Giáo án Ngữ văn Lớp 8 - Tiết 1-15

Ngày soạn: 12/08/2019 
Ngày dạy: .....
Tuần 1 – Tiết 1 Văn bản: TÔI ĐI HỌC
(Thanh Tịnh)
I. MỤC TIÊU CẦN ĐẠT:
1. Kiến thức: 
- Nắm được cốt truyện, nhân vật, sự kiện trong đoạn trích.
- Cảm nhận được tâm trạng, cảm giác của nhân vật "tôi" trông buổi tựu trường đầu tiên.
- Hiểu nghệ thuật miêu tả tâm lý trẻ nhỏ ở tuổi đến trường trong một văn bản tự sự kết hợp yếu tố miêu tả, biểu cảm qua ngòi bút Thanh Tịnh.
2. Kĩ năng:
- Rèn kĩ năng đọc- hiểu đoạn trích tự sự có yếu tố miêu tả và biểu cảm 
- Trình bày những suy nghĩ tình cảm về một sự việc trong cuộc sống của bản thân.
3. Thái độ:
- Giáo dục học sinh có thái độ trân trọng những tình cảm trong sáng khi nhớ về tuổi thơ của mình, đặc biệt là ngày đầu tiên tới trường.
- Hiểu được vai trò của gia đình và nhà trường trong cuộc đời mỗi con người.
4. Phát triển năng lực: Tự học, phát triển ngôn ngữ, cảm thụ thẩm mĩ, giao tiếp, tư duy...
II. Chuẩn bị :
1. GV : SGK, giáo án, máy chiếu
2. HS : SGK, vở ghi, vở soạn.
D. TIẾN TRÌNH TỔ CHỨC CÁC HOẠT ĐỘNG DẠY, HỌC
1.Ổn định tổ chức lớp ( 1ph):VS, sĩ số
2. Kiểm tra (2ph):Vở soạn bài của học sinh.
3. Bài mới (41ph)
Hoạt động của GV
Hoạt động của HS
Nội dung cần đạt
HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG (5 PH)
Gọi HS hát bài hát Ngày đầu tiên đi học.
GV giới thiệu bài: Kỉ niệm đầu tiên của buổi tựu trường là kỉ niệm khó phai trong kí ức mỗi người. Chúng ta sẽ được gặp lại mình qua dòng hồi ức đẹp đẽ về buổi tựu trường đầu tiên của Thanh Tịnh trong văn bản Tôi đi học.
- Hát.
- Nghe
Tiết 1 Văn bản: TÔI ĐI HỌC
(Thanh Tịnh)
HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC (33 PH)
GV yêu cầu nhóm 1 -2 trình bày vài nétvề cuộc đời và sự nghiệp của nhà văn Thanh Tịnh?
- Cho HS quan sát chân dung Thanh Tịnh. 
? Em hãy nêu xuất xứ của văn bản?
? Văn bản này thuộc thể loại nào?
- Truyện ngắn mang đậm tính tự truyện, cốt truyện đơn giản.
- Đậm chất trữ tình kết hợp hài hoà giữa kể, miêu tả với biểu cảm.
- GV hướng dẫn học sinh đọc văn bản:
- G/v đọc mẫu.
- Gọi học sinh đọc các đoạn tiếp theo.
- GV nhận xét, gọi HS nhận xét.
- H/s đọc phần giải nghĩa từ.
? Xác định bố cục của văn bản ? 
? Văn bản trên kể về nội dung gì? Nội dung ấy được kể lại theo trình tự nào? (HS khá, giỏi)
- Cảm xúc được diễn tả theo trình tự thời gian và không gian gắn với những kỉ niệm về ngày đầu tiên đến trường của nhân vật tôi.
* Yêu cầu HS theo dõi 3 đoạn văn đầu tiên của P1.
Nhóm 3-4 trình bày cơ sở khơi nguồn cảm xúc của nhân vật tôi để nhân vật tôi nhớ về ngày đầu tiên đi học
? Vì sao không gian, thời gian ấy trở thành kỉ niệm trong tâm trí tác giả ? (Khá, giỏi)
? Khi nhớ về những kỉ niệm ấy, nhân vật tôi có tâm trạng thế nào?
? Để diễn tả tâm trạng, cảm xúc đó, tác giả đã sử dụng nghệ thuật gì?
? Nêu ND đoạn trích
Nhóm 1 -2
- Trình bày.
- Quan sát.
- Trả lời.
- Phát biểu.
- Nghe.
- Đọc
- Nhận xét.
- Trả lời.
Nhóm 2-3 trình bày
HS trả lời
HS trả lời
Thảo luận nhóm 4
Đại diện nhóm trình bày.
I. Tìm hiểu chung.
1. Tác giả.
- Trần Văn Ninh (1911- 1988)
- Quê: Ngoại ô T.P Huế.
- Sự nghiệp: 
+Có mặt trên nhiều lĩnh vực nhưng thành công nhất là thơ và truyện ngắn.
+Sáng tác của ông đậm chất trữ tình, đằm thắm, tình cảm êm dịu, trong trẻo.
+Tác phẩm chính: sgk.
2-Tác phẩm.
a. Xuất xứ:
- In trong tập “Quê mẹ-1941”
b.Thể loại:
- Truyện ngắn 
c.Đọc, hiểu chú thích.
* Đọc
* Chú thích.
d. Bố cục.
- P1: Từ đầu ... ngọn núi- Tâm trạng, cảm giác của "tôi" trên đường tới trường.
- P2: Tiếp ... được nghỉ cả ngày nữa- Cảm nhận của "tôi" lúc ở sân trường.
- P3: Còn lại- Cảm nhận của tôi trong lớp học.
II. Đọc hiểu văn bản.
1.Tâm trạng của nhân vật “tôi” trong ngày đầu tiên đi học.
a. Cơ sở khơi nguồn cảm xúc.
- Thời gian: buổi sáng cuối thu đầy sương thu và gió lạnh.
- Không gian: trên con đường làng dài và hẹp, lá ngoài đường rụng nhiều, trên không có những đám mây bàng bạc
- Hình ảnh: Mấy em nhỏ cùng mẹ tới trường.
=>Kỉ niệm trong sáng của buổi tựu trường đầu tiên in sâu vào tâm trí tôi.
- Tâm trạng: Náo nức, mơn man, tưng bừng, rộn rã.
- NT: sử dụng từ láy nhằm diễn tả chân thực, cụ thể tâm trạng, cảm xúc của "tôi" khi nhớ lại kỷ niệm ngày tựu trường.
- Cảm giác: “Những cảm giác trong sáng ấy lại nảy nởbầu trời quang đãng”.
+ NT: so sánh nhấn mạnh những ấn tượng không phai mờ về cảm giác trong trẻo, đẹp đẽ của lần đầu tiên tới trường..
HOẠT ĐỘNG (3PH)
? Lý giải vì sao thời gian và không gian “Một buổi mai đầy sương thu và gió lạnh” ấy lại trở thành kỷ niệm không phai trong tâm trí tác giả?
? Em hãy cho biết tâm trạng của nhân vật tôi khi nhớ lại kỉ niệm ngày đầu tiên đến trường?
Cảm nhận của em về ngày đầu tiên em đi học. ( Liên hệ bản thân)
- Trả lời
- Phát biểu
HS trình bày.
IV. Luyện tập:
- Thời gian và không gian ấy gắn liền với kỷ niệm đầy ý nghĩa: Lần đầu tiên trong đời được cắp sách tới trường.
HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG (3PH)
Cảm nhận của em về ngày đầu tiên em đi học. ( Liên hệ bản thân)
- Trả lời
- Phát biểu
4.Củng cố: 
 Vài nét về tác giả tác phẩm
Khơi nguồn cảm xúc của nhân vật tôi trong ngày đầu đến trường
5.HDVN (1ph):
- Học lại bài cũ.
- Soạn phần còn lại của văn bản (Tâm trạng của nhân vật tôi theo những dòng hồi tưởng về buổi tựu trường đầu tiên)
+ Nhóm 1 chuẩn bị ND: cảm nhận của nhân vật tôi trên con đường đến trường
 +Nhóm 2 chuẩn bị ND: Cảm nhận của nhân vật tôi về cảnh sân trường Mi Lí.
 + Nhóm 3-4 chuản bị ND: Cảm nhận gì về thái độ của những người lớn đối với các em bé lần đầu tiên đi học
Rút kinh nghiệm:.
Ngày soạn : ..
Ngày dạy:
Tiết 2 Văn bản: TÔI ĐI HỌC
(Thanh Tịnh)
A. MỤC TIÊU CẦN ĐẠT:
1. Kiến thức: 
- Nắm được cốt truyện, nhân vật, sự kiện trong đoạn trích.
- Cảm nhận được tâm trạng, cảm giác của nhân vật "tôi" trông buổi tựu trường đầu tiên.
- Hiểu nghệ thuật miêu tả tâm lý trẻ nhỏ ở tuổi đến trường trong một văn bản tự sự kết hợp yếu tố miêu tả, biểu cảm qua ngòi bút Thanh Tịnh.
2. Kĩ năng:
- Rèn kĩ năng đọc- hiểu đoạn trích tự sự có yếu tố miêu tả và biểu cảm 
- Trình bày những suy nghĩ tình cảm về một sự việc trong cuộc sống của bản thân.
3. Thái độ:
- Giáo dục học sinh có thái độ trân trọng những tình cảm trong sáng khi nhớ về tuổi thơ của mình, đặc biệt là ngày đầu tiên tới trường.
- Hiểu được vai trò của gia đình và nhà trường trong cuộc đời mỗi con người..4. 4. Phát triển năng lực: Tự học, phát triển ngôn ngữ, cảm thụ thẩm mĩ, giao tiếp, tư duy
B. CHUẨN BỊ: 
- Giáo viên: Soạn giáo án, đọc tài liệu tham khảo.
- Học sinh: Soạn bài.
C . TIẾN TRÌNH TỔ CHỨC CÁC HOẠT ĐỘNG DẠY, HỌC
I.Ổn định tổ chức lớp ( 1ph):VS, sĩ số
II. Kiểm tra (2ph):Vở soạn bài của học sinh.
III. Bài mới (41ph)
Hoạt động của GV
Hoạt động của HS
Nội dung cần đạt
HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG (2ph)
Từ việc kiểm tra bài cũ, GV vào bài.
HS trình bày
HS nghe
Tiết 2 Văn bản: TÔI ĐI HỌC
(Thanh Tịnh)
HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC (33ph)
* Yêu cầu HS theo dõi P1 của VB.
Nhóm 1 trình bày cảm nhận của nhân vật tôi trên con đường đến trường? ( Cảnh vật xung quanh, hành động động , suy nghĩ của nhân vật tôi?)
)
? Đoạn truyện này tác giả sử dụng nghệ thuật gì? Từ đó em hiểu gì về cậu bé? ( HS Khá, Gỏi)
* Hs đọc, quan sát vào P2 của văn bản. 
Nhóm 2 trình bày: Cảm nhận của nhân vật tôi về cảnh sân trường Mi Lí
? Các BPNT được sử dụng trong đoạn văn đó? Nêu tác dụng?
? Tại sao ngôi trường lại có đặc điểm khác nhau trong cảm nhận của tôi như vậy? (HS khá, giỏi )
- Trường có đặc điểm khác nhau qua cái nhìn của tôi là do tâm trạng của tôi. Khi đi học, biết về bản chất cao quý của việc học nên thấy ngôi trường làng trở lên oai nghiêm, xinh xắn (nơi thiêng liêng cất giấu những điều bí ẩn)
?Tại sao tôi và các bạn bật khóc.
- Khóc một phần vì lo sợ, một phần vì sung sướng (Thấy mình bước vào thế giới khác và cách xa mẹ hơn bao giờ hết). Đó là những giọt nước mắt báo hiệu sự trưởng thành, chứ không phải nước mắt vòi vĩnh như trước.
Thảo luận nhóm 4
? Em có nhận xét gì về cách miêu tả tâm trạng của nhân vật tôi.
? Qua nội dung đã phân tích giúp em hiểu gì về nhân vật tôi.
*Hs đọc phần cuối của văn bản.
? Cảm giác của nhân vật "tôi" khi bước vào lớp học là gì? Tại sao tôi lại có những cảm giác đó?
- Cảm giác lạ vì lần đầu được vào lớp học, một môi trường sạch sẽ, ngay ngắn
- Không cảm thấy sự xa lạ với bàn ghế và bạn bè, vì bắt đầu ý thức được những thứ đó sẽ gắn bó thân thiết với mình bây giờ và mãi mãi.
? Đoạn cuối văn bản có hai chi tiết đối lập nhau trong hành động và nhận thức của “tôi”, em hãy tìm và nêu ý nghĩa của chi tiết ấy?
? Dòng chữ "Tôi đi học" kết thúc truyện có ý nghĩa gì ?
 (HS khá, giỏi )
Cảm nhận gì về thái độ của những người lớn đối với các em bé lần đầu tiên đi học. 
Nhóm 3-4 trình bày
? Nêu những đặc sắc về nghệ thuật của truyện ngắn Tôi đi học
? Qua đó giúp em hiểu gì về nội dung và ý nghĩa của văn bản?
GV chốt: ND ghi nhớ.
Gọi học sinh đọc ghi nhớ 
- Đọc thầm.
-Nhóm 1 trình bày
Các nhóm khác nhận xét.
- Suy nghĩ, trả lời.
- Trả lời.
Nhóm 2 trình bày.
Các nhóm các nhận xét.
- Trả lời
.
Trả lời
- Suy nghĩ, trả lời
Đại điện nhóm trình bày
Các nhóm khác nhận xét.
Trả lời
Trả lời
Trả lời
Trả lời
Trình bày
Nhóm 3-4 trình bày
Các nhóm khác nhận xét.
Trả lời
Trả lời
II. Tìm hiểu chi chi tiết.
1. Tâm trạng của nhân vật “tôi” trong ngày đầu tiên đi học
b. Trên đường cùng mẹ tới trường.
- Con đường quen đi lại, hôm nay thấy lạ.
+ Cảnh vật chung quanh có sự thay đổi, lòng tôi thay đổi
à Đánh dấu sự thay đổi trong nhận thức và tình cảm của cậu bé: được cắp sách tới trường và trưởng thảnh hơn.
- Hành động: bặm tay ghì chặt, xóc lên và nắm lại.
- Suy nghĩ: 
+ Thấy mình trang trọng, đứng đắn.
+Chỉ người thạo mới cầm nổi bút, thước. 
- NT: so sánh, sử dụng nhiều động từ, cách kể chuyện nhẹ nhàng àCậu bé thật chững chạc, tự tin vào bản thân, muốn tự khẳng định mình, không muốn bị thua kém bạn bè.
c.Trên sân trường.
- Cảnh sân trường làng Mỹ Lý: dày đặc cả người, người nào quần áo cũng sạch sẽ, gương mặt vui tươi sáng sủa.
- Cảm nhận về trường Mỹ Lý:
+ Trước khi tôi đi học: cao ráo và sạch sẽ.
+ Khi đi học: xinh xắn, oai nghiêm  ... ý nghĩa đó, Tắt đèn nói chung và Tức nước vỡ bờ nói riêng mang giá trị nhân văn sâu sắc khi đứng về quyền sống của con người trong xã hội thực dân nửa phông kiến đương thời.
+ Dựa vào nội dung đoạn trích cũng như timg hiểu nội dung tác phẩm Tắt đèn để phân tích, bàn luận về nhận định trên cơ sở nhưng gợi ý đã nêu trên.
4. Củng cố: GV chốt kiến thức bằng sơ đồ tư duy
5. Dặn dò: HS học bài và chuẩn bị bài sau.
Rút kinh nghiệm:.
Tài liệu tham khảo:
Tác giả:
-Nam Cao (1915-1951) tên khai sinh là Trần Hữu Tri, quê ở tỉnh Hà Nam. Từ năm 1936, Nam Cao bắt đầu viết văn in trên các báo: “Tiểu thuyết thứ bảy”, “Ích hữu”, Năm 1938, dạy học tư ở Hà Nội và viết báo. Năm 1941, ông dạy học tư ở Thái Bình.Năm 1942, ông trở về quê, tiếp tục viết văn.Năm 1943,Nam Cao gia nhập Hội Văn hóa cứu quốc.Cách mạng tháng Tám 1945, ông tham gia cướp chính quyền ở phủ Lí Nhân và được cử làm Chủ tịch xã.Năm 1946, ông ra Hà Nội, hoạt động trong Hội Văn hóa cứu quốc và là thư kí tòa soạn tạp chí “Tiên phong” của Hội.Cùng năm đó, ông tham gia đoàn quân Nam tiến với tư cách phóng viên,hoạt động ở Nam Bộ. Sau đó lại trở về nhận công tác ở Ti Văn hóa Nam Hà. Mùa thu năm 1947, Nam Cao lên Việt Bắc, làm phóng viên báo Cứu quốc và là thư kí tòa soạn báo Cứu quốc Việt Bắc.Năm 1950, ông nhận công tác ở tạp chí Văn nghệ (thuộc Hội Văn nghệ Việt Nam) và là Ủy viên Tiểu ban Văn nghệ Trung ương. Năm 1951, ông tham gia đoàn công tác thuế nông nghiệp ở Khu III. Bị địch phục kích và hi sinh
Tác phẩm: 
Tóm tắt truyện
Truyện kể về Lão Hạc, một người nông dân chất phác, hiền lành. Lão vốn góa vợ và có một đứa con trai nhưng vì quá nghèo nên không thể lo cho người con trai một cuộc sống hạnh phúc. Người con trai lão do quẫn trí đã đăng kí đi làm ở đồn điền cao su ở miền nam. Lão luôn trăn trở, suy nghĩ về tương lai của đứa con. Lão sống bằng nghề làm vườn, mảnh vườn mà vợ lão đã mẫt bao công sức để mua về và để lại cho con trai lão. Nhưng do một trận bão mà cả một sào hoa màu đã mất trắng. Lại bởi do một trận ốm nên bao nhiêu tiền bạc lão dành dụm đã mang ra dùng gần hết và vì lão cũng đã "tàn sức" rồi, người ta làm tranh hết việc của lão.Lão có một con chó tên là Vàng - một con chó mà lão vừa coi như con vừa coi như một người bạn trung thành. Nhưng vì cần tiền để lo cho con trai nên lão đã quyết định bán con chó đi. Lão đã rất dằn vặt bản thân mình khi mang một "tội lỗi" là đã nỡ tâm "lừa một con chó".Lão tự dành tiền cho đám ma của chính mình để không làm phiền đến hàng xóm láng giềng. Lão không nhận bất kỳ sự giúp đỡ của bất kỳ ai. Lão đã chọn một cái chết bằng bả chó, một cái chết dữ dội và đau đớn. Lão làm thế là để trừng phạt bản thân mình đã làm cái việc dằn vặt, tội lỗi ấy và có thể lão đã được giải thoát sau bao tháng ngày cùng cực, đau khổ.Truyện được thể hiện qua lời kể của nhân vật tôi - một ông giáo và dường như đâu đó trong nhân vật này ta thấy hiện lời giọng kể của tác giả.
Gợi ý phân tích tác phẩm:
Lão Hạc" của Nam Cao ra mắt bạn đọc năm 1943. Câu chuyện về số phận thê thảm của người nông dân Việt Nam trong bối cảnh đe doạ của nạn đói và cuộc sống cùng túng đã để lại xúc động sâu xa trong lòng độc giả. Đặc biệt, tác giả đã diễn tả tập trung vào tâm trạng nhân vật chính - lão Hạc - xoay quanh việc bán chó đã giúp ta hiểu thêm tấm lòng của một người cha đáng thương, một con người có nhân cách đáng quý và một sự thực phũ phàng phủ chụp lên những cuộc đời lương thiện.
Con chó - cậu Vàng như cách gọi của lão là hình ảnh kỷ niệm duy nhất của đứa con. Hơn thế, cậu Vàng còn là nguồn an ủi của một ông lão cô đơn. Lão cho cậu ăn trong bát, chia xẻ thức ăn, chăm sóc, trò chuyện với cậu như với một con người. Bởi thế, cái ý định "có lẽ tôi bán con chó đấy" của lão bao lần chần chừ không thực hiện được. Nhưng rồi, cuối cùng cậu Vàng cũng đã được bán đi với giá năm đồng bạc.
Cậu Vàng bị bán đi! Có lẽ đó là quyết định khó khăn nhất đời của lão. Năm đồng bạc Đông Dương kể ra là một món tiền to, nhất là giữa buổi đói deo đói dắt. Nhưng lão bán cậu không phải vì tiền, bởi "gạo thì cứ kém mãi đi" mà một ngày lo "ba hào gạo" thì lão không đủ sức. Cậu Vàng trở thành gánh nặng, nhưng bán cậu rồi lão lại đau khổ dày vò chính mình trong tâm trạng nặng trĩu.
Khoảnh khắc "lão cố làm ra vui vẻ" cũng không giấu được khuôn mặt "cười như mếu và đôi mắt lão ầng ậng nước". Nỗi đau đớn cố kìm nén của lão Hạc như cắt nghĩa cho việc làm bất đắc dĩ, khiến ông giáo là người được báo tin cũng không tránh khỏi cảm giác ái ngại cho lão.
Ông giáo hiểu được tâm trạng của một con người phải bán đi con vật bầu bạn trung thành của mình. Cảm giác ân hận theo đuổi dày vò lão tạo nên đột biến trên gương mặt: "Mặt lão đột nhiên co rúm lại. Những vết nhăn xô lại với nhau, ép cho nước mắt chảy ra. Cái đầu lão ngoẹo về một bên và cái miệng móm mém của lão mếu như con nít. Lão hu hu khóc...".
Những suy nghĩ của một ông lão suốt đời sống lương thiện có thể làm người đọc phải chảy nước mắt theo: "Thì ra tôi già bằng này tuổi đầu rồi còn đánh lừa một con chó". Bản chất của một con người lương thiện, tính cách của một người nông dân nghèo khổ mà nhân hậu, tình nghĩa, trung thực và giàu lòng vị tha được bộc lộ đầy đủ trong đoạn văn đầy nước mắt này.
Nhưng không chỉ có vậy, lão Hạc còn trải qua những cảm giác chua chát tủi cực của một kiếp người, ý thức về thân phận của một ông lão nghèo khổ, cô đơn cũng từ liên tưởng giữa kiếp người - kiếp chó: "Kiếp con chó là kiếp khổ thì ta hoá kiếp cho nó để nó làm kiếp người, may ra có sung sướng hơn một chút... kiếp người như kiếp tôi chẳng hạn".
Suy cho cùng, việc bán chó cũng xuất phát từ tấm lòng của một người cha thương con và luôn lo lắng cho hạnh phúc, tương lai của con. Tấm lòng ấy đáng được trân trọng! Hiện thực thật nghiệt ngã đã dứt đứa con ra khỏi vòng tay của lão, cái đói cái nghèo lại tiếp tục cướp đi của lão người bạn cậu Vàng. Bản thân lão như bị dứt đi từng mảng sự sống sau những biến cố, dù cho cố "cười gượng" một cách khó khăn nhưng lão dường như đã nhìn thấy trước cái chết của chính mình. Những lời gửi gắm và món tiền trao cho ông giáo giữ hộ sau lúc bán chó có ngờ đâu cũng là những lời trăng trối.
Kết cục số phận của lão Hạc là cái chết được báo trước nhưng vẫn khiến mọi người bất ngờ, thương cảm. Quyết định dữ dội tìm đến cái chết bằng bả chó là giải pháp duy nhất đối với lão Hạc, để lão đứng vững trên bờ lương thiện trước vực sâu tha hoá. Kết thúc bi kịch cũng là thật sự chấm dứt những dằn vặt riêng tư của lão Hạc, nhưng để lại bao suy ngẫm về số phận những con người nghèo khổ lương thiện trong xã hội cũ.
Xuất hiện từ đầu đến cuối tác phẩm, nhân vật tôi là người bạn, là chỗ dựa tinh thần của lão Hạc. Những suy nghĩ của nhân vật này giúp người đọc hiểu rõ hơn về con người lão Hạc. Nhân vật lão Hạc đẹp, cao quý thực sự thông qua nhân vật tôi.
Cái hay của tác phẩm này chính là ở chỗ tác giả cố tình đánh lừa để ngay cả một người thân thiết, gần gũi với lão Hạc như ông giáo vẫn có lúc hiểu lầm về lão. Sự thật nhân vật tôi cố hiểu, cố dõi theo mới hiểu hết con người Lão Hạc. Khi nghe Binh Tư cho biết lão Hạc xin bã chó, ông giáo ngỡ ngàng, chột dạ: "Con người đáng kính ấy bây giờ cũng theo gót Binh Tư để có cái ăn ư? Cuộc đời quả thật cứ mỗi ngày lại thêm đáng buồn".Chi tiết này đẩy tình huống truyện lên đến đỉnh điểm. Nó đánh lừa chuyển ý nghĩ tốt đẹp của ông giáo và người đọc sang một hướng khác: Một con người giàu lòng tự trọng, nhân hậu như lão Hạc cuối cùng cũng bị cái ăn làm cho tha hoá, biến chất sao? Nếu Lão Hạc như thế thì niềm tin về cuộc đời về ông giáo sẽ sụp đổ, vỡ tan như chồng ly thủy tinh vụn nát.
Nhưng khi chứng kiến cái chết đau đớn dữ dội vì ăn bã chó của lão Hạc, ông giáo mới vỡ oà ra: "Không! Cuộc đời chưa hẳn đáng buồn hay vẫn đáng buồn theo một nghĩa khác". Đến đây truyện đi đến hồi mở nút, để cho tâm tư chất chứa của ông giáo tuôn trào theo dòng mạch suy nghĩ chân thành, sâu sắc về lão Hạc và người nông dân... "Chao ôi! Đối với những người xung quanh ta, nếu không cố tìm mà hiểu họ, thì ta chỉ thấy họ gàn dỡ, ngu ngốc, bần tiện, xấu xa bỉ ổi ... toàn những cớ để cho ta tàn nhẫn, không bao giờ ta thấy họ là những người đáng thương, không bao giờ ta thương".
Có lẽ đây là triết lý sống xen lẫn cảm xúc xót xa của Nam Cao. Ở đời cần phải có một trái tim biết rung động, chia xẻ, biết yêu thương, bao bọc người khác, cần phải nhìn những người xung quanh mình một cách đầy đủ, phải biết nhìn bằng đôi mắt của tình thương.
Với Nam Cao con người chỉ xứng đáng với danh hiệu con người khi biết đồng cảm với những người xung quanh, biết phát hiện, trân trọng, nâng niu những điều đáng quý, đáng thương. Muốn làm được điều này con người cần biết tự đặt mình vào cảnh ngộ cụ thể của người khác để hiểu đúng, thông cảm thực sự cho họ.
Chuyện được kể ở ngôi thứ nhất, nhân vật tôi trực tiếp kể lại toàn bộ câu chuyện cho nên ta có cảm giác đây là câu chuyện thật ngoài đời đang ùa vào trang sách. Thông qua nhân vật tôi, Nam Cao đã thể hiện hết Con người bên trong của mình.
Đau đớn, xót xa nhưng không bi lụy mà vẫn tin ở con người. Nam Cao chưa bao giờ khóc vì khốn khó, túng quẫn của bản thân nhưng lại khóc cho tình người, tình đời. Ta khó phân biệt được đâu là giọt nước mắt của lão Hạc, đâu là giọt nước mắt của ông giáo: Khi rân rân, khi ầng ực nước, khi khóc thầm, khi vỡ oà nức nỡ. Thậm chí nước mắt còn ẩn chứa trong cả nụ cười: Cười đưa đà, cười nhạt, cười và ho sòng sọc, cười như mếu ...
Việc tác giả hoá thân vào nhân vật tôi làm cho cách kể linh hoạt, lời kể chuyển dịch trong mọi góc không gian, thời gian, kết hợp giữa kể và tả, hồi tưởng với bộc lộ cảm xúc trữ tình và triết lý sâu sắc...
Truyện ngắn Lão Hạc là tác phẩm của mọi thời, bi kịch của đời thường đã trở thành bi kịch vĩnh cửa. Con người với những gì cao cả, thấp hèn đều có trong tác phẩm. Thông qua nhân vật tôi tác giả đã gióng lên một hồi chuông cảnh tỉnh: Hãy cứu lấy con người, hãy bảo vệ nhân phẩm con người trong con lũ cuộc đời sẵn sàng xoá bỏ mạng sống và đạo đức. Cho nên chúng ta nên đặt nhân vật tôi ở một vị trí tương xứng hơn khi tìm hiểu tác phẩm.