Bài tập Tiếng Việt Lớp 9 - Cách dẫn trực tiếp. Gián tiếp

 CÁCH DẪN TRỰC TIẾP- GIÁN TIẾP
I – KIẾN THỨC CƠ BẢN
1. – Người ta có thể dẫn lại lời nói hay ý nghĩ (lời nói bên trong) của một người. Dẫn lời cũng như dẫn ý đều có hai cách: trực tiếp và gián tiếp. Dẫn trực tiếp hay dẫn gián tiếp là tuỳ vào tình huống sử dụng.
– Cách dẫn trực tiếp: là nhắc lại nguyên văn lời nói hay ý nghĩ của người hoặc nhân vật; lời dẫn trực tiếp được đặt trong dấu ngoặc kép.
Ví dụ:
Một tiếng đồng hồ sau, cô nói: “Chị Xiu thân yêu ơi, một ngày nào đó em hi vọng sẽ được vẽ vịnh Na-plơ”.
(O Hen-ri)
– Cách dẫn gián tiếp: là thuật lại lời nói hay ý nghĩ của người hoặc nhân vật, có điều chỉnh cho thích hợp; lời dẫn gián tiếp không đặt trong dấu ngoặc kép.
Ví dụ: Thầy giáo dặn chúng tôi ngày mai đến sớm 15 phút.
2. Trong giao tiếp, khi kể chuyện bằng lời nói, cách dẫn gián tiếp được dùng thường xuyên hơn. Còn lời các nhân vật trong truyện nói với nhau thường được dẫn trực tiếp, gọi là lời thoại và được đánh dấu bằng cách gạch đầu dòng ở đầu lời thoại.
3. – Về mặt vị trí, lời dẫn trực tiếp có thể đứng trước, đứng sau hoặc đúng cả phía trước và phía sau lời người dẫn.
– Lời dẫn gián tiếp tuy không bắt buộí đúng từng từ nhưng phải đảm bảo đúng ý. Khi dẫn gián tiếp, có thể dùng rằng hoặc là đặt phía trước lời dẫn (sau động từ trong câu).
– Khi chuyển đổi lời dẫn trực tiếp thành lời dẫn gián tiếp, cần:
+ Bỏ dấu ngoặc kép;
+ Thay đổi từ xưng hô cho thích hợp;
+ Lược bỏ các tình thái từ;
+ Có thể thêm các từ rằng hoặc là trước lời dẫn.
Ví dụ: – Trước khi đi, mẹ tôi dặn: “Con nhớ nhắc em học bài nhé!”. (dẫn trực tiếp)
– Trước khi đi, mẹ tôi dặn là tôi nhớ nhắc em học bài. (dẫn gián tiếp)
II.Luyện tập:
BT SGK:
Câu 2 (trang 54 sgk ngữ văn 9 tập 1)
a, Lời dẫn trực tiếp: Nhân dân ta có truyền thống yêu nước. Các vị anh hùng dân tộc là nhưng người tiên phong gìn giữ truyền thống ấy, Vì vậy, trong báo cáo chính trị Đại biểu lần II của Đảng. Chủ tịch Hồ Chí Minh nêu rõ: “Chúng ta phải ghi nhớ công lao của các vị anh hùng dân tộc, vì các vị ấy là biểu tượng của một dân tộc anh hùng”
Lời dẫn gián tiếp: Nhân dân ta có truyền thống yêu nước. Các vị anh hùng dân tộc là nhưng người tiên phong gìn giữ truyền thống ấy, Vì vậy, trong báo cáo chính trị tại Đại hội đại biểu lần thứ II của Đảng. Chủ tịch HCM nhắc chúng ta nhớ tới công lao của các vị anh hùng dân tộc, vì các vị ấy tiêu biểu cho dân tộc anh hùng.
b, Bác Hồ có lối sống giản dị. Đó là đức tính quý báu chúng ta cần học tập. Để khuyên mọi người học tập tính giản dị của Bác, khi viết về Người, cố thủ tướng Phạm Văn Đồng có viết: “Giản dị trong đời sống nhớ được, làm được.”
Lời dẫn gián tiếp: Bác Hồ có lối sống giản dị. Đó là đức tính quý báu chúng ta cần học tập. Để khuyên mọi người học tập tính giản dị của Bác, cố thủ tướng Phạm Văn Đồng khẳng định Bác có lối sống giản dị trong tác phong và quan hệ với mọi người, Bác muốn cho dân chúng hiểu được, nhớ được và làm được
c, Lời dẫn trực tiếp: Tiếng Việt rất giàu và đẹp. Tiếng nói của dân tộc ta có khả năng thể hiện sâu sắc tình cảm của nhân dân. Vì vậy, nhà văn Đặng Thai Mai khi bàn về Tiếng Việt có viết: “Người Việt Nam ngày nay có lí do đầy đủ và vững chắc để tự hào với tiếng nói của mình”
- Lời dẫn gián tiếp: Tiếng Việt rất giàu và đẹp. Tiếng nói của dân tộc ta có khả năng thể hiện sâu sắc tình cảm của nhân dân. Vì vậy, nhà văn Đặng Thai Mai khi bàn về tiếng Việt cho rằng người Việt Nam ngày nay có lí do đầy đủ và vững chắc để tự hào với tiếng nói của mình.
Bài 3 (trang 55 sgk ngữ văn 9 tập 1)
Hôm sau, Linh Phi lấy một cái túi bằng lụa tía, đựng mười hạt minh châu, sai sứ giả Xích Hỗn đưa Phan ra khỏi nước. Vũ Nương nhân đó cũng gửi một chiếc thoa vàng cho Trương Sinh, dặn Phan Lang nói hộ với chàng Trương nếu còn nhớ chút tình xưa nghĩa cũ, thì lập một đàn giải oan ở bến sông, đốt cây đèn thần chiếu xuống nước, nàng sẽ trở về.
BT MỞ RỘNG:
1. Tìm lời dẫn trong các câu và đoạn trích sau. Cho biết đó là lời nói hay ý nghĩ được dẫn và là lời dẫn trực tiếp hay lời dẫn gián tiếp.
a) Có người nói: những lúc đói, trí người ta sáng suốt. Có lẽ đúng như thê thật. Bởi vì bà lão bỗng tìm ra một kế
(Nam Cao)
b) Tôi có ngay cái ý nghĩ vừa non nớt vừa ngây thơ này: chắc chỉ người thạo mới cầm nổi bút thước.
(Thanh Tịnh)
c) Còn mắt tôi thì các anh lái xe bảo: “Cô có cái nhìn sao mà xa xăm!”.
(Lê Minh Khuê)
d) Cảm thấy bị xúc phạm, anh không nói gì, chỉ viết lên cát: “Hôm nay, người bạn tốt nhất của tôi đã làm khác đi những gì tôi nghĩ.”.
(Theo Hạt giống tâm hồn, tập 4)
e) Từ hai năm nay, chính từ chỗ ấy, lan đến chúng tôi mọi tin chẳng lành, những cuộc thất trận, những vụ trưng thu, những mệnh lệnh của ban chỉ huy Đức; và tôi nghĩ mà không dừng chân: “Lại có chuyện gì nữa đây?”.
(An-phông-xơ Đô-đê)
Gợi ý
1. a) Lời dẫn gián tiếp: những lúc đói, trí người ta sáng suốt -* Lời dẫn là lời nói.
b) Lời dẫn gián tiếp: chắc chỉ người thạo mới cầm nổi bút thước -* Lời dẫn là ý nghĩ.
c) Lời dẫn trực tiếp: Cô có cái nhìn sao mà xa xăm! -* Lời dẫn là lời nói.
d) Lời dẫn trực tiếp: Hôm nay, người bạn tốt nhất của tôi đã làm khác đi những gì tôi nghĩ -» Lời dẫn là lời nói.
e) Lời dẫn trực tiếp: Lại có chuyện gì nữa đây? -* Lời dẫn là ý nghĩ.
Câu 2. Tìm lời dẫn trực tiếp, gián tiếp trong đoạn văn sau:
Ba cậu bé rủ nhau vào rừng. Vì mải chơi nên các cậu về khá muộn. Ba cậu bàn nhau xem nên nói thế nào đê bô mẹ khỏi mắng. Cậu bé thứ nhất định nói dôi là bị chó sói đuổi.
Cậu thứ hai bảo:
- Còn tớ, tớ sẽ nói là đang đi thì gặp ông ngoại.
- Theo tớ, tốt nhất chúng mình nhận lỗi với bô mẹ. - Cậu thứ ba bàn.
                                                           (Tiếng Việt 2 - 1988)
Bài làm:
Trong đoạn văn trên, lời dẫn trực tiếp là:
- Còn tớ, tớ sẽ nói là đang đi thì gặp ông ngoại.
- Theo tớ, tốt nhất là chúng mình nhận lỗi với bố mẹ.
– Lời dẫn gián tiếp: Cậu bé thứ nhất định nói dối là bị chó sói đuổi.
Câu 3
Xác định các lời thoại sau là lời dẫn trực tiếp hay gián tiếp?
a. Họa sĩ nghĩ thầm: "Khách tới bất ngờ, chắc cu cậu chưa kịp quét tước, dọn dẹp, chưa kịp gấp chăn màn chẳng hạn".
b. Nhưng chớ hiểu lầm rằng Bác sống khắc khổ theo lối nhà tu hành, thanh tao theo kiểu nhà hiền triết ẩn dật.
Hướng dẫn giải:
​a. Lời dẫn trực tiếp, dẫn ý nghĩ
b. Lời dẫn gián tiếp, dẫn ý nghĩ
Câu 4
Tìm lời dẫn trong khổ thơ sau và cho biết đó là lời dẫn trực tiếp hay gián tiếp?
a.                             Bao nhiêu người thuê viết
                                Tấm tắc ngợi khen tài
                                "Hoa tay thảo những nét
                                 Như phượng múa rồng bay".
(Ông đồ - Vũ Đình Liên)
b. Hôm ấy, tôi đang dọn cho sạch mấy ngăn túi trong áo rét của con gái sáu tuổi thì phát hiện ra mỗi ngăn túi là một đôi găng tay. Nghĩ rằng một đôi thôi cũng đủ giữ ấm tay rồi, tôi bảo con: "Vì sao con mang tới hai đôi găng tay trong túi áo?" Con tôi trả lời: "Con làm như vậy từ lâu rồi. Mẹ biết mà, có nhiều bạn đi học mà không có găng tay. Nếu con có thể cho bạn mượn và tay bạn sẽ không bị lạnh".
(Theo Tuổi mới lớn, NXB Trẻ)
Hướng dẫn giải:
​a.Lời dẫn: "Hoa tay thảo những nét
 Như phượng múa rồng bay"
b. Dẫn ý, dẫn gián tiếp: Nghĩ rằng một đôi thôi cũng đủ giữ ấm tay rồi
Dẫn lời, dẫn trực tiếp:
 - "Vì sao con mang tới hai đôi găng tay trong túi áo?"
-"Con làm như vậy từ lâu rồi. Mẹ biết mà, có nhiều bạn đi học mà không có găng tay. Nếu con có thể cho bạn mượn và tay bạn sẽ không bị lạnh".
Câu 5. Hãy chuyển lời dẫn trực tiếp sau đây thành lời dẫn gián tiếp:
Lão cười nhạt bảo:
- [....] Tôi đã liệu đâu vào đấy
(Nam Cao, Lão Hạc)
Trả lời:
- Chuyển như sau: Lão cười nhạt bảo rằng lão đã liệu đâu vào đấy
Câu 6. Hãy chuyển lời dẫn ý nghĩ sau thành lời dẫn gián tiếp:
Họa sĩ nghĩ thầm: “Khách tới bất ngờ, chắc cu cậu chưa kịp quét tước dọn dẹp, chưa kịp gấp chăn chẳng hạn”
Trả lời:
- Chuyển như sau: Ông họa sĩ nghĩ thầm tại khách đến bất ngờ nên chắc anh thanh niên chưa kịp quét tước dọn dẹp, chưa kịp gấp chăn chẳng hạn.
Câu 7. Chuyển lời dẫn trực tiếp trong đoạn văn sau thành lời dần gián tiếp:
Bác thợ hỏi Hòe:
- Cháu có thích làm thợ xây không?
Hòe đáp:
- Cháu thích lắm!
(Tiếng Việt 2 - 1988)
- Có thể kể lại đoạn văn bằng lời của ai?
+ Nếu kể bằng lời của Hòe, cần dùng từ xưng hô nào thay cho từ cháu? Hãy kế bằng lời của Hòe.
+ Nếu kể bằng lời bác thợ, cần dùng từ xưng hô nào thay cho từ bác thợ? Hãy kê bằng lời bác thợ.
Bài làm:
Có thể kể lại đoạn văn bằng lời của người kể chuyện, Hòe hoặc bác thợ.
Nếu kể bằng lời của Hòe, cần phải dùng từ xưng hô là em, mình, tôi.
Kể gián tiếp: Một hôm, bác thợ hỏi tôi có thích làm thợ xây không. Tôi liền trả lời luôn và không cần nghĩ ngợi là tôi rất thích.
Nếu kể bằng lời của bác thợ, cần phải dùng từ xưng hô là tôi.
Kể gián tiếp: Tôi hỏi Hòe có thích làm thợ xây không. Nó đáp rằng nó rất thích. 
Câu 8:
Chuyển các lời dẫn: ở trường hợp (a,b ) sang cách dẫn gián tiếp và ở th (c,d ) sang lời dẫn trực tiếp
a,Anh ấy bảo tôi :"sáng mai ,tôi đi Hà Nội bác có muốn gửi gì về nhà không?"
b,Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định :"Đoàn kết là sức mạnh vô địch".
c, Trong báo cáo chính trị tại Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ 2 của Đảng chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định rằng chúng ta phải ghi nhớ công lao của các vị anh hùng dân tộc ,vì các vị ấy là tiêu biểu của một dân tộc anh hùng
d,Trong cuốn sách tiếng Việt một biểu hiện hùng hồn của sức mạnh dân tộc nhà phê bình văn học ĐẶNG MAI THAI khẳng định rằng người Việt Nam ngày nay có lý do đầy đủ và vững chắc để tự hào với tiếng nói của mình
Gợi ý:
a. Anh ấy bảo tôi rằng sáng mai ,anh ấy đi Hà Nội và tôi có gửi gì về nhà không.
b.Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định rằng đoàn kết là sức mạnh vô địch.
c. Trong báo cáo chính trị tại Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ 2 của Đảng chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định:" Chúng ta phải ghi nhớ công lao của các vị anh hùng dân tộc ,vì các vị ấy là tiêu biểu của một dân tộc anh hùng"
d.Trong cuốn sách “Tiếng Việt, một biểu hiện hùng hồn của sức mạnh dân tộc” nhà phê bình văn học Đặng Thai Mai khẳng định :"Người Việt Nam ngày nay có lý do đầy đủ và vững chắc để tự hào với tiếng nói của mình"
Câu 9. Thuật lại lời nhân vật Vũ Nương trong đoạn trích sau theo cách dẫn gián tiếp:
Nghe đến đấy, Vũ Nương ứa nước mắt khóc, rồi quả quyết đổi giọng mà rằng:
– Có lẽ không thể gửi hình ẩn bóng ở đây được mãi, để mang tiếng xấu xa. Vả chăng, ngựa Hồ gầm gió bắc, chim Việt đậu cành nam. Cảm vì nỗi ấy, tôi tất phải tìm về có ngày.
(Nguyễn Dữ)
Gợi ý:
 Khi chuyển từ lời dẫn trực tiếp sang lời dẫn gián tiếp, cần chú ý thay đổi từ ngữ xưng hô cho phù hợp (ngôi thứ nhất chuyển thành ngôi thứ ba, ví dụ: tôi —* nàng, Vũ Nương,).
Nghe đến đấy, Vũ Nương ứa nước mắt khóc, rồi quả quyết đổi giọng mà nói rằng có lẽ nàng không thể gửi hình ẩn bóng ở đây được mãi, để mang tiếng xấu xa. Vả chăng, ngựa Hồ gầm gió bắc, chim Việt đậu cành nam. Cảm vì nỗi ấy, Vũ Nương tất phải tìm về có ngày.
Câu 10: Tìm lời dẫn trong đoạn văn . Cho biết đó là lời dẫn trực tiếp hay gián tiếp?
Từ phòng bên kia một cô bé rất xinh mặc chiếc áo may ô con trai và vẫn còn cầm thu thu một đoạn dây sau lưng chạy sang. Cô bé bên nhà hàng xóm đã quen với công việc này. Nó lễ phép hỏi Nhĩ: “Bác cần nằm xuống phải không ạ?”
Gợi ý: 
“Bác cần nằm xuống phải không phải không ạ?”
Dẫn trực tiếp, dẫn lời
Câu 11 Chuyển lời dẫn gián tiếp sau thành lời đối thoại trực tiếp:
Buổi họp nhóm của chúng tôi hôm ấy diễn ra rất sôi nổi. Đứa nào cũng phản đối hành vi của Tuấn. Cái Hạnh nói gay gắt, kiên quyết đòi khai trừ Tuấn khỏi hội. Vốn dịu dàng như cái Ngọc mà cũng băm bổ lên án Tuấn là bạo lực, bất nhân, dám hành hung trẻ con. Điềm tĩnh nhất là Hùng. Nó đề nghị cả nhóm khoan hồng cho Tuấn một lần. Nó hứa sẽ giáo dục Tuấn đến nơi đến chốn.
Gợi ý:
Khi chuyển đoạn văn có lời dẫn gián tiếp thành đoạn văn có lời đối thoại trực tiếp, cần:
– Lưu ý về dấu hiệu hình thức của lời dẫn trực tiếp: lời đối thoại đặt sau dấu hai chấm và có dấu gạch ngang đầu lời thoại.
– Cần chuyển đổi từ xưng hô cho phù hợp với nhân vật và hoàn cảnh giao tiếp. Đây là hội thoại của HS trong môi trường giao tiếp của các em.
Bài sửa:
Buổi họp nhóm của chúng tôi hôm ấy diễn ra rất sôi nổi. Đứa nào cũng phản đối hành vi của Tuấn. Cái Hạnh nói gay gắt, kiên quyết: “Chúng ta phải khai trừ Tuấn khỏi hội”. Vốn dịu dàng như cái Ngọc mà cũng băm bổ lên án Tuấn : “Cậu ấy quá bạo lực, bất nhân, dám hành hung trẻ con”. Điềm tĩnh nhất là Hùng. Nó đề nghị: “Chúng ta nên khoan hồng cho Tuấn một lần. Tôi (mình) hứa sẽ giáo dục Tuấn đến nơi đến chốn”.
Câu 12 Hãy chữa lỗi trong sự thể hiện lời dẫn ở phần chép bài sau đây:
Một đêm phòng không vắng vẻ, chàng ngồi buồn dưới ngọn đèn khuya. Chợt đứa con (tên là Đản) nói rằng cha Đản lại tới kìa!
Trả lời:
Chữa lại như sau:
√ Dẫn trực tiếp: Một đêm phòng không vắng vẻ, chàng ngồi buồn dưới ngọn đèn khuya. Chợt đứa con (tên là Đản) nói rằng:
- Cha Đản lại tới kìa!
√ Dẫn gián tiếp: Một đêm phòng không vắng vẻ, chàng Trương ngồi buồn dưới ngọn đèn khuya. Chợt đứa con (tên là Đản) nói rằng cha nó lại tới kìa!