Bài giảng phát triển năng lực Ngữ văn Lớp 9 - Tiết 108: Một vấn đề tư tưởng, đạo lí

héi thi Gi¸o d¹y giái cÊp tØnh 
nhiÖt liÖt chµo mõng c¸c thµy gi¸o, c« gi¸o vÒ dù 
 TIẾT108: NGHỊ LUẬN VỀ 
 MỘT VẤN ĐỀ TƯ TƯỞNG, ĐẠO LÍ 
I. TÌM HIỂU BÀI NGHỊ LUẬN VỀ MỘT VẤN ĐỀ TƯ TƯỞNG, ĐẠO LÍ. 
1) Ví dụ : Đọc văn bản :” Tri thức là sức mạnh ” ( SGK- Tr35). 
2) Nhận xét : 
* Nội dung nghị luận : Bàn về giá trị của tri thức khoa học và người trí thức . 
 * Bố cục : 3 phần :- Mở bài ( đoạn 1): Nêu vấn đề nghị luận ( tri thức là sức 	 mạnh và người có tri thức là người có sức mạnh ).- Thân bài ( đoạn 2,3): Chứng minh làm rõ vấn đề nghị luận : 	Tri thức là sức mạnh . - Kết bài ( đoạn còn lại ): Phê phán một số người không biết 	 coi trọng tri thức , sử dụng tri thức không đúng chỗ .  
 Bố cục rõ ràng , chặt chẽ . 
+ Các câu mang luận điểm : bốn câu . 
+ Tri thức đúng là sức mạnh 
+ Tri thức cũng là sức mạnh của cách mạng .... 	 
 + Các câu mang luận điểm : Câu mở đầu và câu cuối đoạn 	 văn .  
+ hai câu kết đoạn Các câu chứa luận điểm .  
Dẫn chứng : Chuyên gia Xten-mét-xơ  cứu một cỗ máy 	 thoát khỏi số phận một đống phế liệu . 
Dẫn chứng : Bác Hồ thu hút nhiều nhà trí thức lớn tham 	 gia đóng góp cho kháng chiến  
 luận điểm 
 2) Nhận xét :  * Nội dung nghị luận : Bàn về giá trị của tri thức khoa học và người trí thức .* Bố cục : 3 phần :- Mở bài ( đoạn 1): Nêu vấn đề nghị luận ( tri thức là 	 sức mạnh và người có tri thức là người có sức mạnh ).- Thân bài ( đoạn 2,3): Chứng minh làm rõ vấn đề nghị luận : 	Tri thức là sức mạnh .- Kết bài ( đoạn còn lại ): Phê phán một số người không biết 	 coi trọng tri thức , sử dụng tri thức không đúng chỗ .  Bố cục rõ ràng , chặt chẽ .  
 Luận điểm đúng đắn , sáng tỏ . Lời văn chính xác , sinh động . 
3) Kết luận : 
Nghị luận về một vấn đề tư tưởng , đạo lí là bàn về một vấn đề thuộc lĩnh vực tư tưởng , đạo đức , lối sống ,... của con người . 
Yêu cầu về nội dung của bài nghị luận này là phải làm sáng tỏ các vấn đề tư tưởng , đạo lí bằng cách giải thích , chứng minh , so sánh , đối chiếu , phân tích ,.. để chỉ ra chỗ đúng ( hay chỗ sai ) của một tư tưởng nào đó , nhằm khẳng định tư tưởng của người viết . 
Về hình thức , bài viết phải có bố cục ba phần ; có luận điểm đúng đắn , sáng tỏ ; lời văn chính xác , sinh động . 
Nghị luận về một sự việc , hiện tượng đời sống 
Nghị luận về một vấn đề tư tưởng , đạo lí 
Xuất phát từ thực tế đời sống ( các sự việc , hiện tượng ) mà rút ra những vấn đề tư tưởng ( Sự việc , hiện tượng là xuất phát điểm ; tư tưởng là vấn đề rút ra ). 
 Dùng giải thích , chứng minh , phân tích ... Làm sáng tỏ các tư tưởng , đạo lí quan trọng đối với đời sống con người ( tư tưởng là xuất phát điểm ) 
* Sự khác nhau : 
 Trong những đề bài sau , đề bài nào không thuộc bài nghị luận về một vấn đề tư tưởng , đạo lí ? 
 A. Suy nghĩ về đạo lí “ Uống nước nhớ nguồn ”. 
 B. Suy nghĩ từ truyện ngụ ngôn “ Ếch ngồi đáy giếng ”. 
 C. Suy nghĩ về câu tục ngữ “ Có chí thì nên ”. 
 D. Suy nghĩ về hiện tượng xả rác bừa bãi . 
II. LUYỆN TẬP 
	 1. Đọc văn bản sau và trả lời câu hỏi . 
THỜI GIAN LÀ VÀNG 
 Ngạn ngữ có câu: Thời gian là vàng . Nhưng vàng thì mua được mà thời gian thì không mua được . Thế mới biết vàng có giá mà thời gian là vô giá . 
 Thật vậy , thời gian là sự sống . Bạn vào bệnh viện mà xem , người bệnh nặng , nếu kịp thời chữa chạy thì sống , để chậm thì chết . 
 Thời gian là thắng lợi . Bạn hỏi các anh bộ đội mà xem , trong chiến đấu , biết nắm thời cơ , đánh địch đúng lúc là thắng lợi , để mất thời cơ là thất bại . 
 Thời gian là tiền . Trong kinh doanh , sản xuất hàng hoá đúng lúc là lãi , không đúng lúc là lỗ . 
 Thời gian là tri thức . Phải thường xuyên học tập thì mới giỏi . Học ngoại ngữ mà bữa đực , bữa cái , thiếu kiên trì , thì học mấy cũng không giỏi được . 
 Thế mới biết , nếu biết tận dụng thời gian thì làm được bao nhiêu điều cho bản thân và cho xã hội . Bỏ phí thời gian thì có hại và về sau hối tiếc cũng không kịp . 
( Phương Liên ) 
Câu hỏi : 
a) Văn bản trên thuộc loại nghị luận nào ? 
b) Văn bản nghị luận về vấn đề gì ? Chỉ ra luận điểm chính của nó . 
c) Phép lập luận chủ yếu trong bài này là gì ? Cách lập luận trong bài có sức thuyết phục như thế nào ? 
Trả lời : 
a) Văn bản thuộc loại nghị luận về một vấn đề tư tưởng , đạo lí . 
b) Văn bản nghị luận về vấn đề : Giá trị của thời gian . 
Các luận điểm chính : 
Thời gian là sự sống . 
Thời gian là thắng lợi . 
Thời gian là tiền . 
Thời gian là tri thức . 
c) Phép lập luận chủ yếu trong bài : Phân tích và chứng minh . 
Cách lập luận có sức thuyết phục ( giản dị , dễ hiểu ....) 
II. LUYỆN TẬP. 
 2. Ý nào sau đây không phù hợp với bài văn nghị luận về một vấn đề tư tưởng , đạo lí ? 
Nội dung đem ra bàn luận vấn đề tư tưởng , đạo đức , lối sống của con người . 
Bài viết phải có bố cục ba phần , có luận điểm đúng đắn , sáng tỏ,chính xác , sinh động . 
Bài viết cần trau chuốt , bóng bảy , giàu hình ảnh , sử dụng nhiều biện pháp tu từ . 
Vận dụng linh hoạt các thao tác chứng minh , giải thích , so sánh , phân tích , đối chiếu ... 
HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ 
Học thuộc bài ( phần ghi nhớ ; phân biệt bài nghị luận về một sự việc , hiện tượng với bài nghị luận về một vấn đề tư tưởng , đạo lí ) 
Làm hoàn chỉnh các bài tập . 
Soạn bài : Tiết 109: Chó sói và cừu .... ( Tìm hiểu tác giả , tác phẩm ; Đọc văn bản , trả lời các câu hỏi SGK). 
ch©n thµnh c¶m ¬n 
quý thÇy c« gi¸o 
vµ c¸c em