Đề thi tuyển sinh vào Lớp 10 môn Ngữ văn - Đề 1 - Năm học 2018-2019 - Trường THCS Chất Bình (Có đáp án)

 PHÒNG GDĐT KIM SƠN ĐỀ THI TUYỂN SINH LỚP 10 VÀO THPT 
 TRƯỜNG THCS CHẤT BÌNH Năm học: 2018-2019
 MÔN: NGỮ VĂN 
 Thời gian làm bài: 120 phút
 (Đề thi gồm 03 câu trong một trang )
Câu 1: (1,0 điểm)
 Từ “mặt trời” trong các ví dụ sau được sử dụng theo biện pháp tu từ nào? Phân tích hiệu quả nghệ 
thuật của biện pháp tu từ đó?
 a) Mặt trời của bắp thì nằm trên đồi
 Mặt trời của mẹ, em nằm trên lưng
 (Trích “Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ”- Nguyễn Khoa Điềm)
 b) Ngày ngày mặt trời đi qua trên lăng
 Thấy một mặt trời trong lăng rất đỏ
 (Trích “Viếng lăng Bác”- Viễn Phương)
Câu 2: (3,0 điểm) 
 Khi trò chuyện với bác họa sĩ, nhân vật anh thanh niên trong “Lặng lẽ Sa Pa” của Nguyễn Thành 
Long có nói:
“- Quê cháu ở Lào Cai này thôi. Năm trước, cháu tưởng cháu được đi xa lắm cơ đấy, hóa lại không. 
Cháu có ông bố tuyệt lắm. Hai bố con cùng viết đơn xin ra lính đi mặt trận. Kết quả: bố cháu thắng 
cháu một - không. Nhân dịp Tết, một đoàn các chú lái máy bay lên thăm cơ quan cháu ở Sa Pa. Không 
có cháu ở đấy. Các chú lại cử một chú lên tận đây. Chú ấy nói: nhờ cháu có góp phần phát hiện một 
đám mây khô mà ngày ấy, tháng ấy, không quân ta hạ được bao nhiêu phản lực Mĩ trên cầu Hàm 
Rồng. Đối với cháu, thật là đột ngột, không ngờ lại là như thế. Chú lái máy bay có nhắc đến bố cháu, 
ôm cháu mà lắc “Thế là một - hòa nhé!”. Chưa hòa đâu bác ạ. Nhưng từ hôm ấy cháu sống thật hạnh 
phúc. Ơ, bác vẽ cháu đấy ư? Không, không, đừng vẽ cháu! Để cháu giới thiệu với bác những người 
khác đáng cho bác vẽ hơn” (Theo sgk Ngữ văn 9- Tập 1- tr 185- NXBGD- 2006)
 a. Qua những lời tâm sự trên, theo em, lí do nào khiến anh thanh niên cảm thấy hạnh phúc?
 b. Nêu ngắn gọn những cảm nhận của em về nhân vật qua đoạn văn?
 c. Từ niềm hạnh phúc của nhân vật anh thanh niên thể hiện qua lời tâm sự trên, hãy viết một đoạn 
văn khoảng 10- 15 câu nêu lên suy nghĩ và quan niệm của em về hạnh phúc? 
Câu 3: (6,0 điểm)
 “Thơ là tiếng lòng” (Tố Hữu). Hãy lắng nghe tiếng lòng của Thanh Hải qua đoạn thơ sau trong bài 
“Mùa xuân nho nhỏ”:
 Ta làm con chim hót
 Ta làm một cành hoa
 Ta nhập vào hòa ca
 Một nốt trầm xao xuyến.
 Một mùa xuân nho nhỏ
 Lặng lẽ dâng cho đời
 Dù là tuổi hai mươi
 Dù là khi tóc bạc.
 (Theo sgk Ngữ văn 9 – Tập 2- Tr 56- NXBGD- 2012)
 ___________ HẾT ___________ PHÒNG GDĐT KIM SƠN ĐÁP ÁN VÀ HƯỚNG DẪN CHẤM THI
TRƯỜNG THCS CHẤT BÌNH KỲ THI TUYỂN SINH LỚP 10 
 NĂM HỌC 2018 - 2019
 ( Hướng dẫn chấm gồm 03 câu trong 04 trang )
Câu Ý Nội dung Điểm
 1 Tiếng Việt 2,0 điểm
 a Hình ảnh “mặt trời” trong các ví dụ trên được dùng theo biện pháp tu từ: 0,5 điểm
 - Câu a) biện pháp điệp từ “mặt trời” ở cả hai câu thơ; ẩn dụ “mặt trời” ở 
 câu thơ thứ hai.
 - Câu b) biện pháp điệp từ “mặt trời” ở cả hai câu thơ, ẩn dụ “mặt trời” ở 
 câu thứ hai.
 b Phân tích hiệu quả nghệ thuật của biện pháp tu từ trong các câu: 0,5 điểm
 - Câu a: Nghệ thuật điệp từ “mặt trời” tạo sự liên kết chặt chẽ về nội 
 dung, hình thức ở hai câu thơ. Hình ảnh ẩn dụ “mặt trời của mẹ” để chỉ 
 đứa con và sự quý giá của con đối với mẹ, nhấn mạnh vào tình yêu con, 
 tình mẫu tử cao cả, thiêng liêng.
 - Câu b: Nghệ thuật điệp từ “mặt trời” tạo sự liên kết chặt chẽ về nội 
 dung, hình thức ở hai câu thơ. Hình ảnh ẩn dụ “mặt trời” ở câu thứ hai 
 để chỉ Bác Hồ kính yêu và sự lớn lao, vĩ đại của Người; thể hiện lòng 
 tôn kính, ngưỡng mộ của nhân dân, của nhà thơ đối với Bác.
 - Tác dụng chung của các biện pháp tu từ: Đều nhấn mạnh vào nội dung 
 cần thể hiện, làm cho các câu thơ trở nên vừa cụ thể, sinh động, giàu 
 hình ảnh, vừa đa nghĩa, có sức gợi. 
 2 Văn học 3,0 điểm
 a Anh thanh niên cảm thấy hạnh phúc vì: 0,5 điểm
 - Anh lập được thành tích, góp phần phát hiện một đám mây khô giúp 
 không quân ta hạ được máy bay phản lực Mĩ trên cầu Hàm Rồng. Với 
 anh, hạnh phúc là niềm vui được cống hiến, làm việc có ích cho đất 
 nước.
 - Anh tự hào vì có ông bố “tuyệt lắm”, hai bố con cùng thi đua lập chiến 
 công góp phần của mình cho đất nước. Niềm hạnh phúc của anh thanh 
 niên còn là được sống, làm việc cùng những người thân yêu nhất vì mục 
 đích xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. 
 b Cảm nhận về nhân vật qua đoạn văn: 0,5 điểm
 - Anh thanh niên đóng góp tích cực cho cuộc kháng chiến chống Mĩ cứu 
 nước nhưng là người rất khiêm tốn, vô tư, đáng yêu. 
 - Anh có lí tưởng sống đẹp, là người yêu gia đình, nhiệt tình cống hiến 
 cho đất nước.
 c. Viết đoạn văn bày tỏ suy nghĩ, quan niệm về hạnh phúc 2,0 điểm
 Về kĩ năng: Học sinh biết viết đoạn nghị luận đúng về hình thức, dung lượng 0,25 điểm
 (15- 20 câu, có đánh số thứ tự các câu), biết vận dụng một số thao tác lập luận 
 để bày tỏ suy nghĩ, quan niệm của bản thân. Diễn đạt trong sáng. Về kiến thức: Cần đảm bảo một số ý:
 - Giải thích: Hạnh phúc là niềm vui, sự sung sướng khi được thỏa mãn nhu cầu 0,5 điểm
 nào đó về vật chất, về tinh thần. Có những niềm hạnh phúc lớn lao, cao cả, cũng 
 có những niềm hạnh phúc bình dị, đơn sơ. (Dẫn chứng)
 - Quan niệm về hạnh phúc: Từ niềm hạnh phúc của nhân vật anh thanh niên học 0,75 điểm
 sinh có thể nêu quan niệm của bản thân về hạnh phúc. Chấp nhận những quan 
 niệm khác nhau về hạnh phúc, miễn là có cách lí giải phù hợp và đặt quan niệm 
 đó trong hoàn cảnh hiện tại, đối với lứa tuổi học sinh. Ví dụ: Hạnh phúc là được 
 học tập, được theo đuổi những khát vọng chân chính; được thực hiện những 
 ước mơ đem lại cuộc sống tốt đẹp cho bản thân, góp phần đem lại lợi ích chung 
 cho xã hội; hạnh phúc là được sống trong một gia đình êm ấm, thương yêu
 - Bàn luận: 0,25 điểm
 + Phê phán những người không biết trân trọng hạnh phúc mà mình đang có, 
 không có ý thức vun đắp cho hạnh phúc, chỉ biết tận hưởng hạnh phúc một cách 
 ích kỉ.
 + Hạnh phúc không tự đến. Con người cần phải biết tự mình tạo nên hạnh phúc, 
 phấn đấu hết mình cho hạnh phúc của bản thân, gia đình và góp vào phần chung 
 cho cộng đồng, xã hội. Khi gặp phải những bất hạnh, khổ đau trong cuộc đời 
 không nên bi quan, chán nản mà cố gắng vượt qua, xem đó như cái giá của 
 hạnh phúc, càng thấy hạnh phúc đáng quý hơn. (Dẫn chứng) 0,25 điểm
 - Rút ra bài học nhận thức và hành động: Biết trân trọng hạnh phúc, biết tạo nên 
 hạnh phúc chân chính bằng những cố gắng của bản thân. 
 Lưu ý: Học sinh viết không đúng hình thức là đoạn văn hoặc số câu không 
 đúng quy định trừ 0,25 điểm. 
4 Thơ là tiếng lòng 6,0 điểm
 Yêu cầu chung:
 Về kĩ năng: Biết viết bài văn có bố cục rõ ràng, biết vận dụng linh hoạt các 
 thao tác lập luận, các phương thức biểu đạt. Diễn đạt trong sáng.
 Về kiến thức: Hiểu được ý nghĩa nhận xét của Tố Hữu. Cảm nhận và phân tích 
 tiếng lòng của tác giả Thanh Hải, nghệ thuật thể hiện tiếng lòng ấy qua đoạn 
 thơ.
 Yêu cầu cụ thể: Cần đảm bảo một số ý cơ bản sau:
 - Giới thiệu vấn đề: Thơ là tiếng nói tình cảm, là “tiếng lòng” của người làm 0,5 điểm
 thơ. “Mùa xuân nho nhỏ” là tiếng lòng của Thanh Hải gửi lại cuộc đời trước lúc 
 đi xa. Bài thơ được viết vào tháng 11- 1980, không bao lâu trước khi nhà thơ 
 qua đời. Đó là tiếng nói bộc lộ tình cảm mến yêu, gắn bó thiết tha với cuộc đời, 
 với quê hương, đất nước. Đoạn thơ là ước nguyện chân thành, là lời tâm niệm 
 thể hiện tiếng lòng ấy của tác giả. 0,5 điểm
 - Giải thích ý kiến của Tố Hữu: Tiếng lòng ở đây được hiểu là tiếng nói của tâm 
 hồn, là cảm xúc. Tố Hữu đã đề cập tới đặc trưng quan trọng nhất của thơ ca: là 3,0 điểm
 tiếng nói của tình cảm. 
 - “Tiếng lòng” của Thanh Hải qua đoạn thơ:
 + Đó là tiếng lòng khát khao hòa nhập vào cuộc sống của nhân dân, đất nước; 
 đem cái riêng của mình hòa vào với cái chung: Nhà thơ muốn làm con chim, 
 nhành hoa, nốt trầm xao xuyến đem đến những âm thanh, những màu sắc, 
 hương thơm cho cuộc đời. (Học sinh phân tích khổ “Ta làm con chim hót”)
 + Tiếng lòng khát khao hòa nhập ấy được đẩy lên cao trở thành một lẽ sống cao 
 đẹp, lẽ sống cống hiến và hi sinh: Nhà thơ nguyện làm một “mùa xuân nho nhỏ”, nguyện đem phần nhỏ bé nhưng đẹp đẽ nhất, tinh túy nhất cống hiến cho 
đất nước; nguyện sống với tất cả sức sống tươi trẻ của mình để hiến dâng cho 
cuộc đời chung. Lẽ sống ấy rất giản dị, đáng quý, đáng trân trọng. Nó càng 
đáng quý hơn vì nó bền bỉ qua thời gian, bất chấp những thử thách, thăng trầm 
trong cuộc đời. “Dù là tuổi hai mươi” hay là “khi tóc bạc” đều nguyện sống với 
tâm niệm của mình- “lặng lẽ dâng cho đời”. Những câu thơ ngắn nhưng là cả 
một sự trải nghiệm của cuộc đời nhà thơ: tuổi trẻ đi theo cách mạng, phục vụ 
đất nước. Cho đến thời điểm viết bài thơ, tác giả đang ở trên giường bệnh. Vậy 
mà, ông vẫn tha thiết được góp phần của mình vào cái chung. Tiếng lòng ấy 
càng khiến ta xúc động. (Học sinh phân tích khổ “Một mùa xuân nho nhỏ..”)
+ Tiếng lòng yêu quê hương, đất nước lắng vào câu ca xứ Huế: Tác giả xin cất 
lên câu Nam ai, Nam bình của quê hương xứ Huế để hát về “nước non ngàn 
dặm”, hát lên khát vọng và tình yêu. Lời thơ thể hiện ân tình sâu nặng, sự gắn 
bó với vẻ đẹp tâm hồn của quê hương xứ sở, gắn bó với đất nước. Đồng thời tác 1,0 điểm
giả cũng thể hiện niềm tin yêu vào cuộc đời (đặt trong hoàn cảnh sáng tác bài 
thơ).(Học sinh phân tích khổ kết)
- Nghệ thuật thể hiện tiếng lòng:
+ Cấu tứ chặt chẽ theo kiểu đầu cuối tương ứng. Sự chuyển đổi cách xưng hô (ở 
đầu bài thơ là “tôi”, ở đoạn thơ này là “ta”)
+ Nghệ thuật ẩn dụ, hoán dụ: Những hình ảnh đẹp đẽ của thiên nhiên cũng là 
những hình ảnh có ý nghĩa biểu tượng xuất hiện ở đầu tác phẩm và được lặp lại 
trong đoạn thơ để thể hiến tiếng lòng của tác giả: con chim, nhành hoa, mùa 
xuân... Hoán dụ: tuổi hai mươi, khi tóc bạc
+ Nghệ thuật điệp (điệp từ, điệp ngữ, điệp cấu trúc): Ta, ta làm, dù là, nước 
non ngàn dặmvừa tạo tính nhạc vừa nhấn mạnh vào những cảm xúc chân 0,5 điểm
thành của nhà thơ.
+ Từ ngữ biểu cảm: từ láy: “nho nhỏ”, “lặng lẽ”, số từ “một”, các từ “mình”, 
“tình”; giọng thơ nhỏ nhẹ, khiêm nhường, ngôn ngữ thơ giản dị có sức gợi
- Đánh giá, mở rộng:
+ Với thể thơ năm chữ, hình ảnh thơ đẹp, giản dị; ngôn ngữ thơ trong sáng, giàu 
nhạc điệu; kết hợp linh hoạt các thủ pháp nghệ thuật ẩn dụ, hoán dụ, 
điệpđoạn thơ thể hiện xúc động tiếng lòng của tác giả. Đó là khát vọng cao 
đẹp, là lẽ sống cống hiến hi sinh, là trái tim yêu tha thiết đất nước quê hương. 
Tiếng lòng của Thanh Hải cũng chính là tiếng lòng của triệu triệu trái tim, con 
người Việt Nam.
+ Tiếng lòng của nhà thơ đã hòa cùng tiếng lòng của biết bao thế hệ. Ta từng 
bắt gặp nhiệt tình cống hiến ấy ở những người lính lái xe trong “Bài thơ về tiểu 
đội xe không kính” của Phạm Tiến Duật, ở anh thanh niên và những con người 0,5 điểm
làm việc âm thầm cho đất nước trong “Lặng lẽ Sa Pa” của Nguyễn Thành 
Long.Tố Hữu cũng từng tâm sự: “Nếu là con chim, chiếc lá/ Thì con chim 
phải hót, chiếc lá phải xanh/ Lẽ nào vay mà không có trả/ Sống là cho đâu chỉ 
nhận riêng mình”
- Kết thúc vấn đề: Khẳng định: Người làm thơ cũng phải có cái tài nhưng cái 
gốc của thơ vẫn là tình cảm. Tiếng lòng của Thanh Hải đã khơi gợi trong ta 
những suy ngẫm về lẽ sống: Được sống là một hạnh phúc. Vậy ta phải sống cho 
có ý nghĩa. Phải chăng đó là cách mà tác giả đã sống: sống bằng tất cả sức lực, 
nhiệt tình, trí tuệ của mình, dâng hiến cho cuộc đời, cho quê hương, đất nước. Lưu ý: - Học sinh có thể có những cách cảm nhận và phân tích khác nhau 
 nhưng phải theo định hướng và đảm bảo được các ý trên.
 - Chỉ cho điểm tối đa ở mỗi ý khi học sinh có sự cảm nhận, phân tích sâu sắc. 
 Giám khảo không đếm ý cho điểm.
Lưu ý chung:
- Sau khi chấm điểm từng câu, giám khảo cân nhắc để cho điểm toàn bài một cách hợp lí, đảm bảo 
đánh giá đúng trình độ học sinh. Khuyến khích những bài viết hiểu đề và định hướng làm bài, có tính 
sáng tạo, suy nghĩ sâu sắc, văn viết có cảm xúc.
- Điểm toàn bài lẻ đến 0,25 điểm, không làm tròn.
- Phần thang điểm trên đây ghi điểm tối đa cho mỗi ý. Nếu học sinh chưa đáp ứng yêu cầu về kĩ năng 
và kiến thức thì không đạt số điểm này. PHẦN KÝ XÁC NHẬN:
 TÊN FILE ĐỀ THI: NGỮ VĂN – TS10 – 2018-2019 – CHẤT BÌNH 1
 MÃ ĐỀ THI :..
 TỔNG SỐ TRANG (ĐỀ THI VÀ HƯỚNG DẪN CHẤM) LÀ: 05 TRANG.
NGƯỜI RA ĐỀ THI NGƯỜI THẨM ĐỊNH XÁC NHẬN CỦA BGH
 VÀ PHẢN BIỆN
 Vũ Văn Quyết Dương Văn Thành Lê Thị Thạch