Giáo án Ngữ văn Lớp 8 - Chủ đề 8: Hình ảnh người nông dân trước cách mạng tháng tám

Ngày soạn: 20/9/2019
Tiết: 10,11,12,13	
Tên chủ đề: 
CHỦ ĐỀ NGỮ VĂN 8
HÌNH ẢNH NGƯỜI NÔNG DÂN TRƯỚC CÁCH MẠNG THÁNG TÁM.
Bước 1: Xác định các nội dung của chủ đề (các đề mục, nội dung kiến thức của chủ đề).
1. Mạch kiến thức liên quan
- Tức nước vỡ bờ (2 tiết)
- Lão Hạc (2 tiết)
2. Cấu trúc của chủ đề:
a.Cơ sở lý luận:
- Học sinh có những hiểu biết cơ bản về nội dung của một số tác phẩm truyện Việt Nam trước Cách mạng tháng tám.
- Hình ảnh người nông dân trong xã hội cũ với những phẩm chất cao đẹp dù hoàn cảnh họ có khó khăn cùng đường.
- Tài năng nghệ thuật xuất sắc của nhà văn trong việc xây dựng tình huống truyện, miêu tả, kể chuyện, khắc họa hình tượng nhân vật.
 - Ngoân ngöõ keå chuyeän, mieâu taû cuûa taùc giaû vaø ngoân ngöõ ñoái thoaïi cuûa nhaân vaät raát chân thực. Tình huống truyện có tính kịch rất cao.
b. Cơ sở thực tiễn: 
- Vận dụng những kiến thức về tác phẩm văn học, giúp học sinh có những kiến thức cơ bản khi đọc các tác phẩm trong giai đoạn văn học.
- Đọc- hiểu một tác phẩm văn học, có kỹ năng cảm thụ về giá trị nội dung và nghệ thuật.
c.Vận dụng thực tiễn:
- Có những hiểu biết về tác phẩm truyện Việt Nam đã học.
- Vận dụng vào việc thực hành viết bài văn tự sự có kết hợp yếu tố miêu tả và biểu cảm..
Bước 2: Xác định chuẩn kiến thức, kỹ năng, thái độ và năng lực, phẩm chất cần hướng tới cho học sinh trong từng đề mục thiết kế chuỗi hoạt động phù hợp.
 Năng lực cần hướng tới của chủ đề:
 - Năng lực tự học: Xác định được nhiệm vụ học tập một cách tự giác, chủ động đặt ra mục tiêu học tập; tiếp thu kiến thức bài học (cảm thụ được cái hay cái đẹp qua tác phẩm văn học).
 	 - Năng lực tư duy:
 + Hiểu biết giá trị nội dung, giá trị nghệ thuật (bối cảnh xã hội, con người, tình cảm, hành động).
 + Có những nhận định, đánh giá về tác phẩm văn học nhà trường.
- Năng lực giải quyết vấn đề: Có những kiến thức cơ bản về các tác phẩm truyện phản ảnh đời sống hiện thực Việt Nam trước Cách mạng tháng tám đã học.
 - Năng lực sử dụng ngôn ngữ, vận dụng: Vận dụng kiến thức về các tác phẩm để viết bài văn tự sự kết hợp yếu tố miêu tả và biểu cảm trong chương trình .
Bước 3: Bảng mô tả mức độ kiến thức nội dung chủ đề:
Nội dung
Các mức độ kiến thức
Kiến thức/ kỹ năng cần hướng tới
Nhận biết
Thông hiểu
Vận dụng thấp
Vận dụng cao
Đọc- hiểu một tác phẩm văn học
Tácgiả, hoàn cảnh sáng tác, nội dung, mỗi tác phẩm 
Giá trị nội dung và nghệ thuật qua từng tác phẩm
 Có nhận định, đánh giá khi đọc các tác phẩm văn học.
- Nhận biết sư khác nhau giữa các tác phẩm văn học.
- Kỹ năng cảm thụ tác phẩm văn học.
Có kỹ năng viết bài văn tự sự kết hợp yếu tố miêu tả và biểu cảm trong chương trình .
Bước 4: Xác định các sản phẩm cần hoàn thành hoặc biên soạn câu hỏi, bài tập tương ứng với các cấp độ tư duy đã mô tả.
1. Lập bảng thống kê theo mẫu:
TT
Tên tác phẩm (đoạn trích)
Tác giả
Năm sáng tác
Thể loại
Đặc sắc nội dung
Đặc sắc nghệ thuật
1
Tức nước vỡ bờ trích Tắt đèn 
Ngô Tất Tố 
1937
Tiểu thuyết 
- Tác phẩm giàu giá trị hiện thực, tác phẩm đã tố cáo và lên án chế độ sưu thuế dã man của thực dân Pháp.
- Tác phẩm giàu giá trị nhân đạo: tình vợ chồng, tình mẹ con , tình nghĩa xóm làng giữa con người cùng khổ được nói đén một cách chân thực. 
- Xây dựng nhân vật chị Dậu chân thực đẹp đẽ về người phụ nữ nông dân Việt Nam. Chị Dậu có phẩm chất tốt đẹp, cần cù giàu tình thương nhẫn nhục và dũng cảm chống cường hào, chống áp bức. Chị là hiện thân của người vợ, người mẹ vừa sắc sảo vừa đôn hậu, trong sạch.
Tính xung đột tính bi kich cuốn hút hấp dẫn. Khắc họa thành công nhân vật, ngôn ngữtừ miêu tả, ngôn ngữ nhân vặt đều nhuần nhuyễn .
2
Lão Hạc
Nam Cao 
1943
Truyện ngắn 
 Thấy được nỗi khổ về vật chất và khổ về tinh thần của Lão Hạc. Một truyện ngắn chứa chan tình người lay động bao nỗi xót thương khi tác giả kể về cuộc đời cô đơn bất hạnh và cái chết đau đớn của một lão nông dân nghèo khổ. Nhân vật Lão Hạc đã để lại bao ám ảnh khi nghĩ về số phận con người, số phận người nông dân Việt Nam trong xã hội cũ.: 
- Lão là một con người nghèo khổ bất hạnh.
- Một con người chất phác, hiền lành, nhân hậu. 
- Là tấm gương sáng về lòng thương con.
Keát hôïp caùc phöông thöùc bieåu ñaït töï söï, laäp luaän, tröõ tình, theå hieän ñöôïc chieàu saâu taâm lí nhaân vaät vôùi dieãn bieán taâm traïng phöùc taïp, sinh ñoäng.
2. . Sau khi học xong truyện ngắn Lão Hạc và đoạn trích Tức nước vỡ bờ giúp ta hiểu được vẻ đẹp tâm hồn cao quý của người nông dân ?
- Họ đều là những người nông dân nghèo trước Cách mạng tháng Tám Dù dù đói nghèo là vậy, nhưng không bị tội lỗi cám dỗ.
- Giàu lòng tự trọng, lão từ chối mọi sự giúp đỡ của ông giáo vì lão cũng hiểu rõ hoàn cảnh của ông giáo cũng không hơn gì mình. Sự áp bức trắng trợn, dã man của bọn tay sai cho chế độ thực dân phong kiến ấy đã buộc người phụ nữ nông dân đầy nhẫn nhịn như chị Dậu phải “vỡ bờ” đứng dậy đấu tranh là người nông dân có sức sống tiềm tàng mạnh mẽ.
- Họ đều là người nhân cách trong sạch dù hoàn cảnh khó khăn cùng cực.
Bước 5: Cụ thể hóa tiến trình hoạt động học. Trong đó tiến trình hoạt động học là chuỗi hoạt động học của học sinh thể hiện rõ ý đồ sư phạm của phương pháp dạy học tích cực được áp dụng trong toàn bộ chủ đề. 
Văn bản: TỨC NƯỚC VỠ BỜ 
 (trích Tắt đèn) – Ngô Tất
I. Mục tiêu cần đạt: 
 1. Kiến thức:
- Cốt truyện, nhân vật, sự kiện trong đoạn trích “Tức nước vỡ bờ” .
- Giá trị hiện thực và nhân đạo qua một đoạn trích trong tác phẩm “Tắt đèn” .
- Thành công của nhà văn trong việc tạo tình huống truyện, miêu tả, kể chuyện và xây dựng nhân vật.
2. Kĩ năng:
	- Tóm tắt văn bản truyện.
 - Vận dụng kiến thức về sự kết hợp các phương thức biểu đạt trong văn bản tự sự để phân tích tác phẩm tự sự viết theo huynh hướng hiện thực
- Kó naêng giao tieáp, trình baøy suy nghó cuûa baûn thaân.
- Bieát laéng nghe tích cöïc, nhaän xeùt.
3. Thái độ 
	- Giáo dục HS biết yêu thương, cảm thông quý trọng con người nông dân lương thiện. Có thái độ yêu ghét rạch ròi: Yêu lẽ phải, căm ghét cái ác, cái tàn nhẫn.
II. Chuẩn bị:
GV: SGK, SGV, Chuẩn kiến thức, kĩ năng, soạn giáo án, tư liệu có liên quan ( tranh tác giả)
HS: SGK, chuẩn bị bài trước theo sự hướng dẫn của GV.
III. Phương pháp:
- Vấn đáp, gợi tìm, phân tích, bình giảng 
IV. Tiến trình tổ chức các hoạt động dạy học
A. HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG
Nhìn những bức tranh trên, em cho biết bối cảnh xã hội Việt Nam trước năm 1945 như thế nào? 
HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC
1. Đọc văn bản sau: Tức nước vỡ bờ (SGK Ngữ văn 8 tập 1).
2. Tìm hiểu văn bản:
a) Đoạn trích viết theo phương thức biểu đạt nào, kể tên các nhân vật trong đoạn trích Tức nước vỡ bờ của Ngô Tất Tố, theo em ai là nhân vật chính
b) Em hãy tóm tắt lại đoạn trích trên (bằng cách sắp xếp thứ tự các chữ cái vào các ô trống tương ứng bên dưới) theo đúng trình tự diễn biến của đoạn trích.
A. Chị Dậu nhún nhường, hết lời van xin nhưng cai lệ vẫn hầm hè tiến đến để trói anh Dậu. Hắn còn bịch vào ngực chị Dậu mấy bịch và tát đánh bốp vào mặt chị. 
B. Chị Dậu hết lòng chăm sóc chồng. Chị nấu cháo cho anh ăn nhưng anh Dậu chưa kịp bưng bát cháo thì cai lệ và người nhà lí trưởng đã sầm sập tiến vào. Anh Dậu sợ quá lại ngã lăn ra.
C. Chị Dậu buộc phải đứng lên liều mạng chống trả lại cai lệ và người nhà lí trưởng. Cai lệ bị chị đẩy ngã chỏng quèo trên mặt đất. Còn người nhà lí trưởng thì bị chị túm tóc lẳng cho một cái ngã nhào ra thềm.
D. Vụ thu thuế đang ở thời điểm gay gắt. Chị Dậu đã bán một gánh khoai, một đàn chó và cả đứa con gái 7 tuổi nhưng vẫn thiếu suất sưu của người em chồng đã chết. Anh Dậu bị bắt trói, đánh đập ngoài đình rồi bị quẳng về như một cái xác không hồn.
 1 2 3 4
c Tìm hiểu về hoàn cảnh của chị Dậu .
(1). Dựa vào phần chữ nhỏ và bức tranh cho biết một vài nét về hoàn cảnh của chị Dậu ?
 (Hoàn cảnh của Chị Dậu)
(2). Em có nhận xét gì về hoàn cảnh của gia đình chị? Mục đích duy nhất của chị giờ
 đây là gì ?
Có thể gọi đoạn trích này một cách hình ảnh là thế tức nước đầu tiên được không ?
d. Hình ảnh Cai lệ 
1. Theo dõi đoạn trích để làm rõ sự hng bạo của Cai lệ
“Cai lệ vẫn giọng hầm hè :
n ếu không có tiền nộp sưu cho ông bây giờ, thì ông hãy dỡ cả nhà mày đi, chửi mắng thôi à!... rồi hắn nhảy vào cạnh anh Dậu”
 Em hãy tìm các chi tiết làm rõ sự hung bạo của Cai lệ.( được miêu tả qua các động từ thể hiện hành động của hắn )
Chi tiết làm rõ sự hung bạo của Cai lệ 
2. Hãy nhận xét ngôn ngữ cửa miệng tên Cai lệ? Bản chất tính cách của y ra sao?
e. Nhân vật chị Dậu - tâm hồn yêu thương, tinh thần phản kháng Tức nước vỡ bờ của chị .
1. Chị Dậu đã tìm mọi cách để bảo vệ chồng như thế nào? Qúa trình đối phó của chị với hai tên tay sai diễn ra như thế nào? Qúa trình ấy diễn ra có hợp lí không vì sao?
2. Phân tích sự chuyển biến thái độ của chị từ cách xưng hô đến đến nét mặt, cử chỉ hành động.
3. Chi tiết nào, hành động nào của chị khiến em đồng tình và thú vị nhất. Hãy giải thích vì sao.
4. Hoàn thành sơ đồ phân tích các lần van xin tương ứng với cách xưng hô của chị?
Lần 2 ->
 Các lần van xin tương ứng với cách xưng hô của chị 
Lần 1 ->
Lần 3 ->
5. Vì sao chị Dậu có đủ dũng khí để quật ngã 2 tên đàn ông độc ác, tàn nhẫn ấy ? Việc 2 tên tay sai thảm bại trước chị Dậu còn có ý nghĩa gì và chứng tỏ điều gì ?
6. Qua đó, em có nhận xét gì về nhân vật chị Dậu ?
7. Qua việc phân tích VB, em hiểu như thế nào về nhan đề Tức nước vỡ bờ đặt cho đoạn trích ? Theo em đặt như vậy có thoả đáng không ? Vì sao ?
g) Nhận xét về văn bản theo những gợi ý sau
1. Theo em vì sao chị Dậu được gọi là nhân vật điển hình về ngươi nông dân Việt Nam trước Cách mạng tháng Tám. 
A.  Vì chị Dậu là người nông dân khổ nhất từ trước đến nay. 
B.  Vì chị Dậu là người phụ nữ nông dân mạnh mẽ nhất từ trước đến nay. 
C . Chị Dậu là người nông dân phải chịu nhiều cực khổ nhưng vẫn giữ được phẩm chất vô cùng cao đẹp.
D.  Vì chị Dậu là người phụ nữ nông dân luôn nhịn nhục.
2. Những đặc sắc nghệ thuật của đoạn trích (nghệ thuật kể chuyện và miêu tả nhân vật) Vì sao nói đoạn trích giàu kích tính, lại đậm chất điện ảnh và đã chuyển thành phim ?
3. Qua đoạn trích chúng ta nhận thức thêm được những điều gì về xã hội, về nông thôn Việt Nam trước Cách mạng tháng Tám, về người nông dân, đặc biệt người phụ nữ nông đân Việt Nam từ hình ảnh chị Dậu ?
4 . Nhận xét nào dưới đây không đúng với đoạn trích Tức nước vỡ bờ?
A.  Có giá trị châm biếm sâu sắc. 
B.  Là đoạn trích có giá trị kịch tính cao nhất. 
C.  Thể hiện tài năng xây dựng nhân vật của Ngò Tất Tố. 
D.  Có giá hiện thực và nhân đạo lớn. 
C. HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP
1. Nhờ sự giúp đỡ của thầy cô giáo, các em hãy dựa vào văn bản để dựng và diễn một màn kịch ngắn có bốn vai trong đó có các vai: chị Dậu, anh Dậu và hai tên tay sai. Trong bốn vai kịch cần chọn người đóng vai chị Dậu và tên cai lệ là hai vai chính đối diện với nhau trong diễn biến của màn kịch từ đầu đến cuối. Nhất là những lời đối thoại sao cho thể hiện rõ được tính cách của nhân vật. Vai anh Dậu và vai tên “người nhà lí trưởng” trong văn bản đoạn trích không xuất hiện nhiều. 
2. Bằng trí tưởng tượng của em vẽ tranh minh họa chân dung chị Dậu sau khi chiến thắng tên cai lệ và người nhà lí trưởng.
Văn bản: Lão Hạc
 Nam Cao
I. Mục tiêu cần đạt:
1. Kiến thức
Nhân vật, sự kiện, cốt truyện trong tác phẩm truyện viết theo khuynh hướng hiện thực.
Sự thể hiện tinh thần nhân đạo của nhà văn .
Tài năng nghệ thuật xuất sắc của nhà văn Nam Cao trong việc xây dựng tình huống truyện, miêu tả, kể chuyện, khắc họa hình tượng nhân vật .
2. Kĩ năng:
	 - Đọc diễn cảm, hiểu, tóm tắt được tác phầm truyện viết theo khuynh hướng hiện thực .
 - Vận dụng kiến thức về sự kết hợp của các phương thức biểu đạt trong văn bản tự sự để phân tích tác phẩm tự sự viết theo khuynh hướng hiện thực
- Kĩ năng giao tiếp, trình bày suy nghĩ của bản thân.
- Biết lắng nghe tích cực, nhận xét.
3. Thái độ:
	- Giáo dục HS biết yêu thương, cảm thông quý trọng con người nghèo khổ bất hạnh có tâm hồn cao cả.
II. Chuẩn bị:
GV: SGK, SGV, Chuẩn kiến thức, kĩ năng, soạn giáo án, tư liệu có liên quan ( Tranh tác giả, Tuyển tập truyện ngắn Nam Cao)
HS: SGK, chuẩn bị bài trước theo sự hướng dẫn của GV.
III. Phương pháp:
- Vấn đáp, gợi tìm, phân tích, bình giảng 
IV. Tiến trình tổ chức các hoạt động dạy - học
A. HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG
Quan sát các hình ảnh và trả lời câu hỏi 
 Quan sát những bức tranh trên em cảm nhận được điều gì? 
HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC
1. Đọc văn bản sau: Lão Hạc (SGK Ngữ văn 8 tập 1).
2. Tìm hiểu văn bản:
a) Hoàn thành sơ đồ sau để xác định bố cục của văn bản Lão Hạc :
 Bố cục văn bản 
 Đoạn 1: từđến
- Nội dung:
 Đoạn 2: từđến
- Nội dung:
 Đoạn 3: từđến
- Nội dung:
Tóm tắt nội dung văn bản Lão Hạc
-
-
-
-
b. Tóm tắt nội dung văn bản 
c. Nhân vật Lão Hạc 
Từ việc quan sát bức tranh và đọc văn bản em hãy nêu hoàn cảnh của Lão Hạc?
 Em có nhận xét gì về hoàn cảnh ấy ?
* Tâm trạng của lão sau khi bán cậuVàng
Em hãy tìm những từ ngữ, hình ảnh miêu tả thái độ, tâm trạng của Lão Hạc khi kể chuyện bán bán cậu Vàng với ông giáo.
Từ ngữ, hình ảnh miêu tả thái độ, tâm trạng khi kể chuyện bán chó cho ông giáo nghe 
 Cười..
Mắt ..
 Mặt..
 Vết nhăn
 Đầu, miêng
Sau khi báo tin bán chó Lão Hạc có nhờ ông giáo hai việc, đó là việc gì
Trong những lời kể, phân trần than vãn với ông giáo tiếp đó còn cho ta thấy rõ hơn tâm trạng tâm hồn, tính cách của Lão Hạc như thế nào ?
Cái chết của lão Hạc 
Quan sát những chi tiết vừa tìm hiểu bên trên, qua việc Lão Hạc nhờ vả ông giáo em có nhận xét gì về nguyên nhân và mục đích của việc này .
Có ý kiến cho rằng Lão Hạc làm thế là gàn dở, là đúng, vậy ý kiến của em như thế nào?
Nam Cao miêu tả cái chết của Lão Hạc như thế nào, tai sao lão lại chọn cái chết như vậy, nguyên nhân và ý nghĩa cái chết của lão?
Cái chết Lão Hạc được miêu tả
Dáng người 
Hai con mắt ..
Quần áo ..
Đầu tóc..
Cái chết: “ vật vã”, “tóc rũ rượi”, “quần áo xộc xệch”, “hai mắt long lên sòng sọc. Lão tru tréo, bọt mép sùi ra”.
=> Cái chết đau đớn.
 4  Trong tác phẩm, Lão Hạc hiện lên là người như thế nào?
 A.  Là một người có số phận đau thương nhưng có phẩm chất cao quý 
 B.  Là người nông dân sống ích kỉ đến mức gàn dở, ngu ngốc. 
 C.  Là người nông dân có thái độ sống vô cùng cao thượng. 
 D.  Là người nông dân có sức sống tiềm tàng, mạnh mẽ
d. Nhân vật ông giáo – người kể chuyện 
1.Cách kể chuyện của Nam Cao trong truyện có gì khác với cách kể của Ngô Tất Tố trong đoạn trích Tức nước vỡ bờ? 
2.Vai trò của nhân vật ông giáo như thế nào ?
3. Thái độ của ông giáo đối với lão Hạc chứng tỏ ông giáo là một trí thức như thế nào ?
 4. Đoạn văn : “Chao ôi! Đối với những người ở xung quanh ta mỗi ngày một thêm đáng buồn “
 “Không cuộc đời chưa hẳn đã đáng buồn lại đáng buồn theo một nghĩa khác.”
 Tại sao ông giáo lại suy nghĩ như vây?Em có đồng ý với suy nghĩ đó không vì sao?
 5. Nhận xét nào nói sai về nhân vật ông giáo trong tác phẩm?
 A.  Là người biết đồng cảm, chia sẽ với nổi đau khổ của người khác. 
 B.  Là người đáng tin cậy để lão Hạc trao gởi niềm tin. 
 C. Là người có nhân cách vì láo Hạc nói riêng và người nông đan nói chung. 
 D.  Ông giáo không để ý quan tâm tới hoàn cảnh nỗi khổ của lão Hạc.
g) Nhận xét về văn bản theo những gợi ý sau:
1. Truyện ngắn Lão Hạc chứa chan tinh thần nhân đạo đồng thời sâu đậm tính hiện thực. Điều đó được thể hiện như thế nào qua hai nhân vật chính: lão Hạc và ông giáo 
2. Nghệ thuật kể chuyện, tả người, tả tâm lí, tâm trạng của Nam Cao đặc sắc ở những điểm nào?
Theo em, ai có lỗi trong cái chết của lão Hạc? Bi kịch của lão Hạc là bi quan hay lạc quan ? vì sao?
3. Sự vô tâm đến tàn nhẫn, ích kỉ, hẹp hòi của vợ ông giáo đáng thương hay đáng trách.?
C. HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP
1. Sau khi học xong truyện ngắn Lão Hạc giúp ta hiểu được vẻ đẹp tâm hồn cao quý của người nông dân ? 
- Lòng nhân hậu 
- Tình yêu thương sâu nặng 
- Vẻ đẹp của lòng tự trọng và nhân cách cao cả
2. Qua văn bản Lão Hạc và đoạn trích Tức nước vỡ bờ em thấy chị Dậu và Lão Hạc là hai người nông dân có cuộc đời và tính cách như thế nào ?