Phân tích đoạn trích Khung cảnh mùa xuân

1. Khung cảnh mùa xuân
- Hs: đọc thơ
? Khung cảnh mùa xuân được nhà thơ miêu tả bằng những hình ảnh nào?	
Con én đưa thoi
Thiều quang > 60
Cỏ non xanh
Cành lê trắng điểm
? Em có nhận xét gì về trình tự miêu tả khung cảnh mùa xuân ở 4 câu thơ đầu?
H.s: Từ cái nhìn thời gian và không gian
? Nhà thơ đã sử dụng những biện pháp nghệ thuật gì để miêu tả cảnh mùa xuân?
Ẩn dụ, nhân hóa
Sử dụng nghệ thuật đảo ngữ để miêu tả
? Em hãy chỉ ra hình ảnh ẩn dụ trong hai câu thơ đầu?
Con én đưa thoi
? Nêu tác dụng của việc sử dụng hình ảnh ẩn dụ này? Nói cách khác, việc sử dụng hình ảnh ẩn dụ “Con én đưa thoi” nhà thơ muốn nói đến điều gì?
Thời gian trôi rất nhanh
? Cụ thể là thời gian đang ở thời điểm nào của mùa xuân?
Cuối xuân – tháng 3
? Hình ảnh nào trong thơ đã cho em biết đây là thời điểm cuối xuân?
Thiều quang chín chục đã ngoài 60
=> Một năm có 12 tháng, chia làm 4 mùa xuân, hạ, thu, đông Mối mùa là 3 tháng, tương ứng với 90 ngày. Vậy mà làn ánh sáng đẹp của mùa xuân đã trở đi trở lại hơn 60 ngày, tức là thời gian lúc này đã sang tháng 3, điều này có nghĩa là mùa xuân sắp hết.
G.v: Có thể nói, hình ảnh “Con én đưa thoi” vừa là hình ảnh thực, đồng thời vừa là hình ảnh ẩn dụ. Nó là hình ảnh thực bởi đây chính là hình ảnh từng đàn chim én bay đi bay lại, chao liệng trên bầu trời xuân y như những chiếc thoi chạy đi chạy lại trên khung dệt. Nó là hình ảnh ẩn dụ vì nó là biểu tượng cho bước đi của thời gian mà cụ thể ở đây là thời gian trôi nhanh quá.
? Thời gian vốn nó vẫn vậy, nó là quy luật của tạo hóa, nó không nhanh mà cũng chẳng chậm, việc cảm nhận thời gian trôi nhanh hay chậm là do cảm nhận chủ quan của mỗi con người ở mỗi hoàn cảnh nhất định. Vậy ở đoạn trích này, khung cảnh mùa xuân được tác giả miêu tả qua cái nhìn của ai? Tác giả hay nhân vật?
Nhân vật Kiều
? Trước bước đi rất nhanh của thời gian, nhân vật trữ tình cảm thấy thế nào?
Tiếc nuối
? Dựa vào từ ngữ nào em đã nhận ra tâm trạng nuối tiếc của nhân vật?
Từ “đã”
G.v: Bác đã đi rồi sao Bác ơi
G.v: Thời gian trôi nhanh, mùa xuân sắp hết nên cảm giác nuối tiếc mùa xuân là điều khó tránh khỏi vì mùa xuân đẹp quá. Nếu một năm đẹp nhất là mùa xuân thì đời người đẹp nhất là tuổi trẻ(tuổi xuân). Nếu mùa xuân là mùa của sự sinh sôi nảy nở, của lộc non trồi biếc đang đua nhau trỗi dậy thể hiện một sức sống mãnh liệt thì tuổi trẻ là giai đoạn đẹp nhất của cuộc đời mỗi con người vì đây là thời điểm mà con người có nhiều khát khao, hoài bão cũng như những đam mê mãnh liệt cho nên niềm tiếc nuối cũng là tâm trạng chung của không ít thi nhân bởi nói như Xuân Diệu thì 
Lòng tôi rộng nhưng lượng đời cứ chật 
Không cho dài tuổi trẻ của nhân gian
Nói làm chi rằng xuân vẫn tuần hoàn
Nếu tuổi trẻ chẳng hai lần thắm lại
Bởi vậy nên ông cũng từng có những lời thơ đầy tiếc nuối trước bước đi vội vã của thời gian:
Nhanh lên chứ vội vàng lên với chứ
Em ơi em tình non đã già rồi
Bởi vì ông cũng cảm thấy:
Xuân đương tới nghĩa là xuân đương qua.... Như ở đoạn trích này, có lẽ do quy tắc của việc biểu hiện cái tôi trong văn học trung đại nên ND đã không thể để cho nhân vật của mình kêu lên đầy táo bạo và mãnh liệt như XD mà thôi.
- Đọc 2 câu thơ cuối
? Ngoài việc sử dụng nghệ thuật ẩn dụ, nhân hóa, ND còn rất thành công khi sử dụng nghệ thuật đảo ngữ để miêu tả khung cảnh mùa xuân,, em hãy chỉ ra câu thơ đã sử dụng nghệ thuật đó?
- Cành lê trắng điểm...
? Nêu tác dụng của việc sử dụng nghệ thuật đảo ngữ của câu thơ?
- Nhấn mạnh màu trắng của bông hoa lê
G.v: Ngoài việc muốn nhấn mạnh sắc trắng của bông hoa lê, từ điểm còn thể hiện nét chấm phá tài tình trong bút pháp vẽ tranh Tàu cổ
? Nền củu bức tranh là màu gì?
- Màu xanh của cỏ
? Từ “tận” trong câu thơ đã cho em cảm nhận không gian ở đây như thế nào?
- Không gian rộng lớn và khoáng đạt
G.V: Phải nói thêm rằng, ND không chỉ khéo léo trong việc sử dụng các biện pháp nghệ thuật mà ông còn rất tài tình khi sử dụng các từ loại: danh từ, động từ, tính từ... và ở đây ta nhận thấy cái tài đó của ông khi ông sử dụng tính từ non trong câu thơ “Cỏ non xanh tận chân trời”.. từ non vừa bổ nghĩa cho danh từ “cỏ” vừa bổ nghĩa cho tính từ “xanh” đã làm nổi bật lên màu xanh non tơ của cỏ, một màu xanh tràn đầy sức sống,
 Như chúng ta đều biết khi mà cái giá lạnh của mùa đông đã qua đi, thì nắng xuân ấm áp đến, mưa xuân lất phất bay, gió xuân nhè nhẹ thổi cho nên cỏ non phát triển vô cùng mạnh mẽ... Không chỉ thế, 3 từ “Tận chân trời” lại khiến cho màu xanh ấy kết thành một hình khối , mở rộng không gian, đó là không gian xuân bạt ngàn màu xanh trải dài tới tận chân trời, trước mắt người đọc mở ra một màu xanh vô tận....
? Từ việc phân tích ở trên, em có nhận xét gì về khung cảnh ngày xuân qua ngòi bút tài hoa của ND?
- Có thể nói, đây là một bức họa tuyệt tác về cảnh ngày xuân trong sáng, như trên đã nói, nền của bức tranh là một màu xanh bát ngát tới tận chân trời của đồng cỏ, điểm xuyết trên nền xanh non ấy là một vài bông hoa lê trắng..... trong sáng và trẻ trung, nhẹ nhàng và thanh khiết.
 - Bức tranh sinh động có hồn về một buổi sáng mùa xuân tinh khôi, thanh khiết và tràn đầy sức sống.
=> bức họa tuyệt tác về cảnh ngày xuân
 GIÁO VIÊN LIÊN HỆ VỚI HAI CÂU THƠ TÀU CỔ
“Phương thảo liên thiên bích
Lê chi sổ điểm hoa”
Trong khung cảnh ngày xuân như thế, chắc hẳn lòng người sẽ vô cùng rộn rã và lại càng rộn rã hơn khi được tham gia lễ hội ngày xuân, bây giờ cô và các em sẽ đi tìm hiểu tiếp về khung cảnh của lễ hội xuân
2. KHUNG CẢNH LỄ HỘI XUÂN
- Hs: đọc
? Lễ hội xuân diễn ra mấy hoạt động? Đó là những hoạt động nào?
Hai hoạt động: + Lễ tảo mộ
 + Hội đạp thanh
? Em hiểu gì về lễ tảo mộ và hội đạp thanh?
Lễ tảo mộ: người sống đi thắp hương, sửa sang khấn vái trước phần mộ của người thân
Hội đạp thanh: hội du xuân, chơi xuân trên đồng cỏ...
G.v chốt: 
? Nhà thơ ND đã miêu tả lễ tảo mộ qua những hình ảnh nào trong thơ?
- Ngổn ngang gò đống kéo lên
Thoi vàng vó rắc.......
? Em hãy cho cô biết, người tham gia lễ hội là những ai?
- Tài tử giai nhân, trai thanh gái lịch
? Tìm cho cô những từ ngữ, hình ảnh miêu tả cảnh người đi chẩy hội ?
- Nô nức yến anh
- Chị em sắm sửa
- Dập dìu tài tử giai nhân
- Ngựa xe như nước
- Áo quần như nêm
? Xác định từ loại trong những từ mà cô đã gạch chân?
? Nêu tác dụng của việc sử dụng từ loại để miêu tả cảnh lễ hội xuân?
Danh từ
Động từ
Tính từ
yến anh, chị em, tài tử, giai nhân => sự đông vui
Sắm sửa
=> sự rộn ràng, náo nhiệt
Gần xa, nô nức, dập dìu
=> sự nhộn nhịp, tấp nập
? Bên cạnh việc sử dụng các từ loại, nhà thơ ND còn sử dụng những biện pháp nghệ thuật nào để miêu tả cảnh lễ hội xuân?
ẩn dụ
so sánh
? Bằng việc sử dụng khá tài tình các kiểu từ loại kết hợp với nghệ thuật so sánh, ẩn dụ, đại thi hào ND đã cho ta thấy không khí của lễ hội xuân ra sao?
Đông vui, rộn ràng và nhộn nhịp
? Qua đó em thấy tâm trạng của người đi chẩy hội đó là tâm trạng gì?
Náo nức, rạo rực, vui tươi
GV LIÊN HỆ VỚI LỄ HỘI Ở CÙ TU è ĐÂY LÀ NHỮNG LỄ HỘI MANG ĐẬM ĐÀ BẢN SẮC VĂN HÓA DÂN TỘC G.v chuyển ý:
 3. Khung cảnh chị em Kiều du xuân trở về
?Nếu ở bốn câu thơ đầu, nhà thơ ND đi miêu tả khung cảnh buổi sớm mùa xuân trong sáng, trẻ trung tràn đầy sức sống thì ở 6 câu thơ cuối, ông đi khắc họa khung cảnh mùa xuân vào thời điểm nào trong ngày?
Thời gian: buổi chiều
G.v: đây cũng chính là thời điểm mà chị em Kiều du xuân trở về. 
? Dưới ngòi bút của ND, khung cảnh buổi chiều xuân hiện ra qua những hình ảnh nào?
? Trước hết phải nói đến hình ảnh người đi chẩy hội, và người đi chẩy hội ở đây không ai khác chính là chị em Thúy Kiều du xuân trở về được nhà thơ ND miêu tả ra sao?
Chị em thơ thẩn dan tay ra về
? Con người thì như vậy, thiên nhiên của buổi chiều xuân có gì đặc biệt?
Tà tà bóng ngả về tây
Tiểu khê
Phong cảnh thanh thanh
Nao nao dòng nước
Dịp cầu nho nhỏ
? Đại thi hào ND đã sử dụng những biện pháp nghệ thuật gì để miêu tả khung cảnh buổi chiều xuân? 
Sử dụng hàng loạt các từ láy để miêu tả
? Việc sử dụng hàng loạt các từ láy để miêu tả có tác dụng gì trong việc khắc họa cảnh buổi chiều xuân?
tà tà: mặt trời dần dần xuống bóng, thời gian chuyển động một cách từ từ, chầm chậm
Thơ thẩn: tâm trạng bâng khuâng tiếc nuối của người đi chẩy hội
Nao nao, thanh thanh, nho nhỏ: thiên nhiên chất chứa một nỗi buồn mênh mang.
? Vì sao thiên nhiên ở đây lại mang một nỗi buồn mênh mang như vậy?
Vì tâm trạng của con người
G.v: Quả đúng như vậy, thiên nhiên thì vẫn thế thôi, thiên nhiên vốn không biết buồn, chỉ có lòng người buồn mà thôi. Tuy nhiên, nói như ND thì “Cảnh nào cảnh chẳng đeo sầu, người buồn cảnh có vui đâu bao giơ” bởi vậy nên thiên nhiên thấm đẫm một nỗi buồn đó chính là nỗi buồng của lòng người d dược dàn trải ra ngoài cảnh vật, thiên nhiên nhuốm màu tâm trạng. Đó cũng chính là bút pháp tiêu biểu của Đường thi :Tả cảnh ngụ tình mà ND đã kế thừa nó một cách sáng tạo và ông gặt hái được nhiều thành công khi sử dụng bút pháp cổ điển đó bằng chính tài hoa của bàn thân mình.
? Như vậy, so với khung cảnh mùa xuân vào buổi sáng, em thấy khung cảnh của buổi chiều xuân có gì giống và khác biệt?
Giống:
Đều miêu tả về ngày xuân
Đều mang theo một vẻ đẹp đầy chất thơ và thấm đẫm chất trữ tình 
Con người cảm thấy tiếc nuối
Khác: 
4 câu đầu: Cảnh buổi sớm mùa xuân
+ Không gian khoáng đạt
+ Tâm trạng phơi phới tươi vui
6 câu cuối:miêu tả cảnh buổi chiều xuân
+ Không gian: nhỏ hẹp
+ Tâm trạng buồn mênh mang
G.v: quả đúng như vậy, nếu buối sáng mùa xuân dưới ngòi bút của ND hiện lên mang theo nét trẻ trung, tinh khôi, tràn đầy sức sống và tâm trạng con người vì thế mà cũng phơi phới, tươi vui thì ngược lại, khung cảnh của buổi chiều xuân lại thấm đẫm một nỗi buồn mênh mang, bởi vậy mà tâm trạng của con người cũng buồn bâng khuâng không kém. Tuy đều giống nhau ở niềm tiếc nuối nhưng ở đây, nỗi buồn dường như còn mang theo một sự dự cảm về một điều gì đó mơ hồ. và quả thật