Bài giảng phát triển năng lực Ngữ văn Lớp 9 - Tiết 122: Văn bản "Sang thu"

m«n ng÷ v¡n 9 
NHIỆT LIỆT CHÀO MỪNG CÁC THẦY CÔ GIÁO 
 VỀ DỰ GIỜ THĂM LỚP 
Kiểm tra bài cũ 
Đọc thuộc lòng hai khổ thơ đầu bài “ Viếng lăng Bác ” của Viễn Phương ? 
Nêu cảm nhận của em về hai câu thơ sau : 
“ Ngày ngày mặt trời đi qua trên lăng 
Thấy một mặt trời trong lăng rất đỏ ”. 
sang thu 
(H÷u ThØnh) 
TiÕt 122 - V¨n b¶n : 
Nhà thơ H÷u ThØnh 
 Sinh năm 1942, quê ở Tam Dương , Vĩnh Phúc . 
 Năm 1963, Hữu Thỉnh nhập ngũ và bắt đầu sáng tác thơ . 
- Hữu Thỉnh viết nhiều , viết hay về cuộc sống , con người ở nông thôn và mùa thu , với cảm xúc b©ng khu©ng , v­¬ng vÊn tr­íc ® Êt trêi trong trÎo . 
- Từ chiến hào tới thành phố . 
- Trường ca biển . 
- Thư mùa đông . 
* Một số tập thơ tiêu biểu : 
* Hoàn cảnh sáng tác : 
* Thể thơ : 
* Bố cục : 
5 chữ 
2 phần 
 Sáng tác cuối năm 1977, in trong tập “ Từ chiến hào tới thành phố ”. 
- Khổ 1: Những cảm nhận ban đầu của nhà thơ về không gian lúc sang thu . 
- Khổ 2+3: Những cảm nhận sâu xa của nhà thơ về không gian lúc sang thu . 
* Phương thức biểu đạt : 
Biểu cảm + Miêu tả 
* Đề tài : 
Viết về thời điểm sang thu ở nông thôn đồng bằng Bắc Bộ . 
- Hương ổi : 
+ Động từ “ phả ”: 
+ “ Bỗng ”: 
Bất ngờ , ngạc nhiên . 
- Gió se: 
Gió đặc trưng của mùa thu đồng bằng Bắc Bộ . 
- Sương : 
	 Gợi tả hương thơm của ổi đang độ chín , đặc sánh , nồng nàn , tỏa khắp không gian vườn ngõ . 
chùng chình qua ngõ . 
	 diễn tả trạng thái cố ý đi chậm lại , bịn rịn , lưu luyến , chưa muốn rời xa . 
+ Từ láy “ chùng chình ” kết hợp với nhân hóa : 
Bỗng nhận ra hương ổi 
Phả vào trong gió se 
Sương chùng chình qua ngõ 
Hình như thu đã về 
+ “ Hình như ”: 
Biểu đạt cảm giác mơ hồ , chưa chắc chắn . 
→ Tín hiệu sang thu được cảm nhận hết sức tinh tế bằng nhiều giác quan .  
 Tâm hồn thi nhân trong trẻo , những rung cảm tinh tế trước những biến chuyển của thiên nhiên tạo vật . 
* Sông được lúc dềnh dàng  Chim bắt đầu vội vã  
 Sông được lúc dềnh dàng 
Chim bắt đầu vội vã 
Có đám mây mùa hạ 
Vắt nửa mình sang thu 
Vẫn còn bao nhiêu nắng 
Đã vơi dần cơn mưa 
Sấm cũng bớt bất ngờ 
Trên hàng cây đứng tuổi 
- Nghệ thuật nhân hóa kết hợp với từ láy 
- Miêu tả trong tương quan đối lập 
→ Diễn tả sự vận động trái chiều của sự vật trong cách đón nhận mùa thu 
* Có đám mây mùa hạ  Vắt nửa mình sang thu 
- Lấy sự vận động của không gian để nói đến sự vận động của thời gian . 
- Nghệ thuật nhân hóa kết hợp với sự tưởng tượng độc đáo : diễn tả vẻ đẹp duyên dáng của đám mây mùa hạ . 
→ Thể hiện sự cảm nhận rõ nét về phút giao mùa từ hạ sang thu . 
* Vẫn còn bao nhiêu nắng  Đã vơi dần cơn mưa  Sấm cũng bớt bất ngờ  Trên hàng cây đứng tuổi  
 Sông được lúc dềnh dàng 
Chim bắt đầu vội vã 
Có đám mây mùa hạ 
Vắt nửa mình sang thu 
Vẫn còn bao nhiêu nắng 
Đã vơi dần cơn mưa 
Sấm cũng bớt bất ngờ 
Trên hàng cây đứng tuổi 
- Chọn lọc những hình ảnh về thời tiết : nắng , sấm , mưa 
- Sử dụng những từ ngữ biểu thị sự vơi bớt về mức độ : “ bao nhiêu ”, “ vơi ”, “ bớt ”. 
→ Thời tiết có sự chuyển biến rõ rệt từ hạ sang thu 
- Nghệ thuật ẩn dụ : “ Sấm cũng bớt bất ngờ 	 Trên hàng cây đứng tuổi ”. 
THẢO LUẬN THEO NHÓM BÀN 
? “ Sấm ” và “ hàng cây đứng tuổi ” biểu trưng cho điều gì ? 
? Với ý nghĩa đó , hai câu thơ gửi gắm suy ngẫm gì của tác giả ? 
* Vẫn còn bao nhiêu nắng  Đã vơi dần cơn mưa  Sấm cũng bớt bất ngờ  Trên hàng cây đứng tuổi  
 Sông được lúc dềnh dàng 
Chim bắt đầu vội vã 
Có đám mây mùa hạ 
Vắt nửa mình sang thu 
Vẫn còn bao nhiêu nắng 
Đã vơi dần cơn mưa 
Sấm cũng bớt bất ngờ 
Trên hàng cây đứng tuổi 
- Chọn lọc những hình ảnh về thời tiết : nắng , sấm , mưa 
- Sử dụng những từ ngữ biểu thị sự vơi bớt về mức độ : “ Bao nhiêu ”, “ vơi ”, “ bớt ”. 
→ Thời tiết có sự chuyển biến rõ rệt từ hạ sang thu 
 + “ Sấm ”: tượng trưng những vang động bất thường của ngoại cảnh , cuộc đời . 
- Nghệ thuật ẩn dụ : “ Sấm cũng bớt bất ngờ 	 Trên hàng cây đứng tuổi ”. 
→ Gửi gắm suy ngẫm của nhà thơ : về thời điểm sang thu của cuộc đời con người và thời điểm sang thu của đất nước 
 + “ Hàng cây đứng tuổi ”: tượng trưng cho con người từng trải . 
TỔNG KẾT 
1. Nghệ thuật : 
- Thể thơ năm chữ , âm điệu nhẹ nhàng , tha thiết . 
- Sử dụng thành công những biện pháp nhân hóa , ẩn dụ , từ láy , chọn lọc hình ảnh đặc sắc về thời điểm giao mùa hạ - thu ở nông thôn vùng đồng bằng Bắc Bộ , sáng tạo trong việc sử dụng từ ngữ . 
- Cảm nhận tinh tế , kết hợp trí tưởng tượng bay bổng. 
- Tính triết lí suy ngẫm . 
2. Nội dung: 
- Những cảm nhận tinh tế của nhà thơ về vẻ đẹp của thiên nhiên trong khoảnh khắc giao mùa . 
- Qua đó bộc lộ tình yêu thiên nhiên tha thiết , sự quan tâm đến cuộc sống con người , đất nước của nhà thơ 
sang thu 
1 
2 
3 
4 
5 
6 
7 
8 
Trò chơi 
Những con số may mắn 
Hữu Thỉnh thuộc lớp nhà thơ trưởng thành vào thời kì nào ? 
 Thời kì đầu cuộc kháng chiến chống Mĩ 
Chúc mừng ! 
Bạn rất may mắn ! 
 Trong bài thơ “Sang thu ”, hình ảnh thiên nhiên vào thời điểm giao mùa hạ - thu có đặc điểm gì ? 
 A. Sôi động , náo nhiệt 
 B. Bình lặng , ngưng đọng 
 C. Nhẹ nhàng , giao cảm 
 D. Xôn xao , rộn rã 
Tín hiệu về mùa thu trong bài thơ được Hữu Thỉnh cảm nhận bằng những giác quan nào ? 
Khứu giác , xúc giác , thị giác , cảm giác 
 Bạn rất may mắn! 
Chúc mừng ! 
So với những bài thơ viết về mùa thu , hình ảnh thơ trong thơ Hữu Thỉnh có nét nào mới mẻ ? 
Hình ảnh gần gũi , quen thuộc 
 Bạn rất may mắn! 
Chúc mừng ! 
Có thể dùng từ nào để nói chính xác nhất cảm nhận của nhà thơ qua bài thơ “Sang thu ”? 
Tinh tế 
H­íng dÉn vÒ nh µ 
- Học thuộc và đọc diễn cảm bài thơ 
- Cảm nhận về hình ảnh hoặc khổ thơ yêu thích 
 Làm bài tập 2 ( Luyện tập ) 
 Chuẩn bị bài : Nói với con 
C¸c thÇy c« gi¸o 
vµ 
 c¸c em häc sinh! 
Xin ch©n thµnh c¶m ¬n!