Bài giảng Ngữ văn Lớp 7 - Bài: Rút gọn câu

TÌNH HUỐNG 
Tối mấy giờ đi sinh nhật Gấu đấy? 
7 rưỡi. 
Cậu mua tặng Gấu cái gì vậy? 
Một cái áo. 
Rút gọn câu 
Nội dung 
I. Thế nào là rút gọn câu? 
II. Cách dùng câu rút gọn 
III. Luyện tập 
I. Thế nào là rút gọn câu? 
a, Học ăn, học nói, học gói, học mở. 
Cấu tạo của 2 câu sau có gì khác nhau? 
b, Chúng ta học ăn, học nói, học gói, học mở. 
 Không có chủ ngữ 
 Chủ ngữ: “Chúng ta” 
a, Học ăn, học nói, học gói, học mở. 
Tìm những từ ngữ có thể làm chủ ngữ trong câu a 
Vì sao chủ ngữ trong câu a được lược bỏ? 
 Chúng ta, chúng em, chúng mình, người Việt Nam 
 Vì tục ngữ là lời khuyên chung cho tất cả mọi người, là lời nhắc nhở mang tính đạo lí truyền thống của dân tộc VN. 
Trong những câu in đậm, thành phần nào của câu được lược bỏ? Lược bỏ như vậy nhằm mục đích gì? 
a, Hai ba người đuổi theo nó. Rồi ba bốn người, sáu bảy người. 
b, - Bao giờ cậu đi HN? 
 - Ngày mai. 
 Lược bỏ vị ngữ. 
 Lược bỏ cả chủ ngữ và vị ngữ. 
 Làm cho câu gọn hơn nhưng vẫn hiểu được. 
Em hãy thử khôi phục lại thành phần của hai câu trên. 
 Rồi ba bốn người đuổi theo, sáu bảy người đuổi theo. 
a,  Rồi ba bốn người, sáu bảy người. 
b, - Ngày mai. 
 Ngày mai tớ đi Hà Nội. 
Khái niệm: Câu rút gọn là khi lược bỏ một số thành phần của câu mà vẫn hiểu được ý nghĩa của nó. 
GHI NHỚ 
Tác dụng 
Làm cho câu gọn hơn, thông tin nhanh hơn, tránh được lặp từ 
Ngụ ý hành động đặc điểm nói ở trong câu là của chung mọi người 
BT nhanh 
Trong các câu tục ngữ sau, câu nào là câu rút gọn? Những thành phần nào của câu được rút gọn? Tác dụng? 
a/ Người ta là hoa là đất 
b/ Ăn quả nhớ kẻ trồng cây 
c/ Nuôi lợn ăn cơm nằm, 
 nuôi tằm ăn cơm đứng 
d/ Tấc đất tấc vàng 
 Rút gọn phần chủ ngữ 
 Tác dụng: Câu nói trở nên cô đọng, súc tích hơn và có ý nhắc chung mọi người 
II. Cách dùng câu rút gọn 
Những câu in đậm trên thiếu thành phần nào? Có nên rút gọn như vậy không? Vì sao? 
“Sáng chủ nhật, trường em tổ chức cắm trại. Sân trường thật đông vui. Chạy loăng quăng. Nhảy dây. Kéo co.” 
Chạy loăng quăng. 
Nhảy dây. 
Kéo co.” 
“Sáng chủ nhật, trường em tổ chức cắm trại. Sân trường thật đông vui. Chạy loăng quăng. Nhảy dây. Kéo co.” 
 3 câu đều rút gọn chủ ngữ. 
 Không nên rút gọn như vậy vì các câu trở nên khó hiểu. 
Tình huống: Đầu giờ, cô giáo hỏi Hiền: “Hiền đã làm bài tập về nhà chưa?”. Hiền vừa học xong bài “Câu rút gọn” thế là bạn ý áp dụng luôn và trả lời cô là “Rồi”. 
Theo các em, bạn trả lời như vậy thì có được không? Tại sao? 
 Không được, vì như vậy là thiếu lễ phép. 
Con trai: Mẹ ơi, hôm nay con được một điểm 10. 
Mẹ : Con ngoan quá! Bài tập nào được điểm 10 thế? 
Con trai: Bài kiểm tra toán. 
 Ví dụ: Thưa mẹ, bài kiểm tra toán ạ. 
Theo các em, cần thêm những từ ngữ nào vào câu rút gọn của bạn nhỏ để thể hiện thái độ lễ phép? 
Khi rút gọn câu, cần chú ý: 
GHI NHỚ 
Không làm cho người nghe, người đọc hiểu sai hoặc hiểu không đầy đủ nội dung câu nói 
Không biến câu nói thành 1 câu cộc lốc khiếm nhã 
III. Luyện tập 
 Bước tới Đèo Ngang, bóng xế tà, 
 Cỏ cây chen đá, lá chen hoa. 
    Lom khom dưới núi, tiều vài chú, 
    Lác đác bên sông, chợ mấy nhà. 
    Nhớ nước đau lòng, con quốc quốc, 
    Thương nhà mỏi miệng, cái gia gia. 
    Dừng chân đứng lại, trời non nước, 
  Một mảnh tình riêng, ta với ta. 
Đồn rằng quan tướng có danh, 
Cưỡi ngựa một mình, chẳng phải vịn ai. 
Ban khen rằng: “Ấy mới tài”, 
Ban cho cái áo với hai đồng tiền. 
Đánh giặc thì chạy trước tiên, 
Xông vào trận tiền cởi khố giặc ra (!) 
Giặc sợ giặc chạy về nhà, 
Trở về gọi mẹ mổ gà khao quân! 
Đoạn 1 
Đoạn 2 
 Bước tới Đèo Ngang, bóng xế tà, 
 Cỏ cây chen đá, lá chen hoa. 
    Lom khom dưới núi, tiều vài chú, 
    Lác đác bên sông, chợ mấy nhà. 
    Nhớ nước đau lòng, con quốc quốc, 
    Thương nhà mỏi miệng, cái gia gia. 
    Dừng chân đứng lại, trời non nước, 
  Một mảnh tình riêng, ta với ta. 
Đoạn 1 
 Ta bước tới Đèo Ngang bóng xế tà 
 Ta dừng chân đứng lại, trời, non, nước 
Đồn rằng quan tướng có danh, 
Cưỡi ngựa một mình, chẳng phải vịn ai. 
Ban khen rằng: “Ấy mới tài”, 
Ban cho cái áo với hai đồng tiền. 
Đánh giặc thì chạy trước tiên, 
Xông vào trận tiền cởi khố giặc ra (!) 
Giặc sợ giặc chạy về nhà, 
Trở về gọi mẹ mổ gà khao quân! 
Đoạn 2 
 Người ta  đồn rằng danh  
 Hắn cưỡi ngựa một mình  
 Vua ban khen rằng  
 Vua ban cho cái áo  
 Quan tướng khi đánh  
 Hắn xông vào trận tiền  
 Quan tướng trở về gọi  
Hướng dẫn tự học 
Vẽ SĐTD tổng kết bài học + Làm bài tập 3 (SGK – tr 17) 
Viết 1 đoạn văn ngắn có sử dụng câu rút gọn 
Soạn bài: “Đặc điểm của văn bản nghị luận