Bài giảng Ngữ văn Lớp 6 - Bài 24: Hoán dụ

KIỂM TRA BÀI CŨ: 
Em hiểu như thế nào là ẩn dụ? Trong các ví dụ sau, câu nào không sử dụng biện pháp ẩn dụ ? 
Ăn quả nhớ kẻ trồng cây. 
 Gần mực thì đen, gần đèn thì rạng. 
 Áo nâu liền mới áo xanh, 
Nông thôn cùng với thị thành đứng lên. 
d ) Ngày ngày mặt trời đi qua trên lăng 
Thấy một mặt trời trong lăng rất đỏ. 
Áo nâu liền với áo xanhNông thôn cùng với thị thành đứng lên. 
- Áo nâu 
- Áo xanh 
Người nông dân. 
Người công nhân. 
(Sự vật) 
 - Nông thôn 
- Thị thành 
Người sống ở nông thôn. 
Người sống ở thành thị. 
(Vật chứa đựng) 
 ( Vật bị chứa đựng) 
 ( Dấu hiệu ) 
 có quan hệ gần gũi 
 có quan hệ gần gũi 
Cách diễn đạt của tác giả Tố Hữu 
Cách diễn đạt bình thường 
Áo nâu liền với áo xanh 
Nông thôn cùng với thị thành đứng lên 
 “Tất cả nông dân, công nhân, người sống ở nông thôn, người sống ở thị thành đều đứng lên.” 
 Cách nói ngắn gọn, giàu sức gợi hình, gợi cảm . 
 Thông báo sự việc. 
So sánh 2 cách diễn đạt sau và rút ra nhận xét ? 
 Hoán dụ là . sự vật, hiện tượng, khái niệm bằng tên của một sự vật, hiện tượng, khái niệm khác có . với nó nhằm tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt . 
gọi tên 
quan hệ gần gũi 
 Ví dụ : 
 Những tà áo dài tung bay xuống phố. 
Những cô gái Việt Nam 
Bài tập nhanh : 
 Xác định biện pháp hoán dụ có trong 2 ví dụ sau: 
VD1: Những bàn chân từ than bụi lầy bùn, 
 Đã đứng dưới mặt trời cách mạng. 
 (Ta đi tới - Tố Hữu) 
bàn chân: (bộ phận của cơ thể) biểu thị con người lao động. 
than bụi lầy bùn: người nghèo khổ bị áp bức, đã quật khởi đứng lên làm cách mạng. Đó là giai cấp công, nông là hai đội quân chủ lực của cách mạng. 
- Áo nâu 
- Áo xanh 
Người nông dân. 
Người công nhân. 
(Sự vật) 
 - Nông thôn 
- Thị thành 
Người sống ở nông thôn. 
Người sống ở thành thị. 
(Vật chứa đựng) 
 ( Vật bị chứa đựng) 
 ( Dấu hiệu ) 
 có quan hệ gần gũi 
 có quan hệ gần gũi 
 Lấy vật chứa đựng để gọi vật bị chứa đựng 
 Lấy dấu hiệu của sự vật để gọi sự vật 
(Một bộ phận) 
Bàn tay ta 
 Người lao động 
 (Toàn thể) 
Lấy một bộ phận để gọi toàn thể. 
 Bàn tay ta làm nên tất cả Có sức người sỏi đá cũng thành cơm. ( Hoàng Trung Thông )  
Một cây làm chẳng nên non 
Ba cây chụm lại nên hòn núi cao. 
- “Một” 
- “Ba” 
Số ít, sự đơn lẻ 
Số nhiều, sự đoàn kết 
(Cụ thể) 
(Trừu tượng) 
 Lấy cái cụ thể để gọi cái trừu tượng 
Ngày Huế đổ máu  Chú Hà Nội vềTình cờ chú cháu 
Gặp nhau Hàng Bè. 
 	 ( Tố Hữu ) 
Chiến tranh 
 Lấy dấu hiệu của sự vật để gọi sự vật. 
 “đổ máu” 
 “Huế” 
 Người dân xứ Huế 
 Lấy vật chứa đựng để gọi vật bị chứa đựng 
Cô dâu và phụ dâu trong trang phục áo chàm 
Câu 
Phép hoán dụ 
 Mối quan hệ 
 a 
 b 
Người dân ở 
 nông thôn. 
Làng xóm ta 
Vật chứa 
đựng gọi 
 vật bị chứa 
đựng 
Mười năm 
Thời gian trước mắt 
Trăm năm 
Thời gian lâu dài 
Cái cụ thể 
gọi cái trừu 
tượng 
Câu 
Phép hoán dụ 
 Mối quan hệ 
 c 
 d 
Người Việt Bắc 
Áo chàm 
Dấu hiệu 
của sự vật 
gọi sự vật 
Trái đất 
Nhân loại 
Vật chứa 
đựng gọi 
 vật bị chứa 
 đựng 
- Ví dụ: 
Người cha mái tóc bạc. 
 ( Minh Huệ) 
 - Dựa vào quan hệ gần gũi. 
- Ví dụ: 
 Bàn tay ta làm nên tất cả 
Có sức người sỏi đá cũng thành cơm. ( Hoàng Trung Thông) 
- Dựa vào quan hệ tương đồng. 
HOÁN DỤ 
ẨN DỤ 
* Khác nhau: 
* Giống nhau: 
 - Gọi tên sự vật, hiện tượng này bằng tên sự vật, hiện tượng khác. 
 -Nhằm tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt. 
So sánh: Ẩn dụ và Hoán dụ 
 Tìm hình ảnh có sử dụng phép hoán dụ: 
Khang là một chân sút của đội bóng. 
b. Khi tôi bước vào, cả phòng đều nhìn tôi. 
chân sút 
cả phòng 
HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ 
* Học bài : 
- Nắm khái niệm và các kiểu hoán dụ. 
- Làm bài tập 3 viết chính tả. 
- Viết đoạn văn có sử dụng hoán dụ. 
* Soạn bài : “Tập làm thơ bốn chữ” 
- Luật làm thơ 4 chữ 
- Chuẩn bị một bài thơ 4 chữ