Bài giảng Ngữ văn Lớp 9 - Tiết 93: Khởi ngữ - Vũ Thị Phương

NHIỆT LIỆT CHÀO MỪNG 
THẦY CÔ VỀ DỰ GIỜ VÀ THĂM LỚP 
Môn: Ngữ văn 
Lớp: 9 A 
Giáo viên: Vũ Thị Phương 
KIỂM TRA BÀI CŨ 
 Xác định thành phần câu trong những câu sau: 
 - Ngày mai, lớp 9A2 đi lao động. 
 - Tôi đọc quyển sách này rồi. 
 - Quyển sách này, tôi đã đọc nó rồi. 
 TN 
CN 
VN 
CN 
VN 
KN 
VN 
CN 
Tiết 93 – Tiếng Việt 
Tiết 93 - Tiếng Việt : KHỞI NGỮ 
 I. ĐẶC ĐIỂM VÀ CÔNG DỤNG 
CỦA KHỞI NGỮ TRONG CÂU 
Ví dụ: 
 a. Nghe gọi, con bé giật mình, tròn mắt nhìn. Nó ngơ ngác lạ lùng. Còn anh , anh không ghìm nổi xúc động. 
b. Giàu , tôi cũng giàu rồi. 
c. Về các thể văn trong lĩnh vực văn nghệ , chúng ta có 
 thể tin ở tiếng ta, không sợ nó thiếu giàu và đẹp. 
? Xác định thành phần chính trong các câu sau: 
a. Nghe gọi, con bé giật mình, tròn mắt nhìn. Nó ngơ ngác lạ lùng. Còn anh , anh không ghìm nổi xúc động. 
b. Giàu , tôi cũng giàu rồi. 
c. Về các thể văn trong lĩnh vực văn nghệ , chúng ta có 
 thể tin ở tiếng ta, không sợ nó thiếu giàu và đẹp. 
CN 
VN 
CN 
VN 
CN 
VN2 
VN1 
 a. Nghe gọi, con bé giật mình, tròn mắt nhìn. Nó ngơ ngác lạ lùng. Còn anh , anh không ghìm nổi xúc động. 
 b. Giàu , tôi cũng giàu rồi. 
 c. Về các thể văn trong lĩnh vực văn nghệ , chúng ta có 
 thể tin ở tiếng ta, không sợ nó thiếu giàu và đẹp. 
VN 
CN 
CN 
VN 
CN 
VN2 
VN1 
? Phân biệt từ in đậm với chủ ngữ trong mỗi câu: 
 Về vị trí? 
 Về quan hệ với vị ngữ? 
* Quan hệ trực tiếp: 
- Yếu tố khởi ngữ có thể lặp lại y nguyên ở phần câu còn lại: Giàu, tôi cũng giàu rồi. 
- Yếu tố khởi ngữ có thể lặp lại bằng một từ thay thế: Quyển sách này , tôi đã đọc nó rồi 
Các từ in đậm có thể có quan hệ trực tiếp với yếu tố nào đó trong phần câu còn lại nhưng cũng có quan hệ gián tiếp với nội dung phần câu còn lại . 
* Quan hệ gián tiếp 
- Kiện ở huyện , bất quá tốt lễ, quan trên mới xử cho được. 
 a. Nghe gọi, con bé giật mình, tròn mắt nhìn. Nó ngơ ngác lạ lùng. Còn anh , anh không ghìm nổi xúc động. 
 b. Giàu , tôi cũng giàu rồi. 
 c. Về các thể văn trong lĩnh vực văn nghệ , chúng ta có 
 thể tin ở tiếng ta, không sợ nó thiếu giàu và đẹp. 
VN 
CN 
CN 
VN 
CN 
VN2 
VN1 
Các từ ngữ in đậm trên có tác dụng gì? 
a. Nhấn mạnh chủ thể của hành 
động được nói đến trong câu. 
b. Chỉ đề tài được nói đến trong 
câu (việc giàu). 
c. Nêu đề tài của câu, đó là sự 
g iàu đẹp của tiếng ta trong lĩnh 
 vực văn nghệ. 
Tiết 64 - Tiếng Việt : KHỞI NGỮ 
Tiết 93 - Tiếng Việt : KHỞI NGỮ 
 I. ĐẶC ĐIỂM VÀ CÔNG DỤNG 
CỦA KHỞI NGỮ TRONG CÂU 
Ví dụ: 
* Ghi nhớ ( sgk/8) 
2. Nhận xét: 
- Khởi ngữ là thành phần câu 
đứng trước chủ ngữ, nêu lên 
đề tài được nói đến trong câu 
- Trước khởi ngữ, thường có 
t hêm các quan hệ từ: Về, đối 
với, 
Nhóm: 1+ 2: Chủ đề môi trường 
Nhóm: 3 + 4: Chủ đề gia đình 
Thảo luận nhóm : 
? Từ nội dung liên quan đến các bức hình, em hãy đặt một câu có sử dụng khởi ngữ. Phân tích thành phần nòng cốt câu và xác định khởi ngữ. 
Tiết 93 - Tiếng Việt : KHỞI NGỮ 
 II. LUYỆN TẬP 
Tiết 93 - Tiếng Việt : KHỞI NGỮ 
BT1. Tìm khởi ngữ trong các đoạn trích sau: 
a) Ông cứ đứng vờ vờ xem tranh ảnh chờ người khác đọc rồi nghe lỏm. Điều này ông khổ tâm hết sức. 
 	 (Kim Lân , Làng) 
b) - Vâng ! Ông giáo dạy phải ! Đối với chúng mình thì thế là sung sướng. 
 	 (Nam Cao , Lão Hạc) 
c) Một mình thì anh bạn trên trạm đỉnh Phan-xi-păng ba nghìn một trăm bốn mươi hai mét kia mới một mình hơn cháu. 
 (Nguyễn Thành Long , Lặng lẽ Sa Pa) 
d) Làm khí tượng, ở được trên cao thế mới là lý tưởng chứ. 
 (Nguyễn Thành Long , Lặng lẽ Sa Pa) 
e) Đối với cháu, thật là đột ngột [] 
 (Nguyễn Thành Long , Lặng lẽ Sa Pa) 
a) Ông cứ đứng vờ vờ xem tranh ảnh chờ người khác đọc rồi nghe lỏm. Điều này ông khổ tâm hết sức. 
 	 (Kim Lân , Làng) 
b) - Vâng ! Ông giáo dạy phải ! Đối với chúng mình thì thế là sung sướng. 
 (Nam Cao, Lão Hạc) 
c) Một mình thì anh bạn trên trạm đỉnh Phan-xi-păng ba 
nghìn một trăm bốn mươi hai mét kia mới một mình hơn cháu. 
 (Nguyễn Thành Long , Lặng lẽ Sa Pa) 
d) Làm khí tượng, ở được trên cao thế mới là lý tưởng chứ. 
 (Nguyễn Thành Long, Lặng lẽ Sa Pa) 
e) Đối với cháu, thật là đột ngột [] 
 (Nguyễn Thành Long , Lặng lẽ Sa Pa) 
Khởi ngữ 
Khởi ngữ 
Khởi ngữ 
Khởi ngữ 
Khởi ngữ 
( ) 
( ) 
Tiết 93 - Tiếng Việt : KHỞI NGỮ 
Bài tập 2 : Hãy viết lại các câu sau đây bằng cách chuyển phần in đậm thành khởi ngữ (có thể thêm trợ từ “thì”) 
+ B1: Chuyển từ ngữ in đậm lên đầu câu làm khởi ngữ 
+ B2: Có thể thêm quan hệ 
từ vào trước khởi ngữ. 
+ B3: Trước cụm C – V làm nòng cốt câu, có thể thêm trợ từ “thì”. Nếu không dùng trợ từ “thì” phải dùng dấu phẩy. 
* Có ba bước: 
a) Anh ấy làm bài cẩn thận lắm. 
b) Tôi hiểu rồi nhưng tôi chưa giải được. 
Thảo luận nhóm đôi 
Tiết 93 - Tiếng Việt : KHỞI NGỮ 
a) Anh ấy làm bài cẩn thận lắm . 
 Làm bài thì anh ấy cẩn thận lắm. 	 
b) Tôi hiểu rồi nhưng tôi chưa giải được. 
 Hiểu thì tôi hiểu rồi nhưng giải thì tôi chưa giải được. 
Khởi ngữ 
Khởi ngữ 
Khởi ngữ 
CN 
VN 
CN 
VN 
CN 
VN 
Bài tập 2 : Hãy viết lại các câu sau đây bằng cách chuyển phần in đậm thành khởi ngữ (có thể thêm trợ từ “thì”) 
SƠ ĐỒ TƯ DUY 
Nam Bắc, hai miền ta có nhau. 
Lao động là vinh quang. 
Thông minh thì nó là nhất lớp. 
Xây cái lăng ấy, cả làng phục dịch, cả làng gánh gạch, đập đá, làm phu hồ cho nó . 
a 
c 
d 
BÀI TẬP CỦNG CỐ 
1. Trong những câu sau, câu nào có chứa khởi ngữ? 
 “Thế gian có biết bao người đọc sách chỉ để trang trí bộ mặt, như kẻ trọc phú khoe của, chỉ biết lấy nhiều làm quý . ( ), cách đó chỉ là lừa mình dối người, ( ) thì cách đó thể hiện phẩm chất tầm thường, thấp kém”. 
 	 ( Chu Quang Tiềm – Bàn về đọc sách) 
Bài 2. Điền khởi ngữ vào chỗ trống ( ) cho thích hợp: 
BÀI TẬP CỦNG CỐ 
Đối với việc học tập 
 đối với việc làm người 
BÀI TẬP CỦNG CỐ 
Bài 3. Viết đoạn văn từ 3 – 4 câu nói về chủ đề giao thông trong đó có sử dụng khởi ngữ . 
BÀI TẬP CỦNG CỐ 
Bài 3. Viết đoạn văn từ 3 – 4 câu nói về chủ đề giao thông trong đó có sử dụng khởi ngữ . 
 Tai nạn giao thông , nó không chừa bất kì một ai. Nó đang là một vấn đề nhức nhối trong toàn xã hội. Mỗi người phải tự bảo vệ mình khi tham gia giao thông. Còn tôi , tôi tự bảo vệ mình bằng cách thực hiện nghiêm túc luật lệ giao thông mà Nhà nước đề ra. 
* Đối với tiết học sau: 
- Soạn bài tập làm văn: Phép phân tích và tổng hợp. 
+ Đọc và trả lời các câu hỏi sgk. 
+ Xem lại phép lập luận chứng minh, giải thích ở lớp 7. 
+ Xem lại kiến thức về văn nghị luận đã học ở lớp 8: lồng yếu tố tự sự, miêu tả, biểu cảm; xây dựng đoạn văn trình bày luận điểm. 
HƯỚNG DẪN TỰ HỌC 
* Đối với tiết học hôm nay : 
- Học và nắm chắc đặc điểm, công dụng của khởi ngữ (ghi nhớ sgk). 
- Hoàn thành các bài tập vào vở. 
 Viết 1 đoạn văn ngắn (5 -7 dòng) về chủ đề tự chọn trong đó có sử dụng khởi ngữ. 
CHÀO TẠM BIỆT