Bài giảng phát triển năng lực Ngữ văn Lớp 9 - Tiết 48: Văn bản "Bài thơ về tiểu đội xe không kính"

Chào mừng các thầy cô giáo 
về dự giờ thăm lớp 
CHỦ ĐỂ 
 NGƯỜI LÍNH CÁCH MẠNG 
TRONG THƠ HIỆN ĐẠI VIỆT NAM 
MÔN: NGỮ VĂN 9 
TIẾT 48 
BÀI THƠ VỀ TIỂU ĐỘI XE KHÔNG KÍNH 
 (Phạm Tiến Duật) 
CHỦ ĐỀ “NGƯỜI LÍNH”, TIẾT 48: ĐỌC – HIỂU “BÀI THƠ VỀ TIỂU ĐỘI XE KHÔNG KÍNH” 
I. Giới thiệu tác giả, tác phẩm: 
1. Tác giả: 
- Phạm Tiến Duật (1941- 2007) 
- Quê Phú Thọ. 
 Là chiến sĩ Trường Sơn, nhà thơ lớn thời 
chống Mĩ 
*Phong cách : 
 Đề tài: chủ yếu v iết về thế hệ trẻ trong 
 kháng chiến chống Mĩ 
 Giọng thơ sôi nổi, trẻ trung, hồn nhiên, tinh 
nghịch mà sâu sắc. 
*Thành tựu: 
CHỦ ĐỀ “NGƯỜI LÍNH”, TIẾT 48: ĐỌC – HIỂU “BÀI THƠ VỀ TIỂU ĐỘI XE KHÔNG KÍNH” 
I. Giới thiệu tác giả, tác phẩm: 
1. Tác giả: 
- Phạm Tiến Duật (1941- 2007) 
- Quê Phú Thọ. 
 Là chiến sĩ Trường Sơn, nhà thơ lớn thời 
chống Mĩ. 
*Phong cách : 
 Đề tài: chủ yếu v iết về thế hệ trẻ trong 
 kháng chiến chống Mĩ 
 Giọng thơ sôi nổi, trẻ trung, hồn nhiên, tinh 
nghịch mà sâu sắc. 
*Thành tựu: 
 Ông được nhận nhiều giải thưởng về văn 
 học nghệ thuật 
CHỦ ĐỀ “NGƯỜI LÍNH”, TIẾT 48: ĐỌC – HIỂU “BÀI THƠ VỀ TIỂU ĐỘI XE KHÔNG KÍNH” 
I. Giới thiệu tác giả, tác phẩm: 
1. Tác giả: 
2. Tác phẩm: 
a. Xuất xứ, hoàn cảnh ra đời 
- Bài thơ sáng tác năm 1969, in trong tập: “Vầng trăng quầng lửa” 
 Hoàn cảnh : 
+ K hi cuộc k/c chống Mĩ đang ở giai đoạn gian khổ, ác liệt 
 + T ác giả là người lính đang hoạt động trên tuyến đường Trường Sơn 
 Một trong những bài thơ đạt giải nhất cuộc thi thơ trên báo văn nghệ 
(1969-1970 
b. Nội dung chủ đạo : 
- Ca ngợi vẻ đẹp người lính lái xe Trường Sơn thời chống Mĩ 
Trường Sơn Đông nắng, Tây mưa Ai chưa đến đó như chưa rõ mình. 
CHỦ ĐỀ “NGƯỜI LÍNH”, TIẾT 48: ĐỌC – HIỂU “BÀI THƠ VỀ TIỂU ĐỘI XE KHÔNG KÍNH” 
I. Giới thiệu tác giả, tác phẩm: 
II - Đọc - Hiểu văn bản: 
1. Đọc, chú thích : 
Bếp Hoàng Cầm 
Tiểu đội xe 
CHỦ ĐỀ “NGƯỜI LÍNH”, TIẾT 48: ĐỌC – HIỂU “BÀI THƠ VỀ TIỂU ĐỘI XE KHÔNG KÍNH” 
I. Giới thiệu tác giả, tác phẩm: 
II - Đọc - Hiểu văn bản: 
1. Đọc, chú thích : 
2. Thể thơ: 
T ự do, câu dài, linh hoạt, ít vần 
3. Nhan đề bài thơ: 
- Nhan đề thu hút ở cái vẻ lạ và độc đáo: 
“Bài thơ về tiểu đội xe không kính” 
+ Tiểu đội xe không kính : hiện th ự c khốc liệt của chiến tranh 
+ Bài thơ : - Thể hiện cách nhìn, cách khai thác hiện thực của tác giả 
 - Chất thơ toát lên từ hiện thực khốc liệt ấy 
Tôi phải thêm “ Bài thơ về tiểu đội xe không kính” 
để báo trước cho mọi người biết rằng là tôi viết thơ, 
chứ không phải một khúc văn xuôi. Bài thơ về tiểu đội 
 xe không kính là cách đưa chất liệu văn xuôi vào thơ, 
 những câu thơ “đặc” văn xuôi được kết hợp lại trong 
một cảm hứng chung. 
 (Lời tác giả) 
CHỦ ĐỀ “NGƯỜI LÍNH”, TIẾT 48: ĐỌC – HIỂU “BÀI THƠ VỀ TIỂU ĐỘI XE KHÔNG KÍNH” 
I. Giới thiệu tác giả, tác phẩm: 
II - Đọc - Hiểu văn bản: 
1. Đọc, chú thích : 
2. Thể thơ: 
T ự do, câu dài, linh hoạt, ít vần 
3. Nhan đề bài thơ: 
4. Phân tích: 
a. Hình ảnh những chiếc xe không kính : 
Không có kính không phải vì xe không có kính 
Không có kính, rồi xe không có đèn, Không có mui xe, thùng xe có xước ,  
CHỦ ĐỀ “NGƯỜI LÍNH”, TIẾT 48: ĐỌC – HIỂU “BÀI THƠ VỀ TIỂU ĐỘI XE KHÔNG KÍNH” 
I. Giới thiệu tác giả, tác phẩm: 
II - Đọc - Hiểu văn bản: 
1. Đọc, chú thích : 
2. Thể thơ: 
T ự do, câu dài, linh hoạt, ít vần 
3. Nhan đề bài thơ: 
4. Phân tích: 
a. Hình ảnh những chiếc xe không kính : 
* Lí giải n guyên nhân: 
Bom giật, bom rung kính vỡ đi rồi   
* Ý nghĩa: 
- Biểu tượng cho h iện thực khốc liệt của cuộc chiến tranh chống Mĩ 
và cuộc sống gian khổ, khó khăn của người lính lái xe. 
- L òng dũng cảm, bất chấp hiểm nguy của tuổi trẻ thời chống Mĩ. 
CHỦ ĐỀ “NGƯỜI LÍNH”, TIẾT 48: ĐỌC – HIỂU “BÀI THƠ VỀ TIỂU ĐỘI XE KHÔNG KÍNH” 
I. Giới thiệu tác giả, tác phẩm: 
II - Đọc - Hiểu văn bản: 
1. Đọc, chú thích : 
2. Thể thơ: 
T ự do, câu dài, linh hoạt, ít vần 
3. Nhan đề bài thơ: 
4. Phân tích: 
a. Hình ảnh những chiếc xe không kính : 
b. Hình ảnh những chiến sĩ lái xe Trường Sơn 
CHỦ ĐỀ “NGƯỜI LÍNH”, TIẾT 48: ĐỌC – HIỂU “BÀI THƠ VỀ TIỂU ĐỘI XE KHÔNG KÍNH” 
b. Hình ảnh những chiến sĩ lái xe Trường Sơn 
+ Tư thế 
+ Tinh thần, thái độ 
+ Tình đồng chí 
+ Ý chí chiến đấu 
“Ung dung buồng  như ùa vào buồng lái”  
“Không có kính gió lùa khô mau thôi. ” 
“Những chiếc xe đi trời xanh thêm. ” 
“Không có kính, rồi xe không có đèn, Không có mui xe, thùng xe có xước, Xe vẫn chạy vì miền Nam phía trước: Chỉ cần trong xe có một trái tim” 
CHỦ ĐỀ “NGƯỜI LÍNH”, TIẾT 48: ĐỌC – HIỂU “BÀI THƠ VỀ TIỂU ĐỘI XE KHÔNG KÍNH” 
b. Hình ảnh những chiến sĩ lái xe Trường Sơn 
+ Tư thế 
Ung dung buồng lái ta ngồi, Nhìn đất, nhìn trời, nhìn thẳng. Nhìn thấy gió vào xoa mắt đắng Nhìn thấy con đường chạy thẳng vào tim Thấy sao trời và đột ngột cánh chim Như sa, như ùa vào buồng lái  
- Ung dung, hiên ngang, chủ động, đường hoàng cầm lái 
Người lính như được hòa 
 hợp với thiên nhiên, cảm 
giác thích thú sảng khoái 
CHỦ ĐỀ “NGƯỜI LÍNH”, TIẾT 48: ĐỌC – HIỂU “BÀI THƠ VỀ TIỂU ĐỘI XE KHÔNG KÍNH” 
b. Hình ảnh những chiến sĩ lái xe Trường Sơn 
+ Tư thế 
+ Tinh thần, thái độ 
Không có kính, ừ thì có bụi, Bụi phun tóc trắng như người già Chưa cần rửa, phì phèo châm điếu thuốc Nhìn nhau mặt lấm cười ha ha. Không có kính, ừ thì ướt áo Mưa tuôn, mưa xối như ngoài trời Chưa cần thay, lái trăm cây số nữa Mưa ngừng, gió lùa khô mau thôi. 
*NT: 
 Chi tiết thực, ngôn ngữ 
văn xuôi đời thường, giọng 
thơ ngang tàng, cấu trúc thơ lặp. 
- Điệp cấu trúc, từ láy gợi cảm 
- Hồn nhiên, trẻ trung, sôi nổi, tinh nghịch, vẻ ngang tàng đậm chất lính 
- Tinh thần lạc quan dũng cảm, kiên cường  
- Thái độ ngang tàng, bất chấp khó khăn, nguy hiểm 
CHỦ ĐỀ “NGƯỜI LÍNH”, TIẾT 48: ĐỌC – HIỂU “BÀI THƠ VỀ TIỂU ĐỘI XE KHÔNG KÍNH” 
b. Hình ảnh những chiến sĩ lái xe Trường Sơn 
+ Tư thế 
+ Tinh thần, thái độ 
+ Tình đồng chí 
Những chiếc xe từ trong bom rơi Ðã về đây họp thành tiểu đội Gặp bè bạn suốt dọc đường đi tới Bắt tay qua cửa kính vỡ rồi. Bếp Hoàng Cầm ta dựng giữa trời Chung bát đũa nghĩa là gia đình đấy Võng mắc chông chênh đường xe chạy Lại đi, lại đi trời xanh thêm.  
Những chiếc xe từ trong bom rơiĐã về đây họp thành tiểu đội 
Bắt tay qua cửa kính vỡ rồi 
Tâm hồn cởi mở thân thiện 
 Động viên nhau vượt quan khó khăn 
- Tiếp thêm sức mạnh tình đồng đội 
Bếp Hoàng Cầm ta dựng giữa trời 
Chung bát đũa nghĩa là gia đình đấy 
 Võng mắc chông chênh đường xe chạy 
Lại đi, lại đi trời xanh thêm  
CHỦ ĐỀ “NGƯỜI LÍNH”, TIẾT 48: ĐỌC – HIỂU “BÀI THƠ VỀ TIỂU ĐỘI XE KHÔNG KÍNH” 
b. Hình ảnh những chiến sĩ lái xe Trường Sơn 
+ Tư thế 
+ Tinh thần, thái độ 
+ Tình đồng chí 
Những chiếc xe từ trong bom rơi Ðã về đây họp thành tiểu đội Gặp bè bạn suốt dọc đường đi tới Bắt tay qua cửa kính vỡ rồi. Bếp Hoàng Cầm ta dựng giữa trời Chung bát đũa nghĩa là gia đình đấy Võng mắc chông chênh đường xe chạy Lại đi, lại đi trời xanh thêm.  
=>Tình đồng đội cởi mở, gần gũi, bình dị như tình cảm gia đình. 
CHỦ ĐỀ “NGƯỜI LÍNH”, TIẾT 48: ĐỌC – HIỂU “BÀI THƠ VỀ TIỂU ĐỘI XE KHÔNG KÍNH” 
b. Hình ảnh những chiến sĩ lái xe Trường Sơn 
+ Tư thế 
+ Tinh thần, thái độ 
+ Tình đồng chí 
+ Ý chí chiến đấu 
“ Không có kính, rồi xe không có đèn,  Không có mui xe, thùng xe có xước, Xe vẫn chạy vì miền Nam phía trước: Chỉ cần trong xe có một trái tim” 
Đối lập: cái “không” – “có” 
“một trái tim”- h oán dụ: trái tim chứa đựng tình cảm, 
ý chí, nghị lực.Trái tim biết yêu thương và biết căm thù. 
Ca ngợi lý tưởng sống cao đẹp của người lính - có tầm vóc thời đại: Ý chí giải phóng miền Nam thống nhất đất nước. 
Xe vẫn chạy vì miền Nam phía trước:Chỉ cần trong xe có một trái tim. 
CHỦ ĐỀ “NGƯỜI LÍNH”, TIẾT 48: ĐỌC – HIỂU “BÀI THƠ VỀ TIỂU ĐỘI XE KHÔNG KÍNH” 
I. Giới thiệu tác giả, tác phẩm: 
II - Đọc - Hiểu văn bản: 
1. Đọc, chú thích : 
2. Thể thơ: 
T ự do, câu dài, linh hoạt, ít vần 
3. Nhan đề bài thơ: 
4. Phân tích: 
a. Hình ảnh những chiếc xe không kính : 
b. Hình ảnh những chiến sĩ lái xe Trường Sơn 
III. Tổng kết, ghi nhớ: 
 1/ Nghệ thuật đặc sắc của bài thơ trên là gì? 
 A/ Ngôn ngữ chân thực,giàu tính khẩu ngữ, nhiều hình ảnh thơ đẹp 
 B/ Giọng điệu trẻ trung, sôi nổi 
 C/ Bao gồm cả A và B 
 2/Hình ảnh Những chiếc xe không kính nói lên điều gì? 
 A/ Tinh thần bất chấp khó khăn của người chiến sĩ lái xe 
 B/ Sự khó khăn, thiếu thốn của bộ đội ta thời chống Mỹ 
 C/ Sự khốc liệt của chiến trường thời chống Mỹ 
BÀI TẬP TRẮC NGHIỆM 
 THẢO LUẬN NHÓM 
 1/ Hai tác phẩm Đồng chí và Bài thơ tiểu đội xe không kính giống nhau, khác nhau ở điểm nào? 
Giống nhau : 
- Cùng phải chịu hoàn cảnh gian khổ khó khăn, hiểm nguy của chiến trường. 
 Cùng có ý chí, nghị lực,niềm tin, lí tưởng và tinh thần yêu nước; có tình 
đồng chí, đồng đội gắn bó. 
Đồng chí 
Bài thơ về  không kính 
IV. LUYỆN TẬP 
+ Khác nhau 
- Xuất thân từ nông dân nghèo 
- Trang bị còn thô sơ 
- Tình cảm thầm lặng 
-Xuất thân từ nhiều tầng lớp 
-Trang bị hiện đại hơn 
- Tình cảm sôi nổi, trẻ trung hơn 
12 
6 
9 
3 
11 
10 
8 
7 
5 
4 
2 
1 
Thảo luận nhóm 
Các hình ảnh “ trời xanh” và 
“ một trái tim” có ý nghĩa gì? 
 Hình ảnh: “một trái tim” 
=> Biểu tượng đa nghĩa, nghệ thuật hoán dụ : 
Giàu nhiệt huyết. 
Say mê lý tưởng cách mạng. 
Sống hiên ngang, coi thường gian khổ, vui tươi và thân thiện 
Hình ảnh “ Trời xanh”( phép tu từ ẩn dụ” biểu tượng cho lòng lạc quan,niềm tin tưởng vào sự thắng lợi của cánh mạng 
Ca ngợi lý tưởng sống cao đẹp của người lính - có tầm vóc thời đại: Ý chí giải phóng miền Nam thống nhất đất nước. 
ĐÁP ÁN 
III. Tổng kết 
Tượng đài nghĩa trang Liệt sĩ Trường Sơn 
 Bài vừa học: 
 - Thuộc lòng bài thơ 
 - Viết đoạn văn từ 10-12 câu nêu cảm nhận của em về hình ảnh người chiến sĩ lái xe Trường Sơn 
Bài tiết sau: 
 - Soạn bài Ánh trăng (Nguyễn Duy). 
 Nhóm 1: Khổ 1,2 
 Nhóm 2 : Khổ 3,5 
 Nhóm 3 : Khổ 5,6 
HƯỚNG DẪN TỰ HỌC 
CHÚC CÁC EM VUI KHOẺ, HỌC GIỎI 
XIN CHÂN THÀNH CẢM ƠN QUÍ THẦY CÔ GIÁO ĐÃ THAM DỰ 
Võng mắc chông chênh 
Tiểu đội xe không kính 
Bếp Hoàng Cầm 
Bom giật bom rung