SKKN Bàn về một số phương pháp dạy thơ trung đại Việt Nam ở môn Ngữ văn 7 trong nhà trường THCS

PHÒNG GD & ĐT YÊN LẠC
TRƯỜNG THCS LIÊN CHÂU
BÀN VỀ MỘT SỐ PHƯƠNG PHÁP DẠY THƠ TRUNG ĐẠI VIỆT NAM Ở MÔN NGỮ VĂN 7 TRONG NHÀ TRƯỜNG THCS
PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ
I. Lí do chọn đề tài. 
 1.Cơ sở lí luận: 
Văn thơ trung đại Việt Nam là bộ phận văn học gắn liền với một giai đoạn cực kì quan trọng trong lịch sử đất nước - giai đoạn nhà nước phong kiến Việt Nam được xác lập, đi tới chỗ cực thịnh rồi chuyển dần tới chỗ suy vi. Giai đoạn văn học này đã để lại một di sản vô cùng quý báu, đồ sộ về khối lượng, phong phú, đa dạng về nội dung, đạt tới nhiều đỉnh cao về nghệthuật. Qua việc nghiên cứu, tìm hiểu di sản này, chúng ta càng thêm gắn bóvới truyền thống cao đẹp của dân tộc. Bởi lẽ “Mỗi tác giả với thiên tài của mình và giới hạn của thời đại, phản ánh một thời kì lịch sử, đánh dấu một  bước tiến của văn học, làm giàu thêm cho tư tưởng, tình cảm và tiếng nói Việt Nam”(Phạm Văn Đồng). Chúng ta có thể tìm thấy trong di sản này những điều giúp lại quá khứ vinh quang nhưng không ít phần gian khó của dân tộc, để rồi từ đó có thể nhìn lại hiện tại một cách thấu đáo hơn và hướng về tương lai một cách tin tưởng hơn. Đối với nhà trường THCS, di sản này đóng một vai trò rất quan trọng trongviệc giáo dục, bồi dưỡng tư tưởng, tình cảm, đạo đức, quan điểm, lí tưởng thẩm mĩ...cho học sinh, thông qua những thành quả nổi bật của người xưa trong lĩnh vực sáng tạo nghệ thuật ngôn từ, kết tinh trong các tác phẩm nghệ thuật tiêu biểu.
 Việc dạy văn học ở nhà trường nói chung và dạy thơ trữ tình trung đại theo hướng tích cực hoá hoạt động học tập của học sinh là một vấn đề đã và đang được nhiều nhà nghiên cứu về phương pháp dạy học văn cũng như nhiều giáo viên giảng dạy văn học quan tâm.
 2. Cơ sở thực tiễn: 
 Chương trình Ngữ văn 7 kì I có một số lượng tương đối lớn các văn bản thuộc thể loại thơ trữ tình trung đại. Đó là các văn bản nghệ thuật được các nhà thơ Việt Nam sáng tác trong thời kì phong kiến. Các tác giả thơ trữ tình trung đại phần nhiều là những thi nhân nổi tiếng, tâm hồn nặng những nỗi đời. Làm thơ với họ là mượn cảnh, mượn việc để kí thác tâm sự, bày tỏ nỗi lòng nhân thế...
 Qua thực tế giảng dạy thơ trữ tình trung đại Việt Nam ở trường THCS chúng tôi nhận thấy: Đây là thể loại văn học tương đối khó, hơn nữa các tác phẩm văn học trung đại được tính từ thế kỉ X đến thế kỉ XIX đã cách chúng ta hơn mười thế kỉ, đến với thế hệ trẻ dưới mái trường phổ thông thế kỉ XXI đã có khoảng cách rất xa về thời gian. Vì thế, người giảng dạy gặp khó khăn trong soạn giảng, nhiều học sinh ít hứng thú, không tích cực trong giờ học những bài văn học cổ. Vấn đề đặt ra là phải có những biện pháp tối ưu nhằm giúp giáo viên và học sinh đạt hiệu quả cao trong giảng dạy và học tập thơ trữ tình trung đại Việt Nam.
 	Đó là lí do thôi thúc tôi lựa chọn đề tài “Bàn về  một số phương pháp giảng dạy thơ trung đại Việt Nam ở Môn Ngữ văn 7 trong nhà trường THCS” với mong muốn có thể ứng dụng hiệu quả hơn trong giảng dạy để dạy tốt các bài thơ trữ tình trung đại trong chương trình Ngữ văn 7, nhằm góp phần nâng cao hiệu quả dạy, học môn ngữ văn ở trường THCS.
II. Mục đích nghiên cứu:
 - Thuận lợi và khó khăn trong việc dạy, học thơ trữ tình trung đại Việt Nam.
 - Đề xuất những biện pháp phát huy tính tích cực của học sinh trong dạy, học thơ trữ tình trung đại Việt Nam.
III. Đối tượng nghiên cứu:
 Hoạt động dạy và học các bài thơ trữ tình trung đại Việt Nam của giáo viên và học sinh lớp 7.
IV. Nhiệm vụ nghiên cứu:
 	- Khảo sát việc dạy và học các bài thơ trữ tình trung đại Việt Nam ở lớp 7 để nắm bắt hiện trạng một cách chính xác.
- Xây dựng cơ sở lí luận của phương pháp phát huy tính tích cực
- Bước đầu đề xuất một số biện pháp trong dạy học thơ trữ tình trung đại Việt Nam ở lớp 7 theo hướng tích cực hoá hoạt động học tập của học sinh.
PHẦN II :NỘI DUNG.
 I. Thống kê các văn bản thơ trữ tình trung đại lớp 7:
Dạy đọc hiểu thơ trữ tình, đặc biệt thơ trữ tình trung đại đòi hỏi một cách tiếp cận riêng khác với dạy các văn bản tự sự, miêu tả hay nghị luận. Cho nên, trước khi dạy, người thầy cần nắm được hệ thống các văn bản thơ trữ tình trung đại trong chương trình Ngữ văn 7 để từ đó có định hướng, cách khai thác riêng cho từng cụm bài, từng bài. Ta có thể theo dõi các tác phẩm thơ trữ tình trung đại lớp 7 qua bảng hệ thống sau: 
STT
Tác phẩm
Tác giả
Thể loại
1
Sông núi nước Nam
Lý Thường Kiệt
Thất ngôn tứ tuyệt
2
Phò giá về kinh
Trần Quang Khải
Ngũ ngôn tứ tuyệt
3
Côn Sơn ca
Nguyễn Trãi
Lục bát
4
Buổi chiều đứng ở phủ Thiên Trường trông ra
Trần Nhân Tông
Thất ngôn tứ tuyệt
5
Bánh trôi nước
Hồ Xuân Hương
Tứ tuyệt
6
Sau phút chia li
Đặng Trần Côn (Đoàn Thị Điểm dịch)
Song thất lục bát
7
Qua đèo Ngang
Bà Huyện Thanh Quan
Thất ngôn bát cú đường luật
8
Bạn đến chơi nhà
Nguyễn Khuyến
Thất ngôn bát cú Đường luật
Như vậy, phần phần lớn các bài thơ Trung Đại Việt Nam thời kì này chịu ảnh hưởng mạnh mẽ bởi phong cách thơ Đường của Trung Quốc. Chính vì vậy, trong qúa trình dạy, cần bám sát đặc trưng thể loại, các tín hiệu nghệ thuật (chủ yếu là các thể thơ cổ điển, nghệ thuật đối, ước lệ, cách sử dụng từ ngữ) để trên cơ sở đó, dẫn dắt HS đi tìm cái hay, cái đẹp trong tư tưởng, nghệ thuật của tác phẩm. 
II. Một số nét khái quát về thơ trữ tình Trung đại Việt nam .
 1. Đặc trưng thi pháp của thơ trung đại
Văn học Trung đại Việt Nam nói chung và Thơ trữ tình Trung đại nói riêng được ra đời trong bối cảnh xã hội phongkiến phát triển. Nó phản ánh thực tế lịch sử xã hội phong kiến từ thế kỷ X đến hết thế kỷ XIX. Đặc biệt là những biến động của xã hội và thân phận con người. Chủ đề xuyên suốt như sợi chỉ đỏ của thơ Trung đại Việt Nam là cảm hứng yêu nước và cảm hứng nhân đạo. Các tác giả thơ Trung đại Việt Nam chủ yếu là những người có địa vị xã hội, có những ảnh hưởng quan trọng cho sự phát triển của xã hộiChính vì thế khi giảng dạy hoặc phân tích, bình giảng cần phải chú ý đến các đặc điểm cơ bản sau :
* Quan niệm “Văn dĩ tải đạo” : Vănchương phải chuyên chở đạo lý.
*Tính ước lệ, tượng trưng, quy phạm: Đây là đặc điểm nổi bật của văn thơ Trung đại. Khi sáng tác, các tác giả thường vay mượn văn thi liệu điển cố, điển tích lấy từ sách vở Thánh Hiền và kinh sách của các tôn giáo. Chẳng hạn nói đến cây và hoa thì tùng, trúc, cúc, mai, senbởi chúng là những biểu tượng để chỉ những phẩm chất cốt cách, khí tiết của người quân tử, của bậctrượng phu; nói đến con vật thì phải long, ly, quy, phượng ; nói đến người thì ngư, tiều, canh, mục; nói đến hoa bốn mùa thì phải là xuân lan, thu cúc, hạ sen,đông sen; tả mỹ nhân thì làn thu thủy, nét xuân sơn, tóc như mây, da như tuyết 
* Tính giáo huấn, bác học,cao quý, trang nhã: Đối tượng, mục đích của văn thơ chủ yếu là đề cao thần quyền, cường quyền mang tính giáo hóa, giáohuấn con người với khuôn phép định sẵn. Ngôn từ diễn đạt diễm lệ, tránh nói thô tục, nếu có thì dùng ngụ ý, ám chỉ chứ ít khi nói thẳng
* Cảm thức về thế giới con người thời Trung đại Việt Nam: Con người thấy mình trong tự nhiên, với suy nghĩ trong vũ trụ có ta và trong ta có cả vũ trụ Vì thế khi nói về trời đất, về không gian, thời gian với nhiều cách thể hiện bằng nhiều sắc thái biểu cảm khác nhau như thời gian chu kỳ tuần hoàn,thời gian tuyến tính, thời gian vĩnh cửu, thời gian không gian được cảm nhận bằng nhiều giác quan khác nhauCho nên con người khi bất đắc chí tìm về thiên nhiên, vũ trụ như tìm về cội nguồn. Khi ngắm cảnh trời mây, họ cũng như mơ về nguồn cội. Người Trung Quốc ý thức gia tộc, gia hương rất mạnh mẽ như Lý Bạch nhìn trăng mà nhớ đến quê nhà (Tĩnh dạ tứ), cũng như trong thơ Đường luật của Việt Nam, Bà Huyện Thanh Quan nhìn cảnh đèo Ngang mà nhớ về quê cũ; với Bác Hồ trong bài : “Tức cảnh Pác Bó” thì đó là không gian bờ suối, hang đá  
 * Cách biểu hiện: Cái tôi trữ tình hoà lẫn vào trong thiên nhiên ngoại cảnh, nó tỉnh lượt chủ ngữ, nó tan trong cảm xúc, cái tôi nó đạt tính phổ quát .
 * Cách diễn đạt: Gợi mà không tả, hoà quyện giữa thi, nhạc và hoạ.
 * Ngôn ngữ: Từ ngữ sử dụng ở thơ Đường là những từ ngữ quen thuộc nhưng lại có khả năng diễn đạt vô cùng tinh tế, phong phú. Sở dĩ đạt được như thế là vì công phu tinh luyện của các nhà thơ. Vì thế, học thơ Đường là học tinh thần lao động và sáng tạo của nhà thơ với vốn từ hữu hạn.
* Đề tài: Đề tài trong thơ Đường không lấy gì làm phong phú nhưng không hề trùng lặp vì những mối quan hệ từ ngữ. Vì thế phải hướng dẫn học sinh chú ý những từ ngữ đắc giá( nhãn tự) vì đó là những từ có tính khái quát cao.
 * Tứ thơ: Cái quan trọng nhất trong thơ Đường là tứ thơ. Tư duy thơ Đường là kiểu tư duy quan hệ, học sinh phải cảm nhận mối quan hệ giữa các sự vật trong không gian, quan hệ giữa con người với vũ trụ và quan hệ giữa con người với con người. Thơ ca nói chung cũng như thơ Đường nói riêng, nó không nói hết, không nói trực tiếp ý mình muốn nói mà để cho người đọc cùng suy nghĩ, cùng sáng tạo. Chính đặc điểm này đã tạo nên cái gọi là “ý tại ngôn ngoại”, “ngôn tận ý bất tận”. Nói gọn lại: chính đặc điểm này mà thơ Đường cô đọng, súc tích, giàu tính biểu tượng. Nó gợi mà không tả để tạo nên một môi trường liên tưởng rộng. Vậy, ta giúp học sinh tham gia đồng sáng tạo cùng tác giả, học sinh cảm nhận được cái mạch ngầm của những tác phẩm thơ ca.
 2. Đặc điểm hình thức .
 Ở bậc Trung học cơ sở, thơ Đường luật các em được học một số thể thơ như: ngũ ngôn, thất ngôn với số dòng là tứ tuyệt, bát cú. Vậy, trước hết ta phải hướng dẫn học sinh nắm được đặc điểm hình thức của thể thơ này.
 a. Ngũ ngôn tứ tuyệt Đường luật:
 - Thể thơ này, bài thơ có bốn dòng, mỗi dòng có năm chữ, vần ở cuối các câu một, hai, bốn hoặc cuối câu hai, bốn. 
 - Xét về thanh điệu: tiếng thứ hai với thứ tư trong mỗi câu phải đối nhau và tiếng thứ hai, thứ tư trong mỗi cặp câu cũng phải đối nhau. Nghĩa là trong một dòng, nếu tiếng thứ hai là tiếng bằng thì tiếng thứ tư phải là tiếng trắc, và ngược lại nếu tiếng thứ hai là tiếng trắc thì tiếng thứ tư phải là tiếng bằng.
 b. Thể thơ thất ngôn bát cú:
 - Về số chữ trong câu, số câu trong bài: Bài thơ có tám câu, mỗi câu có bảy chữ. ... hân thành, trong sáng, cao đẹp.
*Khi hướng dẫn HS phân tích, cần chú ý xây dựng hệ thống câu hỏi hợp lí để khai thác nghệ thuật và nội dung của bài: 
 - Các câu hỏi đàm thoại ngoài tính chất xác định rõ ràng, phải có màu sắc văn học, có khả năng khêu gợi tình cảm, cảm xúc, xúc động thẩm mỹ cho học sinh. 
- Câu hỏi phải vừa sức học sinh, thích hợp với khuôn khổ một giờ học trên lớp, vừa phải có khả năng “gợi vấn đề” suy nghĩ tìm tòi sáng tạo cho học sinh.
- Câu hỏi không tuỳ tiện, phải được xây dựng thành một hệ thống lôgíc, có tính toán giúp học sinh từng bước đi sâu vào tác phẩm như một chính thể. 
- Cần có sự kết hợp cân đối giữa các loại câu hỏi cụ thể và loại câu hỏi tổng hợp gợi vấn đề. Câu hỏi có khi theo lối diễn dịch, có khi theo lối qui nạp nhưng đều nhằm cung cấp cho học sinh một hệ thống kiến thức vững chắc.
+Khi đặt câu hỏi, chúng ta có thể thực hiện một số giải pháp:
- Suy nghĩ thật kĩ vấn đề mình sắp dạy:
- Tham khảo các câu hỏi gợi ý trong SGK, SGV, sách bài soạn. Xây dựng hệ thống câu hỏi riêng của mình cho bài soạn.
- Cố gắng sử dụng nhiều hình thức diễn đạt khác nhau để hỏi về cùng một nội dung;
- Chú ý đón bắt, khơi gợi những ý tưởng mới mẻ của học sinh, từ thực tế trả lời của các em, điều chỉnh lại cách hỏi cho phù hợp. 
3. Ứng dụng công nghệ thông tin trong giảng dạy
Để đáp ứng yêu cầu đổi mới dạy học, nâng cao hiệu quả giảng dạy, cầnsử dụng phần mềm Power Point vào việc soạn giáo án điện tử. Có thể khaithác mạng Internet để có ảnh các tác giả, tranh minh họa, nhân vật hoặc chitiết, cảnh tượng trong tác phẩm. Có thể dùng phần mềm sơ đồ tư duy Mind-map để chia bố cục hoặc tổng kết, khái quát nội dung bài học.
 4. Cần chú ý tính tích hợp trong môn Ngữ Văn.
Tích hợp là sự kết hợp biện chứng giữa các yếu tố bộ môn Ngữ văn, baogồm phần Văn – Tiếng việt – Tập làm văn. Thực tế chứng minh rằng, bộ mônngữ văn rất cần quá trình tích hợp. Vì vậy, trong mỗi giờ ngữ văn, giáo viêncần nhấn mạnh yêu cầu này để hiệu quả bộ môn ngữ văn ngày càng được nângcao. Đặc biệt, việc tích hợp sẽ góp phần rèn luyện các kỹ năng cơ bản là:nghe, nói, đọc, viết cho học sinh theo mục tiêu của môn học.
- Tích hợp ngang giữa các phân môn- văn, tiếng Việt , tập làm văn.
- Tích hợp dọc nội dung học tập đồng tâm giữa các khối lớp.
- Tích hợp giữa môn Ngữ văn với các môn học khác như: Lịch sử, Địalý...
IV. BÀI DẠY THỰC HÀNH
TiÕt 29 Qua §Ìo Ngang
 (Bµ HuyÖn Thanh Quan)
A. Môc tiªu : 
1.KiÕn thøc: 
	- Gióp HS h×nh dung ®­îc c¶nh t­îng §Ìo Ngang vµ t©m tr¹ng cña bµ HuyÖn Thanh Quan lóc qua §Ìo. Nçi buån, c« ®¬n, nhí n­íc, th­¬ng nhµ th¨m th¼m nh­ thÊm vµo c¶ c¶nh vËt trong lêi th¬ trang nghiªm ®µi c¸c. 
2.Kü n¨ng: 
	- B­íc ®Çu hiÓu vÒ thÓ th¬ thÊt ng«n b¸t có §­êng luËt.
	- RÌn luyÖn kÜ n¨ng ®äc vµ ph©n tÝch theo bè côc bµi th¬ thÊt ng«n b¸t có.
3.Th¸i ®é
 Gi¸o dôc t×nh yªu quª h­¬ng, ®Êt n­íc, con ng­êi.
B. PHƯƠNG TIỆN, PHƯƠNG PHÁP: 
 Phương tiện:
	- SGK, SGV, S¸ch bµi tËp, S¸ch tham kh¶o Ng÷ v¨n 7
	- S­u tÇm ¶nh chôp c¶nh §Ìo Ngang, phiÕu häc tËp
 Ph­¬ng ph¸p :
 - VÊn ®¸p ; Nªu vÊn ®Ò ; th¶o luËn nhãm, 
C- TiÕn tr×nh lªn líp :
1. æn ®Þnh líp: 
 SÜ sè : 7A1: ... ......... 7A2 : .. 7A3: .
2. Bµi cò: ? §äc thuéc bµi th¬ “B¸nh tr«i n­íc”? 
 ? Nªu néi dung vµ nghÖ thuËt cña bµi th¬?
3. Bµi míi: Gi¸o viªn giíi thiÖu vµo bµi
 Cïng víi c¸c n÷ thi sÜ Hå Xu©n H­¬ng, §oµn ThÞ §iÓm ..... Bµ HuyÖn Thanh Quan ®· gãp phÇn lµm vinh dù cho nÒn v¨n häc trung ®¹i ViÖt Nam chóng ta. Bµ s¸ng t¸c kh«ng nhiÒu nh­ng lµ mét danh tµi hiÕm cã. T¸c phÈm cña bµ hiÖn cßn 6 bµi “Qua §Ìo Ngang” lµ mét trong s¸u bµi th¬ ®Æc s¾c cña bµ. Néi dung, c¶nh s¾c §Ìo Ngang nh­ thÕ nµo th× c« trß cïng nhau ®i t×m hiÓu bµi th¬ nµy.
Ho¹t ®éng cña GV - HS
KiÕn thøc cÇn ®¹t
Ho¹t ®éng 1: §äc vµ t×m hiÓu t¸c gi¶, tõ khã
?Theo em, v¨n b¶n nµy nªn ®äc giäng nh­ thÕ nµo?
- GV ®äc mÉu- HS ®äc v¨n b¶n
- NhËn xÐt c¸ch ®äc cña HS
?. Dùa vµo chó thÝch * h·y nªu nh÷ng nÐt chÝnh vÒ t¸c gi¶?
GV tr×nh chiÕu trªn m¸y ch©n dung Bµ HuyÖn Thanh Quan, h×nh ¶nh bia mé dßng hä bµ vµ giíi thiÖu vÞ trÝ §Ìo Ngang vµ con ®­êng thiªn lý tõ Th¨ng Long à HuÕ
GV tr×nh chiÕu h×nh ¶nh ®Ó gi¶i thÝch c¸c tõ “tiÒu, quèc quèc, gia gia”
 Ho¹t ®éng 2: HD hiÓu VB
?.V¨n b¶n nµy ®­îc viÕt theo thÓ th¬ nµo?
GV tr×nh chiÕu trªn mµn h×nh
?. C¸ch gieo vÇn, phÐp ®èi nh­ thÕ nµo ?
?. Theo em v¨n b¶n nµy cã bè côc nh­ thÕ nµo ?
GV sö dông m¸y chiÕu ®Ó khai th¸c c¸c h×nh ¶nh th¬ vµ dÉn d¾t HS ph©n tÝch
- Gäi HS ®äc 4 c©u ®Çu
?. C¶nh s¾c §Ìo Ngang ®­îc t¸c gi¶ miªu t¶ vµo thêi ®iÓm nµo ? Thêi ®iÓm ®ã th­êng gîi c¶m gi¸c g× ?
?. VËy c¶nh vËt ë ®©y ®­îc t¸c gi¶ miªu t¶ ra sao ? 
?. T¸c gi¶ sö dông yÕu tè nghÖ thuËt g× ë c©u th¬ nµy ?
?. Em cã nhËn xÐt g× vÒ c¶nh s¾c ë ®©y 
?. §øng trªn cao, phãng tÇm m¾t xuèng, t¸c gi¶ b¾t gÆp ho¹t ®éng cña con ng­êi ë ®©y nh­ thÕ nµo?
?. T¸c gi¶ sö dông biÖn ph¸p nghÖ thuËt g× ë 2 c©u th¬ trªn ?
?. Nh÷ng ®¾c s¾c NT ®­îc sö dông gîi cuéc sèng ®Ìo Ngang cã ®Æc ®iÓm ntn?
 GV ®äc 2 c©u luËn
?. Hai c©u nµy t¶ vÒ c¸i g× ?
?. Em hiÓu nh­ thÕ nµo vÒ loµi chim cuèc cuèc, chim gia gia ?
?. T¸c gi¶ sö dông biÖn ph¸p nghÖ thuËt g× ë 2 c©u nµy ?
?. Em cã nhËn xÐt g× vÒ c¸ch sö dông tõ cuèc cuèc, gia gia ?
?. T©m tr¹ng cña Bµ HuyÖn Thanh Quan ®­îc béc lé ë 2 c©u th¬ nµy nh­ thÕ nµo ?
GV gi¶ng b×nh: nhµ th¬ dïng ®iÓn tÝch: Vua Thôc mÊt n­íc biÕn thµnh chim kªu "quèc quèc" sÇu n·o ?
GV chèt tiÓu kÕt trªn b¶ng
Gäi HS ®äc 2 c©u kÕt
?. Ph©n tÝch sù ®èi lËp gi÷a c¶nh vµ nçi lßng cña t¸c gi¶ qua 2 c©u th¬ :
 Dõng ch©n ®øng l¹i ....
 Mét m¶nh t×nh riªng..... 
?. Em hiÓu thÕ nµo lµ t×nh riªng "ta víi ta"? Côm tõ "ta víi ta "ë ®©y lµ 2 hay 1 ng­êi? 
Ho¹t ®éng 3: HD tæng kÕt
?. Nªu gi¸ trÞ néi dung bµi th¬ ?
?. Bµi th¬ sö dông nh÷ng nÐt nghÖ thuËt ®Æc s¾c nµo ?
- GV chèt trªn B¶n ®å t­ duy m¸y chiÕu
- HS ®äc ghi nhí sgk
- GV h­íng dÉn luyÖn tËp 
I.Đọc – Hiểu chú thích
1. §äc:
- §äc giäng chËm, buån
- Ng¾t nhÞp 4/3 hoÆc 2/2/3
2. Chó thÝch:
a. T¸c gi¶, t¸c phÈm
* T¸c gi¶
- Quê: Làng Nghi Tàm – Thăng Long ( kinh đô Đại Việt hàng ngàn năm, giàu truyền thống văn hóa, văn hiến)
- Xuất thân trong gia đình quý tộc có truyền thống nho học
- Là một trong nữ sĩ tài danh hiếm có của thơ Trung đại VN => Hồn thơ trang nhã. NT tả cảnh ngụ tình điêu luyện
* XuÊt xø: ST nhân dịp nữ thi sĩ từ Thăng Long vào Huế nhận chức “Cung trung giáo tập”, dừng nghỉ ở Đèo Ngang
c. Tõ khã
II. HiÓu v¨n b¶n:
1.KiÓu v¨n b¶n vµ ph­¬ng thøc biÓu c¶m
- V¨n b¶n tù sù
- T¶ + BiÓu c¶m
2. ThÓ th¬
- ThÊt ng«n b¸t có §­êng luËt 
 (8 c©u mçi c©u 7 ch÷)
 + Gieo vÇn “a” ch÷ cuèi c¸c c©u 1, 2, 4, 6 , 8
 + PhÐp ®èi : c©u 3-4 , 5-6
3. Bè côc:
 4 phÇn: §Ò - thùc - luËn - kÕt
4. Ph©n tÝch
a. Bøc tranh ®Ìo Ngang
- Thêi ®iÓm: xÕ tµ -> t.gian NT -> gîi nhí
- C¶nh vËt: cá c©y chen ®¸ 
 l¸ chen hoa 
 NghÖ thuËt:
 + TiÓu ®èi (c©y chen ®¸/l¸....hoa)
 + §iÖp tõ "chen"
 + C¸ch hiÖp vÇn liªn tiÕp (tµ, ®¸, l¸)
=> C¶nh rËm r¹p, hoang s¬, v¾ng vÎ -> gîi buån v¾ng.
- Sù sèng con ng­êi 
Lom khom- tiÒu vµi chó
L¸c ®¸c - chî mÊy nhµ
=> NghÖ thuËt:
 + §¶o ng÷ 
 + PhÐp ®èi chuÈn
 + Tõ l¸y giµu søc gîi h×nh:"lom khom, l¸c ®¸c" + L­îng tõ :" vµi , mÊy" 
=> gîi h×nh ¶nh con ng­êi nhá bÐ, vÊt v¶ lµng xãm th­a thít,tiªu ®iÒu. C¶nh nghÌo nµn thiÕu sù sèng => thi sÜ buån v¾ng lÎ loi . 
- ¢m thanh tiÕng chim rõng : chim gia gia vµ chim cuèc
=> NghÖ thuËt:
 + PhÐp ®èi: gi÷a 2 c©u 5 - 6
 + Sö dông lèi ch¬i ch÷ :
 §iÖp ©m: quèc quèc, gia gia 
 Tõ ®ång nghÜa : Quèc = n­íc/ nhí n­íc; Gia = nhµ / th­¬ng nhµ
=> Gîi tiÕng chim rõng nghe da diÕt kh¾c kho¶i => Gîi nçi lßng nhí n­íc, th­¬ng nhµ, nhí ng­êi th©n, hoµi cæ vÒ kinh thµnh Th¨ng Long.
* TiÓu kÕt: C¶nh §Ìo Ngang lóc chiÒu tµ tho¸ng ®·ng mµ heo hót, thÊp tho¸ng sù sèng con ng­êi nh­ng cßn hoang s¬, gîi c¶m gi¸c buån v¾ng lÆng
b. T©m tr¹ng cña nhµ th¬
- §èi lËp hai h×nh ¶nh: 
Trêi non n­íc 
(Vò trô bao la)
 >< 
M¶nh t×nh riªng 
(con ng­êi nhá bÐ)
=> Næi bËt nçi buån, lÎ loi cña t¸c gi¶ gi÷a §Ìo Ngang trêi cao th¨m th¼m, non n­íc bao la
- §iÖp ®¹i tõ "ta víi ta" => TG ®èi diÖn víi lßng chÝnh m×nh( Buån, nhí, c« ®¬n kh«ng biÕt chia sÎ cïng ai) => §Èy nçi c« ®¬n ®Õn møc tuyÖt ®èi .
III. Tæng kÕt:
a. Néi dung:
- Miªu t¶ c¶nh s¾c §Ìo Ngang trong mét buæi chiÒu tµ ->®Ñp, buån, v¾ng lÆng
- Béc lé t©m sù u hoµi, nçi buån nhí tiÕc qu¸ khø, nhí nhµ, th­¬ng n­íc, sù c« ®¬n, lÎ loi cña t¸c gi¶
b. NghÖ thuËt: T¶ c¶nh ngô t×nh, ch¬i ch÷ ®éc ®¸o ,tõ l¸y gîi h×nh ,®iÖp tõ , phÐp ®èi ..
4. Củng cố : 
 ? Nªu nh÷ng ®Æc ®iÓm cña thÓ th¬ thÊt ng«n b¸t có §­êng luËt ?
 ? Bµi th¬ diÔn t¶ t©m tr¹ng g× cña t¸c gi¶ ? 
5. H­íng dÉn vÒ nhµ: 
	- Häc thuéc ( ghi nhí ) ®Ó n¾m ch¾c ND , nghÖ thuËt cña VB.
	- Häc thuéc lßng v¨n b¶n . 	
	’ So¹n bµi : “ B¹n ®Õn ch¬i nhµ ” . - ( NguyÔn KhuyÕn )
	’ Chó ý so s¸nh côm tõ “ Ta víi ta ” ®­îc sö dông trong 2 bµi th¬.
	’ TiÕt sau häc VB : “ B¹n ®Õn ch¬i nhµ ” .
 PHẦN III: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
 I. Kết luận:
Như trong phần lí do chọn đề tài đã từng nói: Cảm nhận thơ Đường, thơ Đường luật là một vấn đề khó; nhưng tổ chức, hướng dẫn để học sinh cảm nhận được nó lại là một vấn đề còn khó hơn. Nó đòi hỏi người giáo viên đứng lớp phải công phu và thực nghiệm. Là những giáo viên trực tiếp giảng dạy bản thân chúng tôi đã tìm tòi, học hỏi và nghiên cứu tài liệu để từ đó đúc kết thành kinh nghiệm về phương pháp tiếp cận và cảm thụ các tác phẩm thơ Trung đại Việt nam. Dù sao đi nữa, đây cũng chỉ là một kinh nghiệm của một nhóm nên không thể nào tránh khỏi những sai sót nhất định. Kính mong các thầy cô giáo và đồng nghiệp góp ý kiến chân thành để kinh nghiệm này hoàn thiện hơn!
II. Kiến nghị:
	- Thư viện nhà trường nên bổ sung nguồn tài liệu mới giới thiệu về cuộc đời, sự nghiệp của các tác giả thơ trữ tình trung đại Việt Nam .
	- Các tài liệu văn học giới thiệu về các giai đoạn phát triển của văn học nước nhà gắn với các giai đoạn lịch sử của dân tộc. 
Duyệt của BGH
Liên Châu, ngày 10 tháng 10 năm 2012
Người thực hiện
Nguyễn Thu Hương