Bài giảng phát triển năng lực Ngữ văn Lớp 9 - Tiết 47: Bài thơ về tiểu đội xe không kính

CHÀO MỪNG QUÝ THẦY CÔ ĐẾN DỰ GIỜ 
KIEÅM TRA BAØI CUÕ 
 Đọc thuộc lòng bài thơ “Đồng chí” của Chính Hữu. 
- Nêu ý nghĩa của bài thơ. 
 Bài thơ ca ngợi tình cảm đồng chí cao đẹp giữa những người chiến sĩ trong thời kì đầu kháng chiến chống thực dân Pháp gian khổ. 
(Phạm Tiến Duật) 
Tiết 47 
BÀI THƠ VỀ 
TIỂU ĐỘI XE KHÔNG KÍNH 
BÀI THƠ VỀ TIỂU ĐỘI XE KHÔNG KÍNH 
(Phạm Tiến Duật) 
I. Đọc và tìm hiểu chung. 
Tiết 47 
1. Tác giả 
-Phạm Tiến Duật sinh (1941-2007) 
-Quê: Thanh Ba-Phú Thọ 
- Năm 1964, sau khi tốt nghiệp ĐHSP Hà Nội, ông gia nhập quân đội, hoạt động trên tuyến đường Trường Sơn và trở thành gương mặt tiêu biểu của những nhà thơ trẻ chống Mĩ. 
-Thơ ông tập trung thể hiện hình ảnh thế hệ trẻ trong cuộc kháng chiến chống Mĩ qua hình tượng người lính và cô thanh niên xung phong trên tuyến đường Trường Sơn. 
-Thơ ông có giọng điệu sôi nổi , trẻ trung,hồn nhiên, tinh nghịch mà sâu sắc. 
(Phạm Tiến Duật) 
(Phạm Tiến Duật) 
(Phạm Tiến Duật) 
Trình bày hiểu biết của em về tác giả? 
	 Những tập thơ chính : - Vầng trăng quầng lửa (thơ, 1970), nổi tiếng nhất với tác phẩm "Bài thơ về tiểu đội xe không kính" - Thơ một chặng đường (thơ, 1971) - Ở hai đầu núi (thơ, 1981) - Vầng trăng và những quầng lửa (thơ, 1983) - Thơ một chặng đường (tập tuyển, 1994) - Nhóm lửa (thơ, 1996) - Tiếng bom và tiếng chuông chùa (trường ca, 1997) - Tuyển tập Phạm Tiến Duật (in xong đợt đầu ngày 17-11-2007, khi Phạm Tiến Duật đang ốm nặng)Ông được ca tụng là "con chim lửa của Trường Sơn huyền thoại", "cây săng lẻ của rừng già”, "nhà thơ lớn nhất thời chống Mỹ”. Thơ ông thời chống Mỹ từng được đánh giá là "có sức mạnh của một sư đoàn. 
BÀI THƠ VỀ TIỂU ĐỘI XE KHÔNG KÍNH 
( Phạm Tiến Duật) 
I. Đọc và tìm hiểu chung. 
Tiết 47 
1. Tác giả 
2. V ăn bản 
Đọc và tìm hiểu chú thích 
* Tìm hiểu chú thích 
b.Tìm hiểu chung 
*Đọc 
*Xuất xứ của văn bản 
Nêu xuất xứ của văn bản? 
-Bài thơ nằm trong chùm thơ Phạm Tiến Duật được giải nhất cuộc thi thơ của báo văn nghệ năm 1969 và được đưa vào tập thơ Vầng trăng quầng lửa(1971), Thơ một chặng đường(1994) 
BÀI THƠ VỀ TIỂU ĐỘI XE KHÔNG KÍNH 
( Phạm Tiến Duật) 
I. Đọc và tìm hiểu chung. 
Tiết 47 
1. Tác giả 
2. V ăn bản 
Đọc và tìm hiểu chú thích 
* Tìm hiểu chú thích 
b.Tìm hiểu chung 
* Đọc 
* Xuất xứ của văn bản 
* Đề tài : Người lính trong thời kì kháng chiến chống Mĩ 
* Thể thơ: Thơ tự do 
* Phương thức biểu đạt: Biểu cảm+ Tự sự +miêu tả 
* Nhan đề bài thơ 
Thảo luận nhóm:Nhan đề bài thơ có gì đăc biệt? Ý nghĩa của nó? 
+Đã là một bài thơ tác giả lại thêm vào đó 2 chữ “ bài thơ” 
=> Chất thơ của những chiếc xe không kính trần trụi, xây xước, chất thơ của những người lính lái xe. 
-Nhan đề độc đáo, mới lạ: 
+ Nhan đề khá dài, thu hút người đọc ở vẻ khác lạ độc đáo của những chiếc xe không kính 
Tôi phải thêm “ Bài thơ về ”, để báo trước cho mọi người biết rằng là tôi viết thơ, chứ không phải một khúc văn xuôi. Bài thơ về tiểu đội xe không kính là cách đưa chất liệu văn xuôi vào thơ, những câu thơ “đặc” văn xuôi được kết hợp lại trong một cảm hứng chung. 
 ( Tác giả) 
Tiết 47 : 
BÀI THƠ 
VỀ TIỂU ĐỘI XE KHÔNG KÍNH 
(Phạm Tiến Duật) 
BÀI THƠ 
VỀ TIỂU ĐỘI XE KHÔNG KÍNH 
(Phạm Tiến Duật) 
I. TÌM HIỂU CHUNG 
Tiết 47 
1. Tác giả 
2. Tác phẩm 
II. ĐỌC –HiỂU VĂN BẢN : 
1. Ý nghĩa nhan đề bài thơ : 
Chất thơ vút lên từ trong cuộc sống chiến đấu đầy gian khổ, hy sinh. 
BÀI THƠ VỀ TIỂU ĐỘI XE KHÔNG KÍNH 
( Phạm Tiến Duật) 
I.Đọc và tìm hiểu chung. 
Tiết 47 
1 . Tác giả 
2. V ăn bản 
II. Phân tích 
1. Hình ảnh những chiếc xe không kính 
Những chiếc xe không kính được giới thiệu như thế nào? 
“Không có kính không phải vì xe không có kính” 
+Điệp từ “không có” 
+Lời thơ như lời văn xuôi, gần với lời nói tưởng chừng khó chấp nhận trong thơ ca. 
=> Tạo ra một sự độc đáo, giản dị trong cách diễn đạt. 
=> Sự giới thiệu về những chiếc xe không kính thực đến mức trần trụi- là điều thực tế trong cuộc kháng chiến. 
BÀI THƠ VỀ TIỂU ĐỘI XE KHÔNG KÍNH 
( Phạm Tiến Duật) 
I.Đọc và tìm hiểu chung. 
Tiết 47 
II. Phân tích 
1. Hình ảnh những chiếc xe không kính 
“ Không có kính không phải vì xe không có kính” 
- Nguyên nhân: Vốn là có kính nhưng “bom giật, bom rung”-> không còn mảnh kính nào 
-Điệp từ “bom”+ 2 động từ “giật” và “rung”=>bom đạn nơi chiến trường-> chiếc xe bị vỡ kính-> không có kính. 
=> Giải thích nguyên nhân ở đây rất thực, cho thấy hình dáng những chiếc xe, vừa cho thấy hiện thực chiến trường lúc bấy giờ, sự khốc liệt của chiến tranh. 
“ Bom giật, bom rung kính vỡ đi rồi” 
BÀI THƠ VỀ TIỂU ĐỘI XE KHÔNG KÍNH 
( Phạm Tiến Duật) 
I.Đọc và tìm hiểu chung. 
Tiết 47 
II. Phân tích 
1. Hình ảnh những chiếc xe không kính 
“Không có kính không phải vì xe không có kính” 
=> Gíơi thiệu những chiếc xe không kính rất thực 
- Nguyên nhân: Vốn là có kính nhưng “ bom giật, bom rung ”-> không còn mảnh kính nào 
=> Giải thích nguyên nhân ở đây rất thực, cho thấy hình dáng những chiếc xe, vừa cho thấy hiện thực chiến trường lúc bấy giờ, sự khốc liệt của chiến tranh. 
? Trải qua chiến tranh những chiếc xe ấy cò bị biến dạng như thế nào? 
“ Không có kính rồi xe không có đèn 
 Không có mui xe, thùng xe có xước” 
-NT: Điệp từ “ không có” lặp lại 3 lần với sự tăng tiến 
Không có: kính, đèn, mui xe 
=> mở ra một sự mất mát, hư hại. 
-“ có xước” có một thứ nhưng lại là hư hại thêm 
=> Cả “không” và “có” đều là những tổn thất, hư hại, ảnh hưởng đến điều kiện lăn bánh, an toàn của xe, làm cho xe biến dạng hơn. 
Tiểu kết : Với NT điệp từ, lời thơ gần với khẩu ngữ, giọng thơ thản nhiên tác giả đã cho ta thấy hình ảnh những chiếc xe không kính hư hỏng đến mức trần trụi->sự khốc liệt của chiến tranh.=>Phạm Tiến Duật là người nhạy cảm, ngang tàn, tinh nghịch, biến một cái không hiếm gặp trong chiến tranh thành một hình tượng thơ độc đáo của thời chiến tranh chống Mĩ. 
Câu 1: Tại sao trong tiêu đề bài thơ “Bài thơ về tiểu đội xe không kính” tác giả lại thêm chữ Bài thơ nữa? 
A. Vì tác giả sợ người đọc không hiểu thể loại (thơ) của tác phẩm. 
B. Vì bài thơ không có tiêu đề, dựa vào nội dung mà thành tên. 
C. Vì tác giả muốn gây ấn tượng cho người đọc. 
D. Vì tác giả muốn nhấn mạnh chất thi vị của cuộc sống người lính, bài thơ “thơ” đến hơn một lần. 
BÀI TẬP TRẮC NGHIỆM 
 C âu 2/Hình ảnh Những chiếc xe không kính nói lên điều gì? 
 A/ Tinh thần bất chấp khó khăn của người chiến sĩ lái xe 
 B/ Sự khó khăn, thiếu thốn của bộ đội ta thời chống Mỹ 
 C/ Sự khốc liệt của chiến trường thời chống Mỹ 
 Tìm tòi, mở rộng 
1. Học thuộc lòng bài thơ. Chuẩn bị học tiết 2của bài thơ. 
2. + Sưu tầm các tài liệu liên quan đến bài thơ... 
CHÚC CÁC EM VUI KHOẺ, HỌC GIỎI 
XIN CHÂN THÀNH CẢM ƠN QUÍ THẦY CÔ GIÁO ĐÃ THAM DỰ 
CHÀO MỪNG QUÝ THẦY CÔ ĐẾN DỰ GIỜ 
Vẫn băng ra chiến trường 
Tiết 47 : 
BÀI THƠ VỀ TIỂU ĐỘI XE KHÔNG KÍNH 
(Phạm Tiến Duật) 
? Người lính lái xe phải sống, chiến đấu trong không gian, môi trường như thế nào? 
BÀI THƠ VỀ TIỂU ĐỘI XE KHÔNG KÍNH 
(Phạm Tiến Duật) 
I. Đọc và tìm hiểu chung 
Tiết 47 
II.Phân tích 
1. Hình ảnh những chiếc xe không kính 
Bài hát: tôi, người lái xe 
2. Hình ảnh những người lính lái xe 
? Tác giả miêu tả những chiếc xe không kính chạy trong môi trường và hoàn cảnh khốc liệt nhằm làm nổi bật hình ảnh nào? 
- Nhóm 1 : Tìm những từ ngữ miêu tả tư thế của người lính lái xe Trường Sơn. 
- Nhóm 3: Tìm những hình ảnh miêu tả thái độ, tinh thần của người lính lái xe Trường Sơn. 
Nhóm 4 : Tìm những chi tiết thể hiện tình cảm đồng chí, đồng đội. 
- Nhóm 2: Tìm chi tiết miêu tả cảm giác của người lính. 
. 
THẢO LUẬN NHÓM 
Ung dung buồng lái ta ngồi 
Nhìn đất, nhìn trời, nhìn thẳng 
.... 
a) Tư thế: 
Bằng nghệ thuật điệp từ cho ta thấy được tư thế ung dung, lạc quan của người chiến sĩ lái xe. 
3. Hình ảnh những chiến sĩ lái xe. 
b) Thái độ, tinh thần 
Không có kính, ừ thì có bụi,Bụi phun tóc trắng như người già 
Chưa cần rửa, phì phèo châm điếu thuốcNhìn nhau mặt lấm cười ha ha . 
Không có kính, ừ thì ướt áo 
Mưa tuôn, mưa xối như ng oài trời Chưa cần thay, lái trăm cây số nữa 
3. Hình ảnh những chiến sĩ lái xe. 
 Bất chấp, coi thường khó khăn, gian khổ, nguy hiểm. 
3. Hình ảnh những chiến sĩ lái xe. 
c) Tình đồng chí, đồng đội : 
Những chiếc xe từ trong bom rơi 
.. 
Bắt tay qua cửa kính vỡ rồi 
Chung bát đũa nghĩa là gia đình đấy 
Võng mắc chông chênh đường xe chạy 
Lại đi, lại đi trời xanh thêm. 
- Tình đồng chí, đồng đội nồng ấm, cởi mở, chân thành. 
3. Hình ảnh những chiến sĩ lái xe. 
d) Cảm giác của người lính 
Nhìn thấy gió vào xoa mắt đắng 
Nhìn thấy con đường chạy thẳng vào tim 
Thấy sao trời và đột ngột cánh chim 
Như sa như ùa vào buồng lái. 
 Cảm giác về tốc độ nhanh, đột ngột. 
? Qua những chi tiết và hình ảnh em tìm được ở trên. Em biết gì về phẩm chất của người lính lái xe Trường Sơn thời chống Mĩ? 
=>Hình ảnh người chiến sĩ lái xe hiện lên với vẻ đẹp: Dũng cảm, lạc quan, tình đồng đội thắm thiết. 
Các hình ảnh “ trời xanh” và 
“ một trái tim” có ý nghĩa gì? 
* Hình ảnh: “ một trái tim ” 
nghệ thuật hoán dụ : 
 Biểu tượng đa nghĩa, 
- Giàu nhiệt huyết. 
- Say mê lý tưởng cách mạng. 
- Sống hiên ngang, coi thường gian khổ, vui tươi và thân thiện 
* Hình ảnh “ Trời xanh ”: phép tu từ ẩn dụ biểu tượng cho lòng lạc quan, niềm tin tưởng vào sự thắng lợi của cánh mạng. 
Ca ngợi lý tưởng sống cao đẹp của người lính có tầm vóc thời đại: Ý chí giải phóng miền Nam thống nhất đất nước. 
? Điều gì giúp người lính vượt qua trước hoàn cảnh chiến tranh khóc liệt ấy? 
 Sức mạnh tinh thần của những người chiến sĩ – một dân tộc kiên cường, bất khuất. 
? Nhận xét về việc sử dụng ngôn ngữ, giọng điệu trong bài thơ? 
 Ngôn ngữ của đời sống, giọng điệu ngang tàng, trẻ trung, tinh nghịch. 
So sánh hai bài thơ 
“Đồng chí” và “Bài thơ về tiểu đội xe không kính”. 
A. Cùng là những người lính áo nâu. 
B. Cùng phải chịu hoàn cảnh gian khổ, khó khăn, hiểm nguy của chiến trường. 
C. Cùng có ý chí nghị lực, niềm tin, lí tưởng và tinh thần yêu nước; có tình đồng chí, đồng đội gắn bó. 
D. Cùng là những người lính trẻ trung sôi nổi, yêu đời. 
Điểm chung 
- Xuất thân 
- Trang bị 
- Tình cảm 
Nét riêng 
Bài thơ về  
không kính 
- 
 Xuất thân từ 
nhiều tầng lớp 
- 
Trang bị 
hiện đại hơn 
- 
Tình cảm 
sôi nổi 
trẻ trung hơn 
Đồng chí 
- 
Xuất thân từ 
nông dân 
nghèo 
- 
Trang bị 
còn thô sơ 
- 
Tình cảm 
thầm lặng 
A. Cùng là những người lính áo nâu. 
B. Cùng phải chịu hoàn cảnh gian khổ, khó khăn, hiểm nguy của chiến trường. 
C. Cùng có ý chí nghị lực, niềm tin, lí tưởng và tinh thần yêu nước; có tình đồng chí, đồng đội gắn bó. 
D. Cùng là những người lính trẻ trung sôi nổi, yêu đời. 
So sánh hai bài thơ 
“Đồng chí” và “Bài thơ về tiểu đội xe không kính”. 
Điểm chung 
Nét riêng 
BÀI THƠ 
VỀ TIỂU ĐỘI XE KHÔNG KÍNH 
(Phạm Tiến Duật) 
I. TÌM HIỂU CHUNG 
Tiết 47 
1. Tác giả 
2. Tác phẩm 
II. ĐỌC –HIỂU VĂN BẢN : 
1. Ý nghĩa nhan đề bài thơ : 
2. Hình ảnh những chiếc xe không kính 
3. Hình ảnh những chiến sĩ lái xe. 
4. Ý nghĩa văn bản: 
Bài thơ ca ngợi người chiến sĩ lái xe Trường Sơn dũng cảm, hiên ngang, tràn đầy niềm tin chiến thắng trong thời kì chống giặc Mỹ xâm lược. 
? Bài thơ ca ngợi ai? Thái độ của họ ra sao? 
III. TỔNG KẾT 
Ghi nhớ sgk/133 
Câu 1: Tại sao trong tiêu đề bài thơ “Bài thơ về tiểu đội xe không kính” tác giả lại thêm chữ Bài thơ nữa? 
A. Vì tác giả sợ người đọc không hiểu thể loại (thơ) của tác phẩm. 
B. Vì bài thơ không có tiêu đề, dựa vào nội dung mà thành tên. 
C. Vì tác giả muốn gây ấn tượng cho người đọc. 
D. Vì tác giả muốn nhấn mạnh chất thi vị của cuộc sống người lính, bài thơ “thơ” đến hơn một lần. 
BÀI TẬP TRẮC NGHIỆM 
Câu 2: Những chiến sĩ lái xe Trường Sơn trong bài thơ “Bài thơ về tiểu đội xe không kính” có phẩm chất gì? 
A. Lạc quan, dũng cảm, tinh thần đồng đội sâu sắc. 
B. Lạc quan, coi thường hiểm nguy, liều lĩnh. 
C. Vui nhộn, tinh nghịch, dũng cảm. 
D. Xem trọng tính mạng của đồng đội và nhân dân. 
Câu 3: Hình ảnh Những chiếc xe không kính trong bài thơ “Bài thơ về tiểu đội xe không kính” nói lên điều gì? 
A. Tinh thần bất chấp khó khăn của người chiến sĩ lái xe. 
B. Sự khó khăn, thiếu thốn của bộ đội ta thời chống Mỹ. 
C. Sự khốc liệt của chiến trường thời chống Mỹ. 
D. Sự hiên ngang xem thường tính mạng của người chiến sĩ lái xe. 
Câu 4: Trong bài thơ “Bài thơ về tiểu đội xe không kính”, người lính không nhìn thấy hình ảnh nào dưới đây? 
A. Gió tạt vào xoa mắt đắng. 
B. Ánh mặt trời sáng lòa, chói mắt. 
C. Cánh chim đột ngột như xa xuống. 
D. Con đường phía trước trải dài tít tắp. 
BÀI TẬP TRẮC NGHIỆM 
HƯỚNG DẪN TỰ HỌC VÀ CHUẨN BỊ BÀI 
1/. Hướng dẫn học bài: 
- Học thuộc lòng bài thơ. 
- Thấy được sức mạnh và vẻ đẹp tinh thần của người lính cách mạng - Những người đồng chí được thể hiện qua những chi tiết, hình ảnh, ngôn ngữ giản dị, chân thực, cô đọng, giàu sức biểu cảm. 
- So sánh để thấy được vẻ đẹp độc đáo của hình tượng người chiến sĩ trong hai bài thơ Đồng chí và Bài thơ về tiểu đội xe không kính. 
2/. Chuẩn bị bài : Tiết 48 Tổng kết từ vựng 
- Ghi lại các khái niệm (các cách phát triển từ vựng, từ mượn, từ Hán Việt, thuật ngữ và biệt ngữ xã hội, các hình thức trau dồi vốn từ). 
- Làm các bài tập trong sgk/ 135,136 
CHÚC CÁC EM VUI KHOẺ, HỌC GIỎI 
XIN CHÂN THÀNH CẢM ƠN QUÍ THẦY CÔ GIÁO ĐÃ THAM DỰ 
Câu 2: Những người lính trong bài thơ “Đồng chí” xuất thân từ: 
A. những người tri thức tiểu tư sản. 
B. những người công nhân bị ngược đãi, bóc lột. 
C. những người nông dân lam lũ, vất vả. 
D. những người nông dân trung nông. 
KIỂM TRA BÀI CŨ 
Câu 1: Bài thơ “Đồng chí” được viết vào thời kì nào? 
A. Kháng chiến chống Pháp. 
B. Kháng chiến chống Mỹ. 
C. Kháng chiến chống Ngụy. 
D. Kháng chiến chống Pôn pốt. 
Câu 3: Chi tiết thể hiện tập trung nhất sự đồng cảm của những người lính trong bài “Đồng chí” là: 
A. Súng bên súng, đầu sát bên đầu. 
B. Đêm rét chung chăn. 
C. Tay nắm lấy bàn tay. 
D. Anh với tôi biết từng cơn ớn lạnh. 
Câu 4: Hình ảnh thể hiện rõ nhất khuynh hướng của bài thơ “Đồng chí” là: 
A. giếng nước, gốc đa. 
B. rừng hoang sương muối. 
C. đầu súng. 
D. trăng treo. 
Bài hát ST Hoàng Hiệp (Quốc Đông TB) 
KIỂM TRA BÀI CŨ 
II. Đọc hiểu văn bản 
 Theo em, tác giả sáng tạo hình ảnh những chiếc xe không kính trong bài thơ này nhằm mục đích gì ? 
Tieát 48 
(Phạm Tiến Duật) 
 a. Tư thế : 
 3. Hình ảnh những chiến sĩ lái xe: 
I. Gi ới thiệu : 
II. Tìm hiểu văn bản : 
b. Tinh thần, thái độ : 
c. Tình đồng đội : 
d. Ý chí chiến đấu 
Xe vẫn chạy vì miền Nam phía trước:Chỉ cần trong xe có một trái tim. 
  Khát vọng giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước. 
- “ một trái tim” là một biểu tượng đa nghĩa, sử dụng phép hoán dụ . 
BÀI THƠ VỀ TIỂU ĐỘI XE KHÔNG KÍNH