Bài giảng phát triển năng lực Ngữ văn Lớp 9 - Tiết 108: Nghị luận về một vấn đề tư tưởng, đạo lí

CHÀO MỪNG QUÝ THẦY CÔ GIÁO 
ĐÃ ĐẾN DỰGIỜ 
Tiết 108 
NGHỊ LUẬN VỀ MỘT VẤN ĐỀ TƯ TƯỞNG, ĐẠO LÍ 
Tập làm văn 
 TRI THỨC LÀ SỨC MẠNH 
 Nhà khoa học người Anh Phơ răng –xit Bê cơn( Thế kỉ XVI-XVII) đã nói một câu nổi tiếng : “ Tri thức là sức mạnh”. Sau này Lê –nin, một người thầy của cách mạng vô sản thế giới lại nói cụ thể hơn: “ Ai có tri thức thì người ấy có được sức mạnh”. Đó là một tư tưởng rất sâu sắc. Tuy vậy, không phải ai cũng hiểu được tư tưởng ấy. 
 Tri thức đúng là sức mạnh. Người ta kể rằng, có một máy phát điện cỡ lớn của công ti Pho bị hỏng. Một hội đồng gồm nhiều kĩ sư họp 3 tháng liền tìm không ra nguyên nhân. Người ta phải mời đến chuyên gia Xten –mét –xơ.Ông xem xét và làm cho máy hoạt động trở lại. Công ti phải trả cho ông 10.000 đôla. Nhiều người cho Xten –mét –xơ là tham, bắt bí để lấy tiền. Nhưng trong giấy biên nhận Xten –mét –xơ ghi : “Tiền vạch một đường thẳng là 1 đôla. Tiền tìm ra chỗ vạch đường thẳng ấy là 9999 đôla”. Rõ ràng người có tri thức thâm hậu có thể làm được những việc mà nhiều người khác không làm nổi. Thử hỏi, nếu không biết cách chữa thì cỗ máy kia có thoát khỏi số phận trở thành đống phế liệu được không!? 
 Tri thức cũng là sức mạnh của cách mạng. Bác Hồ của chúng ta sau chuyến đi Pháp năm 1946 trở về đã thu hút được nhiều nhà trí thức Việt Nam danh tiếng đi theo kháng chiến như kĩ sư Trần Đại Nghĩa, tiến sĩ Nguyễn văn Huyên, các bác sĩ Tôn Thất Tùng, Đặng Văn Ngữ, nhà toán học Tạ Quang Bửu,Các nhà trí thức ấy đã đem tri thức của mình mà xây dựng các ngành quân giới, giáo dục, y tế,góp phần to lớn đưa cuộc kháng chiến đến thành công. Trong cuộc kháng chiến chống chiến tranh phá hoại của đế quốc Mĩ, các giáo sư Đàm Trung Đồn, Vũ Đình Cự đã huy động tri thức góp phần phá thủy lôi nổ chậm của địch, khai thông bến cảng. Và ngày nay, các nhà khoa học nông nghiệp, như Bùi Huy Đáp, Vũ Tuyên Hoàng,đã lai tạo giống lúa mới, góp phần tăng sản lượng nông nghiệp, làm cho nước ta không chỉ có đủ lương thực mà còn trở thành một trong những nước đứng hàng đầu về xuất khẩu gạo trên thế giới. 
 Tri thức có sức mạnh to lớn như thế nhưng đáng tiếc là còn không ít người chưa biết quý trọng tri thức. Họ coi việc học chỉ là để có mảnh bằng mong sau này tìm việc kiếm ăn hoặc thăng quan tiến chức. Họ không biết rằng, muốn biến nước ta thành một quốc gia giàu mạnh, công bằng, dân chủ, văn minh, sánh vai các nước trong khu vực và thế giới cần phải có biết bao nhà tri thức tài năng trên mọi lĩnh vực! 
 ( Hương Tâm) 
 Phiếu học tập nhóm bàn ( 5 phút ) 
1. Văn bản trên bàn về vấn đề gì? thuộc lĩnh vực gì? 
2. Văn bản có thể chia làm mấy phần? Nêu nội dung từng phần và mối quan hệ giữa chúng? 
3. Đánh dấu các câu mang luận điểm chính trong bài? 
4. Các luận điểm ấy đã diễn đạt được rõ ràng, dứt khoát ý kiến của người viết chưa? 
 TRI THỨC LÀ SỨC MẠNH 
 Nhà khoa học người Anh Phơ răng –xit Bê cơn( Thế kỉ XVI-XVII) đã nói một câu nổi tiếng : “ Tri thứ là sức mạnh”. Sau này Lê –nin, một người thầy của cách mạng vô sản thế giới lại nói cụ thể hơn: “ Ai có tri thức thì người ấy có được sức mạnh”. Đó là một tư tưởng rất sâu sắc. Tuy vậy, không phải ai cũng hiểu được tư tưởng ấy. 
 Tri thức đúng là sức mạnh. Người ta kể rằng, có một máy phát điện cỡ lớn của công ti Pho bị hỏng. Một hội đồng gồm nhiều kĩ sư họp 3 tháng liền tìm không ra nguyên nhân. Người ta phải mời đến chuyên gia Xten –mét –xơ.Ông xem xét và làm cho máy hoạt động trở lại. Công ti phải trả cho ông 10.000 đôla. Nhiều người cho Xten –mét –xơ là tham, bắt bí để lấy tiền. Nhưng trong giấy biên nhận Xten –mét –xơ ghi : “Tiền vạch một đường thẳng là 1 đôla. Tiền tìm ra chỗ vạch đường thẳng ấy là 9999 đôla”. Rõ ràng người có tri thức thâm hậu có thể làm được những việc mà nhiều người khác không làm nổi. Thử hỏi, nếu không biết cách chữa thì cỗ máy kia có thoát khỏi số phận trở thành đống phế liệu được không!? 
 Tri thức cũng là sức mạnh của cách mạng. Bác Hồ của chúng ta sau chuyến đi Pháp năm 1946 trở về đã thu hút được nhiều nhà trí thức Việt Nam danh tiếng đi theo kháng chiến như kĩ sư Trần Đại Nghĩa, tiến sĩ Nguyễn văn Huyên, các bác sĩ Tôn Thất Tùng, Đặng Văn Ngữ, nhà toán học Tạ Quang Bửu,Các nhà trí thức ấy đã đem tri thức của mình mà xây dựng các ngành quân giới, giáo dục, y tế,góp phần to lớn đưa cuộc kháng chiến đến thành công. Trong cuộc kháng chiến chống chiến tranh phá hoại của đế quốc Mĩ, các giáo sư Đàm Trung Đồn, Vũ Đình Cự đã huy động tri thức góp phần phá thủy lôi nổ chậm của địch, khai thông bến cảng. Và ngày nay, các nhà khoa học nông nghiệp, như Bùi Huy Đáp, Vũ Tuyên Hoàng,đã lai tạo giống lúa mới, góp phần tăng sản lượng nông nghiệp, làm cho nước ta không chỉ có đủ lương thực mà còn trở thành một trong những nước đứng hàng đầu về xuất khẩu gạo trên thế giới. 
 Tri thức có sức mạnh to lớn như thế nhưng đáng tiếc là còn không ít người chưa biết quý trọng tri thức. Họ coi việc học chỉ là để có mảnh bằng mong sau này tìm việc kiếm ăn hoặc thăng quan tiến chức. Họ không biết rằng, muốn biến nước ta thành một quốc gia giàu mạnh, công bằng, dân chủ, văn minh, sánh vai các nước trong khu vực và thế giới cần phải có biết bao nhà tri thức tài năng trên mọi lĩnh vực! 
 ( Hương Tâm ) 
Đoạn 1: Mở bài 
Đoạn 2 
Đoạn 3 
Thân bài 
Đoạn 4: Kết bài 
Nêu vấn đề :giá trị của tri thức và vai trò của người trí thức 
 Giải quyết vấn đề : chứng mình và khẳng định sức mạnh của tri thức 
Kết thúc vấn đề : Phê phán những biểu hiện không coi trọng tri thức 
 NHỮNG CÂU MANG LUẬN ĐIỂM 
Nhà khoa học người Anh Phơ răng –xit Bê cơn( Thế kỉ XVI-XVII) đã nói một câu nổi tiếng : “ Tri thức là sức mạnh”. 
Sau này Lê –nin, một người thầy của cách mạng vô sản thế giới lại nói cụ thể hơn: “ Ai có tri thức thì người ấy có được sức mạnh ”. 
 - Tri thức đúng là sức mạnh. 
 - Rõ ràng người có tri thức thâm hậu có thể làm được những việc mà nhiều người khác không làm nổi. 
- Tri thức cũng là sức mạnh của cách mạng. 
 - Tri thức có sức mạnh to lớn như thế nhưng đáng tiếc là còn không ít người chưa biết quý trọng tri thức 
 - Họ không biết rằng, muốn biến nước ta thành một quốc gia giàu mạnh, công bằng, dân chủ, văn minh, sánh vai các nước trong khu vực và thế giới cần phải có biết bao nhà tri thức tài năng trên mọi lĩnh vực! 
Đ1 
Đ2 
Đ3 
Đ4 
 BỐ CỤC: 3 phần 
NHỮNG CÂU MANG LUẬN ĐIỂM 
- Nhà khoa học người Anh Phơ răng –xit Bê cơn( Thế kỉ XVI-XVII) đã nói một câu nổi tiếng : “ Tri thức là sức mạnh”. 
- Sau này Lê –nin, một người thầy của cách mạng vô sản thế giới lại nói cụ thể hơn: “ Ai có tri thức thì người ấy có được sức mạnh”. 
- Tri thức đúng là sức mạnh. 
- Rõ ràng người có tri thức thâm hậu có thể làm được những việc mà nhiều người khác không làm nổi. 
Tri thức cũng là sức mạnh của cách mạng. 
Tri thức có sức mạnh to lớn như thế nhưng đáng tiếc là còn không ít người chưa biết quý trọng tri thức 
 - Họ không biết rằng, muốn biến nước ta thành một quốc gia giàu mạnh, công bằng, dân chủ, văn minh, sánh vai các nước trong khu vực và thế giới cần phải có biết bao nhà tri thức tài năng trên mọi lĩnh vực! 
 - Mở bài ( đoạn 1): Nêu vấn đề nghị luận ( tri thức là sức mạnh và người có tri thức là người có sức mạnh).- Thân bài ( đoạn 2,3): Chứng minh làm rõ vấn đề nghị luận : Tri thức là sức mạnh.- Kết bài ( đoạn 4 ): Phê phán một số người không biết coi trọng tri thức, sử dụng tri thức không đúng chỗ 
 Lập luận chứng minh 
Chỉ ra chỗ đúng (sai) của tư tưởng 
* Lập luận chứng minh: 
- Đưa ví dụ về việc công ty Pho sửa máy “ Tiền tìm ra chỗ để vạch đúng đường ấy giá: 9.999 đôla ”=> Gía trị của tri thức 
Đưa dẫn chứng về các nhà tri thức: 
+ Trong kháng chiến chống Pháp, Mỹ: Tôn Thất Tùng, Đặng Văn Ngữ Đàm Trung Đôn, Vũ Đình Cựxây dựng ngành quân giới, y tế..; phá thủy lôi nổ chậm của địchgóp phần đưa cuộc kháng chiến thành công. 
+ Ngày nay: các nhà khoa học Bùi Huy Đáp, Vũ Tuyên Hoàng..đã lai tạo giống lúa mớigóp phần tăng sản lượng nông nghiệp => khẳng định vai trò của người tri thức 
GHI NHỚ 
- Nghị luận về một vấn đề tư tưởng, đạo lí là bàn về một vấn đề thuộc lĩnh vực tư tưởng, đạo đức, lối sống,... của con người. 
- Yêu cầu về nội dung của bài nghị luận này là phải làm sáng tỏ các vấn đề tư tưởng, đạo lí bằng cách giải thích, chứng minh, so sánh, đối chiếu, phân tích,.. để chỉ ra chỗ đúng ( hay chỗ sai) của một tư tưởng nào đó, nhằm khẳng định tư tưởng của người viết. 
- Về hình thức , bài viết phải có bố cục ba phần; có luận điểm đúng đắn, sáng tỏ; lời văn chính xác, sinh động. 
 Phiếu học tập thảo luận cặp đôi(3p): 
Bài nghị luận về một vấn đề tư tưởng , đạo lý khác với bài nghị luận về một sự việc hiện tượng đời sống như thế nào? 
Nghị luận về sự việc, hiện tượng đời sống 
Nghị luận về vấn đề tư tưởng đạo lý 
.. 
.. 
.. 
.. 
 Phiếu học tập thảo luận cặp đôi(3p): 
Bài nghị luận về một vấn đề tư tưởng , đạo lý khác với bài nghị luận về một sự việc hiện tượng đời sống như thế nào? 
Nghị luận về sự việc, hiện tượng đời sống 
Nghị luận về vấn đề tư tưởng đạo lý 
Xuất phát từ thực tế cuộc sống để khái quát thành vấn đề về tư tưởng đạo lý 
Xuất phát từ đạo lý mang tính truyền thống, dùng thực tế để giải thích, chứng minh, thuyết phục người đọc, người nghe nhận thức đúng về vấn đề tư tưởng đạo lý đó . 
 BÀI TẬP 1: 
 Thảo luận nhóm ( 5 phút ) 
1. Văn bản thuộc loại nghị luận nào? 
2.Văn bản nghị luận về vấn đề gì? Chỉ ra luận điểm chính của nó? 
3. Phép lập luận chủ yếu trong bài này là gì? Cách lập luận trong bài có sức thuyết phục như thế nào? 
- Văn bản trên thuộc loại nghị luận về vấn đề tư tưởng, đạo lý 
- Văn bản bàn luận về giá trị của thời gian 
- Các luận điểm chính của văn bản 
+ Thời gian là sự sống 
+ Thời gian là thắng lợi 
+ Thời gian là tiền 
+ Thời gian là tri thức 
 - Phép lập luận chủ yếu là phân tích và chứng minh. Cách lập luận đơn giản, dễ hiểu và có sức thuyết phục. 
Heát giôø ! 
Baét ñaàu 
Thời gian 
2 phút 
Hãy kể tên các vấn đề thuộc lĩnh vực tư tưởng đạo lý để viết bài nghị luận. 
TRÒ CHƠI