau và hành động của chúng ta. Nhiều địa phương khi xuất hiện điều kiện thuận lợi đã chủ động, sáng tạo, linh hoạt phát động ND khởi nghĩa như: Thanh Hoá, Nghệ An, Hà Tĩnh, Thừa Thiên – Huế, Quảng Ngãi....
 16/8 Một đơn vị quân giải phóng tiến về giải phóng thị xã Thái Nguyên.
- 18/8 Bốn tỉnh giành chính quyền sớm nhất là Bắc Giang, Hải Dương, Hà Tĩnh, Quảng Nam.
- 19/8 Hà Nội giành chính quyền.
- 23/8 Huế giành chính quyền,
 25/8 Sài gòn giành chính quyền.
- 28/8 Toàn quốc giành chính quyền. 2 tỉnh Hà Tiên, Đồng Nai thượng là 2 tỉnh giành chính quyền muộn nhất
- 30/8 Bảo Đại thoái vị trao ấn kiếm cho chính quyền CM. ông đã nói “ Tôi thà làm dân của một nước tự do còn hơn là làm vua của một nước nô lệ” Chế độ PK hoàn toàn bị lật đổ
Tiêu biểu nhất trong cuộc tổng khởi nghĩa giành chính quyền cả nước là thủ đô Hà nội, Huế, Sài gòn.
*Tại thủ đô HN:
 Quan sát hình ảnh cho biết: - Em thấy gì trong bức ảnh? không khi đấu tranh của ND Hà Nội?
 - 16,17/8 VM tổ chức diễn thuyết, tuần hành các phố ủng hộ VM.
- 18/8 cờ đỏ sao vàng rợp trời HN
- 19/8 theo quyết định của uỷ ban khởi nghĩa nhân dân HN tuần hành biểu dương lực lượng rồi vũ trang chiếm phủ khâm sai, trại bảo an binh, sở cảnh sát .. hình ảnh chúng ta đang xem là cuộc tấn công của nhân dân HN chiếm phủ khâm sai biểu tượng uy quyền của chế độ thực dân nhưng lúc này ND đã tấn công nó một cách dễ dàng mà không cần đến lực lượng vũ trang.Quân Nhật không dám chống cự mặc dù ở HN lúc đó còn hơn 1 vạn quân 
* Sau HN 23/8 tại Huế: Quần chúng nội, ngoại thành biểu tình, thị uy, chiếm các công sở giành chính quyền.
* Sau Huế là Sài gòn:
 HS quan sát hình ảnh Nhận xét: không khí CM của nhân dân Sài gòn?
 Sài gòn là thành phố đông dân nhất nước ta,lại xa trung ương những trong những ngày đầu 8/1945 không khí CM cũng hết sức sôi động thu hút đông đảo các lực lượng nhân dân tham gia.
 PV? Em hãy nhận xét về quá trình tổng khởi nghĩa tháng 8/1945
dưới sự lãnh đạo đúng đắn của Đảng chớp thời cơ... chỉ trong vòng 15 ngày nhân dân ta...giành thắng lợi nhanh chóng và ít đổ máu nhất
Hướng dẫn HS Lập bảng Y/C HS về nhà ...)
* Thắng lợi CM tháng 8 thực sự là một kì tích lịch sử
- Nhà sử học Dương Trung Quốc đã bình luận “ Năm 1945 được coi là mốc chia đôi thế kỉ từ tối sang sáng của DTVN” 
- Nhà thơ Nguyễn Đình Thi đã viết “ Nước VN từ trong máu lửa, rũ bùn đứng dậy sáng loà”.
Từ trong bùn lầy nước đọng của nghìn năm PK, trăm năm thực dân VN đã trở thành một quốc gia độc lập.
- Thắng lợi CM tháng 8/1945 đã bác bỏ những luận điểm phản động cho rằng thắng lợi CM tháng 8 là một sự ăn may.
1) Khởi nghĩa từng phần từ tháng 3/ 1945 đến giữa tháng 8/1945.
a) Hoàn cảnh lịch sử
* Thế giới: 
- Châu âu: Phe PX đang thất bại
* Đông Dương: mâu thuẫn Nhật- Pháp gay gắt
( vậy ở trong nước có sự kiện gì ĐBiệt...)
*Trong nước: 9/3/1945 Nhật đảo chính Pháp độc chiếm Đông Dương
b) Chủ trương của Đảng.
- 12/3/1945 Đảng ra chỉ thị “ Nhật- Pháp bắn nhau và hành động của chúng ta”.
- Nội dung:
c) Diễn biến.
Phong trào diễn ra rộng khắp cả nước
- Căn cứ địa Việt Bắc:
- Bắc kì:
- Quảng ngãi : 
- Nam kì và một số nơi khác:
2) Sự chuẩn bị cuối cùng trước ngày tổng khởi nghĩa.
- 15 – 20/4/1945 Hội nghị quân sự CM Bắc kỳ 
- 16/4/1945 thành lập uỷ ban dân tộc giải phóng Việt Nam.
- 15/5/1945 Thành lập VN giải phóng quân.
- 4/6/1945 Thành lập khu giải phóng Việt Bắc.
3) Tổng khởi nghĩa tháng 8/1945.
a) Nhật đầu hàng đồng minh lệnh tổng khởi nghĩa được ban bố.
- Thế giới: 15/8/1945 Nhật đầu hàng đồng minh.
- Trong nước: Quân Nhật rệu rã, chính phủ Trần Trọng Kim hoang mang cực độ.
=> Thời cơ “ngàn năm có một” cho tổng khởi nghĩa đã đến.
- 13/8/1945 
- 14 -15/8/1945 
- 16-17/8/1945 
b) Diễn biến: