Bài giảng Ngữ văn Lớp 6 - Tiết 84: So sánh (Tiếp theo)

Chào các em đến với tiết học! 
TRƯỜNG THCS NGUYỄN VĂN TRỖI 
Tiết 84: Tiếng Việt: SO SÁNH (TT) 
I. Tìm hiểu chung : 
	1 . Các kiểu so sánh 
	a. VD: SGK/41: Tìm phép so sánh trong ví dụ sau? 
Những ngôi sao thức ngoài kia 
Chẳng bằng mẹ đã thức vì chúng con 
Đêm nay con ngủ giấc tròn 
Mẹ là ngọn gió của con suốt đời. 
(Trần Quốc Minh) 
Những ngôi sao thức ngoài kia 
Chẳng bằng mẹ đã thức vì chúng con 
Đêm nay con ngủ giấc tròn 
Mẹ là ngọn gió của con suốt đời. 
(Trần Quốc Minh) 
Các em hãy điền phép so sánh vừa tìm được vào mô hình cấu tạo? 
Vế A (sự vật được so sánh) 
Phương diện so sánh 
Từ so sánh 
Vế B (Sự vật dùng để so sánh) 
Từ “chẳng bằng ”: vế A không ngang bằng vế B. Từ “là”: Vế A bằng vế B 
Từ ví dụ đã tìm hiểu, em thấy từ so sánh trong các phép so sánh trên có gì khác nhau? 
Các từ so sánh 
So sánh ngang bằng 
Là, như, y như, giống như, tựa như, bao nhiêu, bấy nhiêu 
So sánh không ngang bằng 
Hơn, hơn là, kém, không bằng, chưa bằng, chẳng bằng 
Em hãy tìm thêm những từ chỉ ý nghĩa so sánh ngang bằng và không ngang bằng? 
Qua tìm hiểu trên em hãy cho biết có mấy kiểu so sánh? 
b. Các kiểu so sánh: 
So sánh ngang bằng 
So sánh không ngang bằng 
2. Tác dụng của so sánh 
	a. VD: SGK/42: Tìm phép so sánh trong ví dụ sau? 
	 Mỗi chiếc lá rụng có một linh hồn riêng, một tâm tình riêng, một cảm giác riêng. Có chiếc tựa mũi tên nhọn, tự cành cây rơi cắm phập xuống đất như cho xong chuyện, cho xong một đời lạnh lùng thản nhiên, không thương tiếc, không do dự vẩn vơ. Có chiếc lá như con chim bị lảo đảo mấy vòng trên không, rồi cố gượng ngoi đầu lên, hay giữ thăng bằng cho chậm tới cái giây nằm phơi trên mặt đất. Có chiếc lá nhẹ nhàng, khoan khoái đùa bỡn, múa may với làn gió thoảng, như thầm bảo rằng sự đẹp của vạn vật chỉ ở hiện tại: cả một thời quá khứ có vẻ đẹp nên thơ. Có chiếc lá như sợ hãi ngần ngai rụt rè, rồi như gần tới mặt đất còn cất mì n h muốn bay trở lên cành. Có chiếc lá đầy âu yếm rơi bám vào một bông hoa thơm, hay đến mơn trớn một ngọn cỏ xanh mềm mại. 
(Khái Hưng) 
Tìm phép so sánh trong đoạn văn và nêu tác dụng của nó? 
- Có chiếc lá tựa mũi tên nhọn 
- Có chiếc lá như con chim lảo đảo 
- Có chiếc lá như thầm bảo rằng 
- Có chiếc lá như sợ hãi, ngần ngại rụt rè 
=> Đoạn văn hay tả cảnh lá rụng sinh động, giàu hình ảnh gợi cảm và xúc động thắm đượm tâm trạng, tình cảm, tư tưởng của người viết. 
Từ ví dụ vừa phân tích, theo em so sánh có tác dụng gì? 
b . Tác dụng của so sánh: 
 	So sánh vừa có tác dụng gợi hình, giúp cho việc miêu tả sự vật, sự việc được cụ thể, sinh động; vừa có tác dụng biểu hiện tư tưởng tình cảm sâu sắc. 
II. Luyện tập 
1. Bài tập 1: Chỉ ra các phép so sánh trong những khổ thơ dưới đây. Cho biết chúng thuộc kiểu so sánh nào? Phân tích tác dụng gợi hình, gợi cảm của một phép so sánh mà em thích? 
Quê hương tôi có con sông xanh biếc 
Nước gương trong soi bóng những hàng tre 
Tâm hồn tôi là một buổi trưa hè 
Tỏa nắng xuống lòng sông lấp loáng. 
(Tế Hanh) 
 So sánh ngang bằng 
Tác dụng: cho thấy tâm hồn nhạy cảm, yêu thiên nhiên, yêu quê hương tha thiết của tác giả. 
Bài tập 2: Những câu văn có sử dụng phép so sánh trong bài “ Vượt thác”: 
Hãy nêu những câu văn có sử dụng phép so sánh trong bài “Vượt thác” 
- Thuyền rẽ sóng lướt bon bon như đang nhớ núi rừng phải lướt cho nhanh để về cho kịp. 
 Núi cao như đột ngột hiện ra chắn ngang trước mặt. 
 Những động tác thả sào, rút sào rập ràng nhanh như cắt. 
 Dượng Hương Thư như một pho tượng đồng đúc, các bắp thịt cuồn cuộn, hai hàm răng cắn chặt, quai hàm bạnh ra, cặp mắt nảy lửa ghì trên ngọn sào giống như một hiệp sĩ của Trường Sơn oai linh hùng vĩ. 
 Dọc sườn núi, những cây to mọc giữa những bụi lúp xúp nom xa như những cụ già vung tay hô đám con cháu tiến về phía trước. 
Em thích hình ảnh so sánh nào? Vì sao? 
Hình ảnh: Dượng Hương Thư hùng vĩ. 
(Phép so sánh thể hiện trí tưởng tượng phong phú của tác giả. Hình ảnh nhân vật hiện lên đẹp, khỏe, hào hùng. Thể hiện sức mạnh và khát vọng chinh phục thiên nhiên của con người) 
Bài tập 3: Dựa theo bài Vượt thác , hãy viết một đoạn văn từ ba đến năm câu tả dượng Hương Thư đưa thuyền vượt qua thác dữ; trong đoạn văn có sử dụng cả hai kiểu so sánh đã được giới thiệu. 
SO SÁNH 
KHÁI NIỆM: So sánh là đối chiếu sự vật, sự việc này với sự vật, sự việc khác có nét tương đồng. 
KHÁI NIỆM 
Có hai kiểu so sánh: So sánh ngang bằng và so sánh không ngang bằng 
So sánh vừa có tác dụng gợi hình, vừa có tác dụng gợi cảm. 
PHÂN LOẠI 
TÁC DỤNG 
CẤU TẠO 
Vế A 
Phương diện so sánh 
Từ so sánh 
Vế B 
Hướng dẫn học ở nhà: 
Học bài và làm bài tập còn lại. 
Tìm thêm ví dụ (tự đặt câu) có sử dụng các kiểu so sánh 
Chuẩn bị bài: “ Bưc tranh của em gái tôi”