Bài giảng phát triển năng lực Ngữ văn Lớp 8 - Văn bản: Tức cảnh Pác Bó

Hang Pác Bó 
TP. Biên Hòa 
Tức cảnh Pác Bó 
_Hồ Chí Minh_ 
GV: Nguyễn Thị Hạnh 
I. 
Tìm hiểu chung 
1. Tác giả 
Hồ Chí Minh 
(1890 -1969) 
Là vị lãnh tụ thiên tài của dân tộc và nhà thơ lớn của đất nước. 
Là chiến sĩ cộng sản quốc tế. 
Là danh nhân văn hoá thế giới. 
2. Tác phẩm 
Hoàn cảnh sáng tác: 
Ra đ ời tháng 2-1941 khi Bác Hồ về n ư ớc trực tiếp chỉ đ ạo cách mạng ở Pác Bó. 
Pác Bó có tên đ ịa ph ươ ng là: Cốc Bó – tiếng 
Tày có nghĩa là “ đ ầu nguồn” 
Đường vào hang Pác Bó 
Cửa hang Pác bó 
Bàn đá – Nơi Bác Hồ làm việc 
 D òng suối khởi nguồn Pắc Bó đư ợc Bác đ ặt tên là suối Lê-nin 
Suối Lê nin nơi Bác Hồ thường ngồi câu cá 
BÁC HỒ NGỒI LÀM VIỆC TRONG HANG PÁC BÓ 
Đọc, từ khó 
TỨC CẢNH PÁC BÓ 
Sáng ra bờ suối, / tối vào hang 
Cháo bẹ / rau măng / vẫn sẵn sàng 
Bàn đá chông chênh / dịch sử Đảng 
Cuộc đời cách mạng / thật là sang 
Tháng 2 năm 1941 
Thể loại: 
Thất ngôn tứ tuyệt (viết bằng chữ quốc ngữ) 
Khai 
Thừa 
Hợp 
Chuyển 
Mở ra đề tài 
Nâng cao, triển khai ý câu khai 
Chuyển ý 
Tổng hợp toàn bô ý th ơ 
Bố cục: 
2 phần 
Câu cuối: Cảm nhận của Bác về cuộc đời cách mạng 
3 câu đầu: Cảnh sinh hoạt và làm việc của Bác ở Pác Bó 
II. 
Đọc hiểu văn bản 
1. Cảnh sinh hoạt và làm việc của Bác ở Pác Bó 
Tìm những chi tiết miêu tả cuộc sống ở Pác Bó (Không gian, đồ ăn, nơi làm việc, công việc) 
Nhận xét ngôn ngữ kể về cuộc sống sinh hoạt (Nhịp thơ; Giọng điệu; Từ ngữ) 
Nêu cảm nhận của em về: Cuộc sống sinh hoạt; Phong thái, tình cảm; Tinh thần của Bác 
Sáng ra bờ suối / tối vào hang 
一 
C on người đã hoà hợp với cảnh vật 
Nếp sinh hoạt đều đặn, quen thuộc 
2 vế sóng đôi nhịp nhàng, tiểu đối (Thời gian, không gian, hoạt động) 
“Sáng ra bờ suối / tối vào hang ” 
N ơ i ở 
“Cháo bẹ/ rau măng/ vẫn sẵn sàng.” 
一 
一 
Bữa ăn đạm bạc, cực khổ nhưng con người vẫn vui vẻ, thoải mái 
Ăn uống kham khổ >< Đùa vui hóm hỉnh 
Cháo bẹ rau măng (khó khăn, thiếu thốn) >< Vẫn sẵn sàng (sẵn có, dư thừa) 
“Cháo bẹ/ rau măng/ vẫn sẵn sàng. ” 
Cái ăn 
“Bàn đá chông chênh dịch sử Đảng” 
一 
一 
Đối ý: 
“Bàn đá chông chênh dịch sử Đảng” 
Nơi làm việc 
Đối thanh: 
Bànchông chênh >< dịch s ử Đảng 
(b-b-b) 
(t-t-t) 
Giọng nhẹ nhàng >< Giọng mạnh mẽ 
Điều kiện làm việc tạm b ợ 
Công việc cao cả, vĩ đại 
>< 
Hình ảnh Bác ung dung, vững vàng trong gian khó 
Hiện th ực 
Con ng ư ời 
Câu 1 
Chỗ ở ẩm, lạnh, tối 
Thích nghi, hòa hợp v ới cảnh vật 
Câu 2 
B ữa ăn đạm bạc, thiếu thốn 
Vui vẻ thoải mái 
Câu 3 
Điều kiện làm việc tạm b ợ 
Ung dung, say mê làm việc 
Cuộc sống thực tại 
rất gian khổ, khó khăn. 
Thái độ vui đùa, thích thú đối với cuộc sống . 
>< 
 Cách nói đối lập, đùa vui, hóm hỉnh. 
 Bác vui vì Bác là người rất yêu thiên nhiê n, say mê công việc cách mạng. 
2. Cảm nhận của Bác về cuộc đời cách mạng 
“Cuộc đời cách mạng/ thật là sang.” 
Theo em, “sang” mà Bác nói đến ở đây thể hiện như thế nào? 
“Cuộc đời cách mạng/ thật là sang.” 
Sang 
Ung dung thanh thản hưởng thú lâm tuyền . 
Làm chủ hoàn cảnh, vượt lên gian khổ. 
Tinh thần lạc quan yêu đời. 
Làm toát lên tinh thần toàn bài 
Thảo luận : Hãy chỉ ra sự khác nhau trong “ thú lâm tuyền ” của Bác ở bài thơ này với những bậc hiền nhân xưa như Nguyễn Trãi, Nguyễn Bỉnh Khiêm ? 
Côn S ơ n suối chảy rì rầm 
Ta nghe như tiếng đàn cầm bên tai. 
Côn S ơ n có đá rêu ph ơ i 
Ta ngồi trên đá nh ư ngồi đệm êm. 
(Nguyễn Trãi) 
Thu ăn măng trúc, đông ăn giá 
Xuân tắm hồ sen, hạ tắm ao. 
R ư ợu đến cội cây, ta sẽ uống 
Nhìn xem phú quý t ư a chiêm bao. 
(Nguyễn Bỉnh Khiêm) 
Người xưa 
Bác Hồ 
Vui với thiên nhiên để quên đời, “Lánh đục tìm trong” , “an bần lạc đạo” . Mặc dù đó là thú vui tao nhã nhưng vẫn có yếu tố tiêu cực. 
Tìm đến với thiên nhiên không phải để quên đời mà để làm cách mạng, để cải tạo cuộc sống. (đánh đổ thực dân phong kiến đem lại hạnh phúc cho nhân dân). 
	 Mùa xuân là tết trồng cây, 
	Làm cho đất nước càng ngày càng xuân. 
Bộ sưu tập 
 Hình Ảnh Bác Hồ 
Hồ Chí Minh đẹp nhất tên Người 
Bộ sưu tập 
 Hình Ảnh Bác Hồ 
Nguyễn Ái Quốc tại Đại hội Đảng xã hội Pháp họp ở Tua 
 “Học thêm một thứ tiếng nước ngoài coi như có thêm một cái chìa khóa để mở thêm một kho tàng tri thức. 
 Việc học là việc suốt đời.” 
(Bác Hồ - Con người và phong cách) 
www.HNGHIA.Info 
III. 
Tổng kết 
  Bài th ơ “Tức Cảnh Pác Bó” có sự kết hợp hài hoà giữa cổ đ iển và hiện đ ại. Em hãy lựa chọn đ áp án vào từng cột cho hợp lí. 
CỤM T Ừ 
CỔ ĐIỂN 
HIỆN ĐẠI 
Đề tài 
Công việc cách mạng 
Thi liệu cổ: Suối, hang, đá 
“Thú lâm tuyền” 
Lối song cách mạng 
L ời th ơ nhẹ nhàng, vui đùa 
Th ể th ơ : Tứ tuyệt 
Ch ữ quốc ngữ 
Đồng ý 
Nghệ thuật 
Nội dung 
Bài thơ thể hiện cốt cách tinh thần Hồ Chí Minh luôn tràn đầy niềm tin lạc quan, tin tưởng vào sự nghiệp cách mạng 
 Tính chất ngắn gọn, hàm súc 
 L ời thơ bình dị pha giọng đùa vui hóm hỉnh 
 Tạo được tứ thơ độc đáo, bất ngờ, thú vị và sâu sắc 
 Vừa mang đặc điểm cổ điển, truyền thống vừa có tính chất mới mẻ, hiện đại 
Sau khi học bài th ơ T ức cảnh Pác Bó , em học tập đ ư ợc điều gì từ Bác? 
Ý nào nói đúng nhất hoàn cảnh sáng tác của bài thơ “Tức cảnh Pác Bó”? 
A. Trong thời gian Bác hoạt động cách mạng ở Cao Bằng chuẩn bị cho tổng khởi nghĩa 
B. Trong thời gian Bác lãnh đạo toàn quốc kháng chiến chống Pháp 
C. Trong thời gian Bác lãnh đạo toàn quốc kháng chiến chống Mĩ 
D. Trong thời gian Bác bôn ba hoạt động cách mạng ở nước ngoài 
Dòng nào nói đúng nhất giọng điệu chung của bài Tức cảnh Pác Bó ? 
A. Giọng tha thiết, trìu mến. 
B. Giọng vui đùa, dí dỏm. 
C. Giọng nghiêm trang, chừng mực. 
D. Giọng buồn thương, phiền muộn. 
Nhận xét nào nói đúng nhất tâm trạng của Bác Hồ được thể hịên qua câu thơ cuối “Cuộc đời cách mạng thật là sang” ? 
A. Vui thích vì được sống chan hoà với thiên nhiên. 
B. Tin tưởng vào tương lai tươi sáng của đất nước. 
C. Lạc quan với cuộc sống cách mạng đầy gian khổ 
D. Gồm cả ba ý trên. 
Trung tâm của bức tranh Pác Bó trong bài thơ “Tức cảnh Pác Bó” là : 
A. Bàn đá chông chênh. 
B. Hình tượng người chiến sĩ Cách mạng. 
C. Cảnh thiên nhiên với non xanh nước biếc. 
D. Cả A,B,C. 
Nhận định nào nói đúng nhất về con người của Bác trong bài “Tức cảnh Pác Bó”? 
A . Bình tĩnh, tự chủ trong mọi hoàn cảnh 
B . Ung dung, lạc quan trong cuộc sống cách mạng đầy khó khăn 
C. Quyết đoán, tự tin trước tình thế của cách mạng 
D. Yêu nước thương dân, sẵn sàng cống hiên cả cuộc đời cho tổ quốc 
Khi nhận xét về Bác Hồ, nhiều nhà thơ, nhà nghiên cứu đều có chung nhận định: “Trong người Bác luôn có sẵn cái thú lâm tuyền”. “Thú lâm tuyền” ở đây có nghĩa là: 
A. Bác Hồ luôn yêu quý và thường hay nuôi dưỡng những con thú để bầu bạn . 
B. Đó là những con vật ở chốn núi rừng. 
C. Bác luôn yêu thích thiên nhiên, sống gần gũi, hòa hợp với hiên nhiên. 
D. Sở thích đi săn thú của Bác Hồ. 
Chọn đ áp án đ úng cho nội dung của bài th ơ ? 
A. Cảnh sinh hoạt và làm việc đơ n s ơ tràn đầy niềm vui và sự sống. 
B. Tinh thần lạc quan , niềm tự hào và phong thái ung dung của Bác . 
C. Niềm vui đư ợc sống giữa cảnh thiên nhiên t ươ i đẹp của đất nước. 
D. Cả A, B,C đ ều đ úng 
 Pác Bó hùng vĩ 
Non xa xa, nước xa xa 
Nào phải thênh thang mới gọi là 
Đây suối Lê nin kia núi Mác 
Hai tay xây dựng một sơn hà 
Nguyễn Ái Quốc 
H ư ớng dẫn tự học 
Ôn lại bài + Vẽ SĐTD tổng kết bài 
S ư u tầm một số câu th ơ / bài th ơ về tinh thần lạc quan của Bác 
 Caûnh röøng Vieât BaécKhaùch ñeán thì môøi ngoâ neáp nöôùng  Saên veà thöôøng cheùn thòt röøng quayNon xanh nöôùc bieác tha hoà daïoRöôuï ngoït, cheø töôi maëc söùc say.  Treân ñöôøng ñiHoâm nay xieàng xích thay daây troùiMoãi böôùc leng keng tieáng ngoïc rungTuy bò tình nghi laø giaùn ñieäpMaø nhö khanh töôùng veû ung dung.  
Soạn bài “Câu cầu khiến” an của Bác 
Tạm biệt các em ！