Bài giảng Ngữ văn Lớp 6 - Tiết 98: Ẩn dụ - Dương Hoàng Giang

“ Häc – häc n÷a – häc m·i ” 
 V. I – Lª nin 
10 
NhiÖt liÖt chµo mõng 
c¸c em tham gia lớp häc trực tuyến 
ng÷ v¨n : líp 6 
Gi¸o viªn thùc hiiÖn : Dương Hoàng Giang 
 Trường : THCS Nguyễn Trãi 
Tiết 98 : 	 ẨN DỤ 
I. Ẩn dụ là gì ? 
Người Cha  chỉ Bác Hồ 
 Có nét tương đồng 
“Anh đội viên nhìn Bác 
Càng nhìn lại càng thương 
Người Cha mái tóc bạc 
Đốt lửa cho anh nằm.”	 (Minh Huệ) 
- Người Cha  chỉ Bác Hồ 
=> Ví Bác như Người Cha vì Bác Hồ với Người Cha có những phẩm chất giống nhau ( tuổi tác, tình thương yêu, sự chăm sóc chu đáo đối với con) 
1. Ví dụ : Mục I/SGK/68 
HỆ THỐNG VÍ DỤ 
Hãy giải thích vì sao có thể ví Bác Hồ như Người Cha? 
 Ẩn dụ chuyển đổi cảm giác và nêu tác dụng? 
I. Ẩn dụ là gì ? 
Người Cha  chỉ Bác Hồ 
 Có nét tương đồng 
 Gợi hình, gợi cảm 
=> Ẩn dụ 
1. Ví dụ : Mục I/SGK/68 
2. Ghi nhớ : SGK/68 
II. Các kiểu ẩn dụ : 
- Người Cha  chỉ Bác Hồ 
1. Ví dụ : Mục I và II/SGK/68 
 ẩn dụ phẩm chất 
- thắp  sự nở hoa 
- lửa hồng  màu đỏ của hoa 
 ẩn dụ hình thức 
- (nắng) giòn tan  (nắng) to, rực rỡ 
 ẩn dụ chuyển đổi cảm giác 
2. Ghi nhớ : SGK/69 
 ẩn dụ cách thức 
III. Luyện tập : 
A. Ở lớp : 
Tiết 98 : 	 ẨN DỤ 
b. – mực, đen  “cái xấu” 
 – đèn, sáng  “cái tốt, cái hay, cái tiến bộ” 
c. – thuyền  “người đi xa” 
 – bến  “người ở lại” 
2. Bài 3 : 
1. Bài 2 : 
Tìm ẩn dụ và nêu nét tương đồng: 
a. – ăn quả  “Sự hưởng thụ thành quả lao động”. 
 – kẻ trồng cây  “người tạo ra thành quả”. 
d. – mặt trời  “Bác Hồ”. 
So sánh đặc điểm và tác dụng của ba cách diễn đạt sau đây:(BT1/69) 
Bác Hồ mái tóc bạc Đốt lửa cho anh nằm 
Bác Hồ như Người cha Đốt lửa cho anh nằm 
Người Cha mái tóc bạc Đốt lửa cho anh nằm 
(Minh Huệ) 
 Cách 1 : 
 Cách 2 : 
 Cách 3 : 
diễn đạt bình thường 
diễn đạt có sử dụng phép so sánh 
diễn đạt có sử dụng phép ẩn dụ 
Ẩn dụ có tác dụng tạo cho câu nói có tính hình tượng, biểu cảm và hàm súc hơn so với phép so sánh và cách nói bình thường. 
(Khoâng coù tính ngheä thuaät) 
(Có tính gợi hình, gợi cảm, hàm súc) 
(Có tính gợi hình, gợi cảm) 
Tiết 98 : 	ẨN DỤ 
I. Ẩn dụ là gì ? 
Người Cha  chỉ Bác Hồ 
 Có nét tương đồng 
1. Ví dụ : Mục I/SGK/68 
 Gợi hình, gợi cảm 
=> Ẩn dụ 
2. Ghi nhớ : SGK/68 
Phép so sánh và ẩn dụ có điểm gì giống và khác nhau? (BT1/69) 
Bác Hồ như Người cha Đốt lửa cho anh nằm 
Người Cha mái tóc bạc Đốt lửa cho anh nằm 
(Minh Huệ) 
 Cách 2 : 
 Cách 3 : 
diễn đạt có sử dụng phép so sánh 
diễn đạt có sử dụng phép ẩn dụ 
Vế A 
Vế B 
Vế B 
Vế A (ẩn đi) 
Bác Hồ 
- Giống nhau : có nét tương đồng, có tính gợi hình, gợi cảm. 
Khác nhau : 
+ So sánh : thường có 2 vế ( vế A và vế B ) để đối chiếu. 
+ Ẩn dụ : chỉ có 1 vế dùng để so sánh ( vế B ), còn vế được so sánh ( vế A ) thì ẩn đi (hiểu ngầm). Chính vì vậy ẩn dụ còn được gọi là so sánh ngầm, kín đáo làm cho câu nói hàm súc hơn. 
Bác Hồ như Người Cha 
Đốt lửa cho anh nằm 
- Đều ví Bác như Người Cha 
 -Tạo cho sự diễn đạt có tính hình tượng, tăng sức gợi hình, gợi cảm hơn cách nói bình thường 
Bác Hồ 
Người Cha 
(Vế A) 
(Vế B) 
Khác 
Có đủ vếA( tên sự vật được so sánh) và vế B( tên sự vật dùng để so sánh) 
So sánh ngầm, ẩn đi vế A, chỉ còn lại vế B. 
So sánh 
Ẩn dụ 
Giống 
Có tính hàm súc và liên tưởng sâu sắc hơn. 
Cu thể, sinh động 
Người Cha mái tóc bạc 
Đốt lửa cho anh nằm 
( Vế B) 
Người Cha 
I. Ẩn dụ là gì ? 
Người Cha  chỉ Bác Hồ 
 Có nét tương đồng 
 Gợi hình, gợi cảm 
=> Ẩn dụ 
1. “Anh đội viên nhìn Bác 
 Càng nhìn lại càng thương 
 Người Cha mái tóc bạc 
 Đốt lửa cho anh nằm.”	 (Minh Huệ) 
1. Ví dụ : Mục I/SGK/68 
2. Ghi nhớ : SGK/68 
HỆ THỐNG VÍ DỤ 
II. Các kiểu ẩn dụ : 
- Người Cha  chỉ Bác Hồ 
1. Ví dụ : Mục I và II/SGK/68 
Người Cha - Bác Hồ 
 tương đồng về phẩm chất 
 2. “Về thăm nhà Bác làng Sen, 
Có hàng râm bụt thắp lên lửa hồng ”. 
	 (Nguyễn Đức Mậu) 
 3. “Chao ôi, trông con sông, vui như thấy nắng giòn tan sau kì mưa dầm, vui như nối lại chiêm bao đứt quãng”	 (Nguyễn Tuân) 
 ẩn dụ phẩm chất 
Tiết 98 	 ẨN DỤ 
Hãy cho biết hình ảnh “Người Cha” và “Bác Hồ” có sự tương đồng về mặt nào? 
HỆ THỐNG VÍ DỤ 
 2. “Về thăm nhà Bác làng Sen, 
Có hàng râm bụt thắp lên lửa hồng ”. 
	 (Nguyễn Đức Mậu) 
thắp 
lửa hồng 
chỉ sự “nở hoa” 
chỉ “màu đỏ” của hoa râm bụt. 
 Tương đồng về cách thức 
 Tương đồng về hình thức 
- thắp  sự nở hoa 
- lửa hồng  màu đỏ của hoa 
 ẩn dụ hình thức 
 ẩn dụ cách thức 
I. Ẩn dụ là gì ? 
Người Cha  chỉ Bác Hồ 
 Có nét tương đồng 
 Gợi hình, gợi cảm 
=> Ẩn dụ 
1. Ví dụ : Mục I/SGK/68 
2. Ghi nhớ : SGK/68 
II. Các kiểu ẩn dụ : 
- Người Cha  chỉ Bác Hồ 
1. Ví dụ : Mục I và II/SGK/68 
 ẩn dụ phẩm chất 
Tiết 98 : 	 ẨN DỤ 
Từ “ thắp ” và “ lửa hồng ” được dùng để chỉ sự vật hiện tượng nào? 
HỆ THỐNG VÍ DỤ 
 chuyển đổi cảm giác 
- (nắng) giòn tan  (nắng) to, rực rỡ 
 ẩn dụ chuyển đổi cảm giác 
2. Ghi nhớ : SGK/69 
 3. “Chao ôi, trông con sông, vui như thấy nắng giòn tan sau kì mưa dầm, vui như nối lại chiêm bao đứt quãng”	 (Nguyễn Tuân) 
Thị giác 
Vị giác 
(nắng) giòn tan  (nắng) to, rực rỡ 
I. Ẩn dụ là gì ? 
Người Cha  chỉ Bác Hồ 
 Có nét tương đồng 
 Gợi hình, gợi cảm 
=> Ẩn dụ 
1. Ví dụ : Mục I/SGK/68 
2. Ghi nhớ : SGK/68 
II. Các kiểu ẩn dụ : 
- Người Cha  chỉ Bác Hồ 
1. Ví dụ : Mục I và II/SGK/68 
 ẩn dụ phẩm chất 
Tiết 98 	 ẨN DỤ 
- thắp  sự nở hoa 
- lửa hồng  màu đỏ của hoa 
 ẩn dụ hình thức 
 ẩn dụ cách thức 
1. Bài 2 : 
Tìm ẩn dụ và nêu nét tương đồng: 
I. Ẩn dụ là gì ? 
Người Cha  chỉ Bác Hồ 
 Có nét tương đồng 
 Gợi hình, gợi cảm 
=> Ẩn dụ 
1. Ví dụ : Mục I/SGK/68 
2. Ghi nhớ : SGK/68 
II. Các kiểu ẩn dụ : 
- Người Cha  chỉ Bác Hồ 
1. Ví dụ : Mục I và II/SGK/68 
 ẩn dụ phẩm chất 
- thắp  sự nở hoa 
- lửa hồng  màu đỏ của hoa 
 ẩn dụ hình thức 
- (nắng) giòn tan  (nắng) to, rực rỡ 
 ẩn dụ chuyển đổi cảm giác 
2. Ghi nhớ : SGK/69 
 ẩn dụ cách thức 
III. Luyện tập : 
A. Ở lớp : 
Tiết 98 	ẨN DỤ 
THẢO LUẬN NHÓM (BT2) 
b/ Gần thì , gần thì . 
Tìm ẩn dụ và nêu nét tương đồng giữa các sự vật hiện tượng được so sánh ngầm với nhau? 
mực 
đen 
đèn 
sáng 
c/ 	về có nhớ chăng ? 	thì một dạ khăng khăng đợi 
d/ Ngày ngày mặt trời đi qua trên lăng Thấy một trong lăng rất đỏ. 
(Viễn Phương) 
mặt trời 
Bến 
Thuyền 
thuyền 
bến 
(Tục ngữ) 
(Ca dao) 
“ nhớ ” 
Ăn quả 
kẻ trồng cây 
a/ 
1. Bài 2 : 
Tìm ẩn dụ và nêu nét tương đồng: 
I. Ẩn dụ là gì ? 
Người Cha  chỉ Bác Hồ 
 Có nét tương đồng 
 Gợi hình, gợi cảm 
=> Ẩn dụ 
1. Ví dụ : Mục I/SGK/68 
2. Ghi nhớ : SGK/68 
II. Các kiểu ẩn dụ : 
- Người Cha  chỉ Bác Hồ 
1. Ví dụ : Mục I và II/SGK/68 
 ẩn dụ phẩm chất 
- thắp  sự nở hoa 
- lửa hồng  màu đỏ của hoa 
 ẩn dụ hình thức 
- (nắng) giòn tan  (nắng) to, rực rỡ 
 ẩn dụ chuyển đổi cảm giác 
2. Ghi nhớ : SGK/69 
 ẩn dụ cách thức 
III. Luyện tập : 
A. Ở lớp : 
Tiết 98 : 	 ẨN DỤ 
THẢO LUẬN NHÓM (BT2) 
b/ Gần thì , gần thì . 
“cái xấu” 
“cái tốt, cái hay, cái tiến bộ” 
=> ẩn dụ phẩm chất 
Tìm ẩn dụ và nêu nét tương đồng giữa các sự vật hiện tượng được so sánh ngầm với nhau? 
mực 
đen 
đèn 
sáng 
c/ 	về có nhớ chăng ? 	thì một dạ khăng khăng đợi 
“người ở lại” 
“người đi xa” 
=> Ẩn dụ phẩm chất 
d/ Ngày ngày mặt trời đi qua trên lăng Thấy một trong lăng rất đỏ. 
“Bác Hồ” 
(Viễn Phương) 
mặt trời 
Bến 
Thuyền 
thuyền 
bến 
(Tục ngữ) 
(Ca dao) 
mực, đen 
đèn, sáng 
thuyền 
bến 
mặt trời 
=> Ẩn dụ phẩm chất 
“ nhớ ” 
Ăn quả 
kẻ trồng cây 
ăn quả 
kẻ trồng cây 
Sự hưởng thụ thành quả lao động 
người tạo ra thành quả 
=> ẩn dụ phẩm chất 
 => ẩn dụ cách thức 
a/ 
 Ẩn dụ chuyển đổi cảm giác và nêu tác dụng? 
I. Ẩn dụ là gì ? 
Người Cha  chỉ Bác Hồ 
 Có nét tương đồng 
 Gợi hình, gợi cảm 
=> Ẩn dụ 
1. Ví dụ : Mục I/SGK/68 
2. Ghi nhớ : SGK/68 
II. Các kiểu ẩn dụ : 
- Người Cha  chỉ Bác Hồ 
1. Ví dụ : Mục I và II/SGK/68 
 ẩn dụ phẩm chất 
- thắp  sự nở hoa 
- lửa hồng  màu đỏ của hoa 
 ẩn dụ hình thức 
- (nắng) giòn tan  (nắng) to, rực rỡ 
 ẩn dụ chuyển đổi cảm giác 
2. Ghi nhớ : SGK/69 
 ẩn dụ cách thức 
III. Luyện tập : 
A. Ở lớp : 
Tiết 98 : 	 ẨN DỤ 
b. – mực, đen  “cái xấu” 
 – đèn, sáng  “cái tốt, cái hay, cái tiến bộ” 
c. – thuyền  “người đi xa” 
 – bến  “người ở lại” 
2. Bài 3 : 
1. Bài 2 : 
Tìm ẩn dụ và nêu nét tương đồng: 
a. – ăn quả  “Sự hưởng thụ thành quả lao động”. 
 – kẻ trồng cây  “người tạo ra thành quả”. 
d. – mặt trời  “Bác Hồ”. 
3. Tìm những ẩn dụ chuyển đổi cảm giác và nêu tác dụng. 
a/ Buổi sáng, mọi người đổ ra đường. Ai cũng muốn ngẩng lên cho thấy mùi hồi chín qua mặt. 	 (Tô Hoài) 
c/ Ngoài thềm rơi chiếc lá đa 
Tiếng rơi rất như là rơi nghiêng. 	 	 	 (Trần Đăng Khoa) 
d/ Em thấy cả trời sao 	Xuyên qua từng kẽ lá 	Em thấy cơn mưa rào 	 tiếng cười của bố. (Phan Thế Cải) 
chảy 
mỏng 
Ướt 
Khứu giác 
Xúc giác 
Cảm nhận sự lan tỏa của mùi hồi chín 
Xúc giác 
Thính giác 
Thị giác 
Thị giác 
Cảm nhận được niềm vui của người bố. 
Xúc giác 
Cảm nhận được độ dày mỏng của chiếc lá rơi. 
 Ẩn dụ chuyển đổi cảm giác và nêu tác dụng? 
I. Ẩn dụ là gì ? 
Người Cha  chỉ Bác Hồ 
 Có nét tương đồng 
 Gợi hình, gợi cảm 
=> Ẩn dụ 
1. Ví dụ : Mục I/SGK/68 
2. Ghi nhớ : SGK/68 
II. Các kiểu ẩn dụ : 
- Người Cha  chỉ Bác Hồ 
1. Ví dụ : Mục I và II/SGK/68 
 ẩn dụ phẩm chất 
- thắp  sự nở hoa 
- lửa hồng  màu đỏ của hoa 
 ẩn dụ hình thức 
- (nắng) giòn tan  (nắng) to, rực rỡ 
 ẩn dụ chuyển đổi cảm giác 
2. Ghi nhớ : SGK/69 
 ẩn dụ cách thức 
III. Luyện tập : 
A. Ở lớp : 
Tiết 98 : 	 ẨN DỤ 
b. – mực, đen  “cái xấu” 
 – đèn, sáng  “cái tốt, cái hay, cái tiến bộ” 
c. – thuyền  “người đi xa” 
 – bến  “người ở lại” 
2. Bài 3 : 
1. Bài 2 : 
Tìm ẩn dụ và nêu nét tương đồng: 
a. – ăn quả  “Sự hưởng thụ thành quả lao động”. 
 – kẻ trồng cây  “người tạo ra thành quả”. 
d. – mặt trời  “Bác Hồ”. 
a. chảy ; b. chảy ; c. mỏng ; d. ướt 
 Tạo ra sự liên tưởng mới lạ, sinh động, thú vị 
B. Ở nhà : Làm bài tập 3b, 4/70 
HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ 
Chuẩn bị soạn bài mới : 
“ Luyeän noùi veà vaên mieâu taû ” theo höôùng daãn sgk/71. 
Laäp daøn baøi cho caùc ñeà trong sgk/71. 
+ Toå 1 vaø 2 : Laøm daøn yù BT1 
Haõy taû laïi baèng mieäng quang caûnh lôùp hoïc trong Buoåi hoïc cuoái cuøng. 
+ Toå 3 vaø 4 : Laøm daøn yù BT2. 
Haõy taû laïi baèng mieäng veà hình aûnh thaày giaùo Ha-men. (theo gôïi yù SGK/71) 
- Vieát thaønh nhöõng ñoaïn vaên döïa treân daøn baøi. 
- Taäp noùi (trình baøy baèng mieäng) tröôùc lôùp. 
 Ẩn dụ chuyển đổi cảm giác và nêu tác dụng? 
I. Ẩn dụ là gì ? 
Người Cha  chỉ Bác Hồ 
 Có nét tương đồng 
 Gợi hình, gợi cảm 
=> Ẩn dụ 
1. Ví dụ : Mục I/SGK/68 
2. Ghi nhớ : SGK/68 
II. Các kiểu ẩn dụ : 
- Người Cha  chỉ Bác Hồ 
1. Ví dụ : Mục I và II/SGK/68 
 ẩn dụ phẩm chất 
- thắp  sự nở hoa 
- lửa hồng  màu đỏ của hoa 
 ẩn dụ hình thức 
- (nắng) giòn tan  (nắng) to, rực rỡ 
 ẩn dụ chuyển đổi cảm giác 
2. Ghi nhớ : SGK/69 
 ẩn dụ cách thức 
III. Luyện tập : 
A. Ở lớp : 
Tiết 98 : 	ẨN DỤ 
b. – mực, đen  “cái xấu” 
 – đèn, sáng  “cái tốt, cái hay, cái tiến bộ” 
c. – thuyền  “người đi xa” 
 – bến  “người ở lại” 
2. Bài 3 : 
1. Bài 2 : 
Tìm ẩn dụ và nêu nét tương đồng: 
a. – ăn quả  “Sự hưởng thụ thành quả lao động”. 
 – kẻ trồng cây  “người tạo ra thành quả”. 
d. – mặt trời  “Bác Hồ”. 
a. chảy ; b. chảy ; c. mỏng ; d. ướt 
 Tạo ra sự liên tưởng mới lạ, sinh động, thú vị 
B. Ở nhà : Làm bài tập 3b, 4/70 
TIEÁT HOÏC ÑEÁN ÑAÂY LAØ KEÁT THUÙC 
CHUÙC THAÀY COÂ SÖÙC KHOEÛ, CAÙC EM HOÏC TAÄP TOÁT 
TIẾT HỌC ĐẾN ĐÂY LÀ KẾT THÚC 
CHÚC CÁC EM HỌC TỐT 
Chăm ngoan - Đoàn kết - Học giỏi