Bài giảng Ngữ văn Lớp 7 Phát triển năng lực - Tiết 79: Câu đặc biệt - Nguyễn Thị Hải Hậu

HỘI THI GIÁO VIÊN DẠY GIỎI CẤP HUYỆN 
Môn : Ngữ Văn 7 
PHÒNG GIÁO DỤC & ĐÀO TẠO HUYỆN ÂN THI 
Giáo viên : Nguyễn Thị Hải Hậu 
Trường THCS Tân Phúc 
Cho đoạn văn sau: 
(1) Mưa ! (2) Lại mưa !(3) Từ trong nhà, Hòa tỏ ra ngán ngẩm. (4 )Những lúc như thế, cô lại nhớ nhà và nhớ về những kỉ niệm thời thơ ấu. (5) Thật vui biết bao! (6) Ngày ấy , Hòa cùng các bạn chơi rất nhiều trò chơi thú vị. (7) Nhảy dây. ( 8) Kéo co. (9) Chơi trốn tìm 
Cho đoạn trích sau: 
“ (1)Sớm. (2)Chúng tôi tụ hội ở góc sân.(3)Toàn chuyện trẻ em.(4) Râm ran. 
(5)Cáccáccác 
(6)Một con bồ các kêu váng lên. (7)Cái con này cứ vừa bay vừa kêu như bị ai đuổi đánh.” 
 ( Trích “ Lao xao”- Duy Khán ) 
Các câu có cấu tạo bình thường : 
2)Chúng tôi tụ hội ở góc sân. 
 CN VN 
6)Một con bồ các kêu váng lên. 
 CN VN 
7)Cái con này cứ vừa bay vừa kêu như bị ai đuổi đánh.” 
 CN VN 
Cho đoạn văn sau: 
(1) Mưa ! (2) Lại mưa !(3) Từ trong nhà, Hòa tỏ ra ngán ngẩm. (4 )Những lúc như thế, cô lại nhớ nhà và nhớ về những kỉ niệm thời thơ ấu. (5) Thật vui biết bao! (6) Ngày ấy , Hòa cùng các bạn chơi rất nhiều trò chơi thú vị. (7) Nhảy dây. ( 8) Kéo co. (9) Chơi trốn tìm 
Các câu còn lại trong đoạn trích : 
 (1)Sớm. 
 (3)Toàn chuyện trẻ em. 
 (4) Râm ran. 
 (5)Cáccáccác 
 Toàn chuyện trẻ em. 
Câu rút gọn( thành phần rút gọn là C-V: Chúng tôi nói.) 
 ( 1)Sớm! 
(4)Râm ran. 
(5) Cáccáccác 
Tiết 79 
Tiếng Việt 
CÂU ĐẶC BIỆT 
1. Tìm hiểu ví dụ. 
VD 1 : Ôi, em Thuỷ! Tiếng kêu sửng sốt của cô giáo làm tôi giật mình. Em tôi bước vào lớp. 
 ( Khánh Hoài) 
 A. Đó là câu bình thường có đủ chủ ngữ- vị ngữ. 
 B. Đó là câu rút gọn, lược bỏ chủ ngữ, vị ngữ. 
 C. Đó là câu không thể có chủ ngữ, vị ngữ. 
-> Cấu tạo gồm 1 thán từ “ Ôi ” + CDT “Em Thủy ”. 
Câu đặc biệt 
* Kết luận 1: Câu đặc biệt là câu không cấu tạo theo mô hình CN -VN. 
Tiết 79: CÂU ĐẶC BIỆT 
I. Thế nào là câu đặc biệt? 
C 
 ( 1)Sớm! 
(4)Râm ran. 
(5) Cáccáccác 
Câu đặc biệt 
 “ Chim sâu hỏi chiếc lá: 
- Lá ơi! Hãy kể chuyện cuộc đời bạn cho tôi nghe đi! 
- Bình thường lắm chẳng có gì đáng kể đâu.” 
1. Tìm câu đặc biệt và câu rút gọn trong đoạn trích trên? 
2. Phân biệt câu rút gọn với câu đặc biệt? 
VD 2: Đọc đoạn trích sau : 
CÂU RÚT GỌN 
CÂU ĐẶC BIỆT 
Thảo luận nhóm: 8 phút 
(HĐ cá nhân: 3 phút, HĐ nhóm: 5 phút) 
b. VD 2: 
 Chim sâu hỏi chiếc lá: 
- Lá ơi! Hãy kể chuyện cuộc đời bạn cho tôi nghe đi! 
- Bình thường lắm chẳng có gì đáng kể đâu.” 
1. Tìm câu đặc biệt và câu rút gọn trong đoạn trích sau? 
2. Phân biệt câu rút gọn với câu đặc biệt? 
Tiết 79: CÂU ĐẶC BIỆT 
Câu đặc biệt:..................... 
Câu rút gọn:.......... 
Phân biệt : 
Câu rút gọn Câu đặc biệt 
CÂU RÚT GỌN 
CÂU ĐẶC BIỆT 
Cấu tạo theo mô hình C- V 
Xác định được thành phần câu bị rút gọn. 
Khi cần có thể khôi phục thành phần bị rút gọn . 
- Không cấu tạo theo mô hình C- V. 
- Không xác định được thành phần câu. 
1. Tìm hiểu ví dụ: 
 b. VD 2: 
 Chim sâu hỏi chiếc lá: 
- Lá ơi! Hãy kể chuyện cuộc đời bạn cho tôi nghe đi! 
- Bình thường lắm chẳng có gì đáng kể đâu 
Câu đặc biệt : Lá ơi! 
Câu rút gọn : 
+ Hãy kể chuyện cuộc đời bạn cho tôi nghe đi! 
+ Bình thường lắm chẳng có gì đáng kể đâu. 
-> Kết luận 2 : Phân biệt câu rút gọn với câu đặc biệt . 
2. Ghi nhớ : 
 - K hái niệm c âu đặc biệt: Kết luận 1 
 - Phân biệt câu rút gọn với câu đặc biệt: Kết luận 2 
Tiết 79: CÂU ĐẶC BIỆT 
I. Thế nào là câu đặc biệt? 
1. Tìm hiểu ví dụ: 
a. VD 1 : Ôi, em Thuỷ! Tiếng kêu sửng sốt của cô giáo làm tôi giật mình. Em tôi bước vào lớp. 
 ( Khánh Hoài) 
-> Cấu tạo gồm 1 thán từ “ Ôi ” + CDT “Em Thủy ”. 
 Câu đặc biệt -> Kết luận 1: Câu đặc biệt là câu không cấu tạo theo mô hình CN -VN. 
Tiết 79: CÂU ĐẶC BIỆT 
I. Thế nào là câu đặc biệt? 
II. Tác dụng của câu đặc biệt 
 Tác dụng 
 Câu đặc biệt 
Bộc lộ cảm xúc. 
Liệt kê, thông báo sự tồn tại của sự vật hiện tượng. 
Xác định thời gian, nơi chốn. 
Gọi đáp. 
 a. Một đêm mùa xuân . Trên dòng sông êm ả, cái đò cũ của bác tài Phán từ từ trôi. (Nguyên Hồng) 
b. Đoàn người nhốn nháo lên. Tiếng reo. Tiếng vỗ tay. 
 (Nam Cao) 
c. “ Trời ơi!”, cô giáo tái mặt và nước mắt giàn giụa. (Khánh Hoài) 
d. An gào lên: 
- Sơn! Em Sơn! Sơn ơi! 
- Chị An ơi! 
Sơn đã nhìn thấy chị. 
 ( Nguyễn Đình Thi ) 
1. Tìm hiểu ví dụ. 
 2 . Ghi nhớ: C âu đặc biệt thường dùng để: 
Xác định thời gian nơi chốn diễn ra sự việc, hiện tượng . 
Liệt kê, thông báo sự tồn tại của sự vật, hiện tượng. 
Bộc lộ cảm xúc. 
Gọi đáp. 
Tiết 79: CÂU ĐẶC BIỆT 
I I . Tác dụng của câu đặc biệt 
Xác định câu đặc biệt trong các ví dụ sau và nêu tác dụng của chúng? 
b. Sài Gòn. Mùa xuân 1975. 
c. Than ôi! Thời oanh liệt nay 
 còn đâu? 
d. Anh ơi! Bao giờ áo anh có 
 rách, anh tìm về chỗ em, em vá 
 cho, anh nhé. 
Liệt kê, thông báo sự tồn tại của sự vật, hiện tượng. 
Xác định thời gian, nơi chốn 
Bộc lộ cảm xúc 
Gọi đáp 
a . Chửi. Kêu. Đấm. Đá.Thụi. Bịch . Cẳng chân. Cẳng tay. 
Câu đặc biệt 
III. Luyện tập 
Bài tập 1 + Bài tập 2: 
 Xác định câu đặc biệt, câu rút gọn và nêu tác dụng của nó? 
 Thảo luận: Cặp đôi 
 Thời gian: 3 phút 
Tinh thần yêu nước cũng như các thứ của quý. Có khi được trưng bày trong tủ kính, trong bình pha lê, rõ ràng, dễ thấy. Nhưng cũng có khi cất giấu kín đáo trong giương, trong hòm. Bổn phận của chúng ta là làm cho những của quý kín đáo ấy đều được đưa ra trưng bày. Nghĩa là phải ra sức giải thích, truyên truyền, tổ chức, lãnh đạo, làm cho tinh thần yêu nước của tất cả mọi người đều được thực hành vào công việc yêu nước, công việc kháng chiến. 
 ( Hồ Chí Minh) 
 b ) Đứng trước tổ dế, ong xanh khẽ vỗ cánh, uốn mình, giương cặp răng rộng và nhọn như đôi gọng kìm, rồi thoắt cái lao nhanh xuống hang sâu. Ba giây ... Bốn giây .. . Năm giây ... Lâu quá! 
 (Vũ Tú Nam) 
c ) Sóng ầm ập đập vào những tảng đá lớn ven bờ. Gió biển thổi lồng lộng. Ngoài kia là ánh đèn sáng rọi của một con tàu. Một hồi còi. 
	(Nguyễn Trí Huân) 
Tinh thần yêu nước cũng như các thứ của quý. Có khi được trưng bày trong tủ kính, trong bình pha lê, rõ ràng, dễ thấy. Nhưng cũng có khi cất giấu kín đáo trong giương, trong hòm. Bổn phận của chúng ta là làm cho những của quý kín đáo ấy đều được đưa ra trưng bày. Nghĩa là phải ra sức giải thích, truyên truyền, tổ chức, lãnh đạo, làm cho tinh thần yêu nước của tất cả mọi người đều được thực hành vào công việc yêu nước, công việc kháng chiến. 
 ( Hồ Chí Minh) 
Câu rút gọn : 
- Có khi được trưng bày trong tủ kính 
Nhưng cũng .. 
Nghĩa là. 
= > Làm cho câu văn ngắn gọn , tránh lặp lại những nội dung đã xuất hiện ở các câu trước . 
b) Đứng trước tổ dế, ong xanh khẽ vỗ cánh, uốn mình, giương cặp răng rộng và nhọn như đôi gọng kìm, rồi thoắt cái lao nhanh xuống hang sâu. Ba giây ... Bốn giây .. . Năm giây ... Lâu quá! 
 (Vũ Tú Nam) 
C âu đặc biệt: 
- Ba giây 
 Bốn giây... 
 Năm giây 
 Lâu quá! 
=> Xác định thời gian( câu 2,3,4) 
=> Bộc lộ cảm xúc ( câu 5) 
c) Sóng ầm ập đập vào những tảng đá lớn ven bờ. Gió biển thổi lồng lộng. Ngoài kia là ánh đèn sáng rọi của một con tàu. Một hồi còi. 
	(Nguyễn Trí Huân) 
Câu đặc biệt : Một hồi còi. 
= > Thông báo sự xuất hiện của hiện tượng- âm thanh 1 hồi còi. 
Bài tập 3: Viết đoạn văn ngắn tả cảnh quê hương em, trong đó có một vài câu đặc biệt. 
Gợi ý: 
 - Hình thức : 
 + Ph ươ ng thức biểu đ ạt: Biểu cảm, miêu tả. 
 + Độ dài: 5 –> 7 câu 
 + Có sử dụng một vài câu đặc biệt. 
- Nội dung : Cảnh quê hương em. 
Hoạt động vận dụng 
Mỗi cặp thực hiện một đoạn hội thoại, đề tài tự chọn, có sử dụng câu đặc biệt và nêu tác dụng của nó. 
3 
 XIN CẢM ƠN QUÝ 
THẦY CÔ CÙNG CÁC EM