Giáo án Lịch sử Lớp 7 - Bài 15: Sự phát triển kinh tế văn hóa thời Trần - Lê Thị Kim Phụng

Bài 15: 	SỰ PHÁT TRIỂN KINH TẾ VĂN HOÁ THỜI TRẦN
Tiết 28 + 29:	Ï&Ð
I/ MỤC TIÊU BÀI HỌC
	1/ Về kiến thức:
_ Giúp học sinh nắm được: sau các cuộc kháng chiến quyết liệt chống quân Mông – Nguyên, Đại Việt phải trải qua nhiều khó khăn về kinh tế, xã hội.
_ Nhờ những chính sách, biện pháp tích cực của vương triều Trần va tinh thầnlào động cần cù của nhân dân ta, nền kinh tế, xã hội của Đại Việt được phục hồi và phát triển nhanh chóng, văn hóa, giáo dục, khoa học – kĩ thuật đếu đạt được nhiều thành tựu rực rỡ, quốc gia Đại Việt ngày một cường thịnh.
	2/ Về tư tưởng: Bồi dưỡng cho học sinh lònh yêu nước, yêu quê hương, niềm tự hào dân tộc, biết ơn tổ tiên.
	3/ Về kĩ năng: Giúp học sinh làm quen với phương pháp so sánh, đối chiếu các sự kiện lịch sử.
	4/ Trọng tâm:
_ Sự phát triển kinh tế.
_ Sự phát triển văn hoá.
II/ ĐỒ DÙNG DẠY HỌC
_ Tranh ảnh đồ gốm thời Trần. Bản đồ làng nghề dưới thời Trần.
_ Sưu tầm những tranh ảnh chụp về các công trình nghệ thuật kiến trúc, điêu khắc.
III/ HOẠT ĐỘNG DẠY VÀ HỌC
u Kiểm tra bài củ:
1. Hãy nêu nguyên nhân thắng lợi của ba lần kháng chiến chống quân xâm lược Mông – Nguyên.
2. Nêu ý nghĩa lịch sử của ba lần kháng chiến chống quân Mông – Nguyên.
	A/ Giới thiệu bài mới: Ở bài học trước, chúng ta thấy dưới thời Trầ mặc dù phải trải qua các cuộc kháng chiến chống ngoại xâm nhưng nền kinh tế rất phát triển. Vậy trên các lĩnh vực khác như văn hoá, giáo dục, khoa học, nghệ thuật như thế nào ? Đó là những nội dung chính mà chúng ta sẽ học hôm nay.
I/ SỰ PHÁT TRIỂN KINH TẾ
1/ Tình hình kinh tế sau chiến tranh.
Phần giảng
Ä Nói tới sự phát triển kinh tế là nói tới những mặt sản xuất nào ? à Nông nghiệp, thủ công nghiệp và thương nghiệp.
Ä Sau chiến tranh, nhà Trần đã thực hiện chính sách gì để phát triển nông nghiệp ? Kết quả ra sao? 
Ä Ngoài ra thời Trần còn có những hình thức sở hữu ruộng đất nào ?
Ä So với thời Lý, ruộng tư dưới thời Trần có gì khác? à ruộng tư có nhiều hình thức: ruộng của nông dân, địa chủ, quý tộc.
Ä Tại sao ruộng tư dưới thời Trần lại phát triển nhanh ?
 + Do chính sách khuyến khích khai hoang.
 + Nhà nước quan tâm việc cấp đất.
_ Gv: mặc dù ruộng đất tư hữu càng nhiều, nhưng ruộng đất công làng xã vẫn chiếm phần lớn ruộng đất trong cả nước và là nguồn thu của cả nước.
Ä Em có nhận xét gì về tình hình kinh tế nông nghiệp của Đại Việt sau chiến tranh ? à Có tác dụng góp phần phát triển kinh tế nông nghiệp.
Ä Tình hình thủ công nghiệp thời Trần thế nào ?
(học sinh thảo luận).
Ä Kể tên các nghề thủ công nghiệp thời Trần do nhà nước quản lý ? à nghề gốm, nghề dệt, chế tạo vũ khí, đóng tàu.
_ Gv: cho học sinh quan sát hình 35, 36, đối chiếu với hình 23 ở bài 12 rồi nhận xét à Trình độ kĩ thuật thời Trần tinh xảo hơn.
Ä Nhận xét về tình hình thủ công nghiệp thời Trần ? à Ngày càng phát triển mạnh, kĩ thuật càng được nâng cao hơn.
_Gv: Nông nghiệp và thủ công nghiệp phát triển mạnh mẽ đã làm cho thương nghiệp phát triển.
Thương nghiệp thời Trần phát triển như thế nào ?
à buôn bán tấp nập, chợ búa mọc lên ở nhiều nơi.
_ Kết luận: Mặc dù bị chiến tranh tàn phá nhưng nền kinh tế dưới thời Trần luôn luôn được chăm lo phát riển và đạt nhiều kết quả rực rỡ.
Ghi nhớ
	a/ Nông nghiệp:
_ Khuyến khích sản xuất, mở rộng diện tích trồng trọt à nông nghiệp phục hồi và phát triển.
_ Các điền trang của vương hầu, quý tộc ngày càng mở rộng.
_ Ruộng công vẫn chiếm phần lớn diện tích cả nước.
_ Ruộng tư ngày càng nhiều.
	b/ Thủ công nghiệp:
_ Xưởng thủ công nhà nước được mở rộng với nhiều nghề khác nhau.
_ Nghề thủ công cổ truyền vẫn phát triển
_ Nhiều làng, phường nghề được thành lập.
	c/ Thương nghiệp:
_ Việc buôn bán trong và ngoài nước được đẩy mạnh.
_ Nhiều trung tâm kinh tế được mở rộng: Thăng Long, Vân Đồn.
2/ Tình hình xã hội sau chiến tranh.
Phần giảng
Ä Nhắc lại các tầng lớp xã hội thời Lý ?
Ä Thời trần có các tầng lớp xã hội nào ?
 + Vua, Vương hầu, quý tộc.
 + Địa chủ.
 + Thợ thủ công, thương nhân.
 + Nông dân, tá điền.
 + Nông nô, nô tì.
Ä Hãy so sánh giữa thời Lý và Trần về các tầng lớp xã hội ? à các tầng lớp vẫn như nhau nhưng mức độ tài sản và cách thức bóc lột thì khác nhau.
Ä Phân hóa các tầng lớp xã hội dưới thời Trần có nét gì khác so với thời Lý ? à sự phân hóa sâu sắc hơn: địa chủ ngày càng đông, nông nô và nô tì ngày càng nhiều.
Ghi nhớ
_ Phân hoá mạnh, mang tính đẳng cấp sâu sắc à nhà nước quân chủ quý tộc.
Địa chủ
Tầng lớp bị trị
Thợ thủ công
Thương nhân
Nông dân
tá điền
Nông nô
Nô tì
_Tầng lớp thống trị
Vua-Vương hầu
quý tộc
 Sơ đồ phân hoá các tầng lớp xã hội
II/ SỰ PHÁT TRIỂN VĂN HOÁ
1/ Đời sống văn hoá
Phần giảng
Ä Tín ngưỡng thời Trần có đặc điểm gì ?
Ä Hãy kể tên một vài tín ngưỡng trong nhân dân? 
à Thờ tổ tiên, thờ các anh hùng dân tộc có công với đất nước 
Ä Đạo Phật thời Trần so với thời Lý như thế nào? 
à có phát triển, nhưng không mạnh bằng thời Lý.
Ä Nêu dẫn chứng chứng tỏ đạo Phật phát triển ? 
 + Nhiều người đi tu kể cả giai cấp thống trị.
 + Chùa chiền mọc lên rất nhiều.
_Gv: cho học sinh đọc phần in nghiêng trong Sgk để minh họa.
Ä So với đạo Phật thì Nho giáo phát triển như thế nào ? à được nâng cao và chú ý hơn do nhu cầu xây dưng bộ máy nhà nước của giai cấp thống trị.
_ Gv: các nhà Nho giữ vị trí cao trong bộ máy nhà nước, nhiều nhà Nho được trọng dụng: Trương Hán Siêu, Đoàn Nhữ Hài, Phạm Sư Mạnh, Chu Văn An 
Ä Thời Trần có những sinh hoạt văn hoá gì ?
Nêu những dẫn chứng về tập quán sống giản dị của nhân dân ?
_ Gv: Bên ngoài rất giản dị, nhưng bên trong con người họ là tinh thần thượng võ, lòng yêu quê hương đất nước, trọng nhân nghĩa.
Ä Em hãy nhận xét về các hoạt động sinh hoạt văn hoá dưới thời Trần ? à Phong phú, đa dạng, nhiều vẻ mang đậm tính dân tộc.
Ghi nhớ
_ Tín ngưỡng cổ truyền trong nhân dân phát triển hơn trước.
_ Đạo Phật phát triển.
_ Nho giáo được đề cao.
_ Các hình thức sinh hoạt văn hoá: ca hát, nhảy múa, đua thuyền  rất phổ biến.
2/ Văn học.
Phần giảng
Ä Văn học thời Trần có những đặc điểm gì ?
Ä Kể têm một số tác phẩm tiêu biết ? 
_ Gv: Văn học thời kì này rất phát triển gồm cả văn học Hán và chữ Nôm. Các tác phẩm phản ảnh niềm tự hào dân tộc về một thời hào hùng lịch sử.
Ghi nhớ
_ Văn học chữ Hán và chữ Nôm phát triển mạnh, mang đậm lòng yêu nước, tự hào dân tộc.
_ Nhiều tác phẩm nổi tiếng: Hịch tướng sĩ, Phò giá về kinh, Phú sông Bạch Đằng.
3/ Giáo dục và khoa học – kĩ thuật.
Phần giảng
_ Gv: Do nhu cầu ngày càng cao của nhân dân và nhu cầu tăng cường đội ngũ trí thức cho đất nước, giáo dục thời Trần rất được quan tâm: Quốc tử giám được mở rộng cho con em các quan lại, các trường công và tư mở ra càng nhiều, các kì thi tổ chức thường xuyên hơn.
Ä Quốc sử viện có nhiệm vụ gì ? Do ai đứng đầu và điều hành ?
_ Gv: Năm 1272 Lê Văn Hưu biên soạn bộ Đại Việt sử kí gồm 30 quyển và được coi là bộ sử đầu tiên ở nước ta.
Ä Trong cuộc kháng chiến lần hai, ba chống quân Nguyên, ai là người chỉ huy các cuộc kháng chiến. à Trần Hưng Đạo, Ông là một nhà quân sự tài ba, đã viết Binh thư yếu lược.
Ä Nhận xét về tình hình giáo dục, khoa học, kĩ thuật thời Trần ? à phát triển mạnh tr6en mội lĩnh vực và có nhiều đóng góp cho nền văn hoá dân tộc, tạo bước phát triển cao cho nền văn minh Đại Việt.
Ghi nhớ
	a/ Giáo dục: 
_ Trường học mở nhiều.
_ Các kì thi được tổ chức thường xuyên.
	b/ Khoa học – kĩ thuật:
_ Sử học: lập Quốc viện, năm 1272 Lê Văn Hưu soạn “Đại Việt sử kí”.
_ Quân sự: Binh thư yếu lược của Trần Hưng Đạo.
_ Y học: Tuệ Tĩnh nghiên cứu thuốc Nam.
_ Thiên văn học: Đặng Lộ, Trần Nguyên Đán có những đóng góp đáng kể.
_ Kĩ thuật: chế tạo súng thần cơ, đóng thuyền lớn (Hồ Nguyên Trừng)
4/ Nghệ thuật kiến trúc và điêu khắc.
Phần giảng
Ä Nghệ thuật kiến trúc thời Trần có đặc điểm gì mới so với thời Lý ?
_ Gv: cho học sinh xem hình 37, 38 trong Sgk.
Em có nhận xét gì về hình đầu rồng so với các thời trước ? à trình độ tinh xảo, rõ nét hơn.
Ghi nhớ
_ Nhiều công trình kiến trúc có giá trị ra đời: tháp Phổ Minh, thành Tây Đô.
_ Nghệ thuật chạm khắc tinh tế.
	B/ Sơ kết bài học: Giáo viên chốt lại những thành tựu chính của quốc qia Đại Việt thời trần trên các mặt văn hoá, giáo dục, khoa học, nghệ thuật, hướng dẫn học sinh tóm tắt nguyên nhân của sự phát triển đó.
IV/ CÂU HỎI TỔNG KẾT
Sinh hoạt văn hoá thời Trần được thể hiện như thế nào ?
Nêu dẫn chứng về sự phát triển của văn học, giáo dục, khoa học kĩ thuật thời Trần ?
Nét độc đáo của nghệ thuật kiến trúc và điêu khắc thời Trần ?
V/ DẶN DÒ
_ Học bài, làm bài tập 15.
_ Xem trước bài “Sự suy sụp của nhà Trần cuối thế kỉ XIV”
********************