Bài giảng phát triển năng lực Ngữ văn Lớp 8 - Văn bản: Nhớ rừng - Nguyễn Thị Hạnh

Xem những hình ảnh sau và nêu cảm nhận của em. Giả sử em r ơ i vào tr ư ờng hợp đó thì em sẽ làm thế nào? 
Nhớ rừng 
GV: Nguyễn Thị Hạnh 
_Thế Lữ_ 
I. Tìm hiểu chung 
(2) 
Trả lời lần l ư ợt các câu hỏi để tìm ra từ khóa, mỗi câu đ ư ợc nghĩ trong 30s 
(1) 
Đọc lại phần chú thích về tác giả và tác phẩm trong 2 phút 
(3) 
L ư u ý: Từ khóa có thể thay đổi/ thêm dấu 
Hoạt động cá nhân 
Ô chữ bí mật 
(1) Tên khai sinh của nhà th ơ Thế Lữ là  
(2) Thể thơ của văn bản Nhớ rừng 
N G U Y Ễ N T H Ứ L Ễ 
T H Ơ T Á M C H Ữ 
(3) Ngành nghệ thuật sân khấu mà Thế Lữ là người có công đầu tiên trong việc xây dựng 
K Ị C H N Ó I 
(4) Tác phẩm Bên đường thiên lôi (1936) thuộc thể loại nào? 
T R U Y Ệ N N G Ắ N 
(5) Thế Lữ, Vũ Đình Liên, Xuân Diệu, Huy Cận, Lưu Trọng Lư,  thuộc phong trào thơ nào? 
T H Ơ M Ớ I 
(6) Tác giả của Thi nhân Việt Nam, người đã nhận xét: “Thế Lữ như một viên tướng điều khiển đội quân Việt ngữ bằng những mệnh lệnh không thể cưỡng được” là ai? 
H O À I T H A N H 
(7) Tên giải thưởng mà Nhà nước đã trao tặng cho Thế Lữ là  
H Ồ C H Í M I N H 
1 
2 
3 
4 
5 
6 
7 
Từ khóa: Tên bút pháp chính được sử dụng trong văn bản “Nhớ rừng” là  
LÃNG MẠN 
1. Tác giả 
- Thế Lữ (1907 - 1989), quê ở Bắc Ninh, là nhà thơ tiêu biểu nhất trong phong trào Thơ mới. 
- Hồn thơ Thế Lữ dồi dào và đầy lãng mạn. 
- Tác phẩm chính: Mấy vần thơ (thơ, 1935), Vàng và máu (truyện, 1934), Bên đường Thiên lôi (truyện, 1936). 
- Ông được Nhà nước truy tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật (năm 2003). 
Thế Lữ và vợ 
Là một phong trào thơ có tính chất lãng mạn của tầng lớp trí thức trẻ từ năm 1932 đến 1945. Ngay ở giai đoạn đầu, thơ mới đã có nhiều đóng góp cho văn học, nghệ thuật nước nhà. 
Lưu Trọng Lư 
 (1911-1991) 
Hàn Mặc Tử 
(1912-1930) 
Nguyễn Bính 
(1918-1966) 
Anh Thơ 
(1921-2005) 
Thơ Mới 
2. Tác phẩm 
Nhớ rừng 
Thể loại: Th ơ 8 chữ (th ơ mới hiện đại) - bài thơ đã góp phần mở đường cho sự thắng lợi của phong trào Thơ mới. 
PTBĐ: Biểu cảm 
Xuất xứ: In trong tập “Mấy vần thơ” (1935) 
Đại ý: Mượn lời một con hổ trong vườn bách thú để nói lên tâm sự của người dân mất nước lúc bấy giờ. 
 - Năm 1934 “Lời con hổ ở vườn bách thú”- trích tập “Mấy vần thơ”. 
 -Năm 1940 đổi thành “Nhớ rừng”- trích tập “Mấy vần thơ tập mới”. 
Bố cục 
Khổ 1: Tâm trạng của con hổ trong cảnh tù giam 
1 
Khổ 2+3: Hồi tưởng quá khứ oanh liệt ngày xưa 
2 
3 
Khổ 4+ 5: Nỗi niềm thực tại của hổ trong v ườn b ách t hú 
II. Đọc hiểu văn bản 
1. Hình ảnh con hổ trong vườn bách thú (Khổ 1+4) 
 Gậm một khối căm hờn trong cũi sắt, 
 Ta nằm dài, trông ngày tháng dần qua, 
 Khinh lũ người kia ngạo mạn, ngẩn ngơ, 
 Giương mắt bé giễu oai linh rừng thẳm. 
 Nay sa cơ, bị nhục nhằn tù hãm, 
 Để làm trò lạ mắt, thứ đồ chơi, 
 Chịu ngang bầy cùng bọn gấu dở hơi, 
 Với cặp báo chuồng bên vô tư lự. 
trong cũi sắt, 
Gậm 
bị nhục nhằn tù hãm, 
khối căm hờn 
nằm dài trông 
Khinh 
làm trò lạ mắt, thứ đồ chơi 
Gạch chân dưới những từ ngữ chỉ hoàn cảnh và tâm trạng của con hổ 
Khổ 1 
Hoàn cảnh 
Thành thứ đồ chơi 
 Nhục nhằn tù hãm 
 Bị nhốt trong cũi sắt 
Tâm trạng 
Bất bình 
 Ngao ngán 
 Căm hờn, uất hận 
 Cam chịu, bất lực 
+ Gặm một khối căm hờn → sự căm hờn, uất hận tạo thành khối âm thầm nhưng dữ dội như muốn nghiền nát, nghiền tan. 
 + Ta nằm dài trông → cách xưng hô đầy kiêu hãnh của vị chúa tể → Sự ngao ngán, nằm buông xuôi bất lực. 
 + Khinh lũ người... → sự khinh thường, bất bình khi sống với những kẻ tầm thường bé nhỏ, dở hơi, vô tư trong môi trường tù túng tầm thường. 
 + Sa cơ...bị..để...chịu → Vì sa cơ lỡ vận nên phải cam chịu cuộc sống tù hãm, làm những việc tầm thường, vô vị. 
Sử dụng t ừ ngữ, hình ảnh chọn lọc 
Giọng thơ linh hoạt, tiết tấu phong phú 
Tâm trạng ngao ngán căm uất, chỉ đành bất lực buông xuôi tuy nhiên bên trong vẫn ngùn ngụt một ngọn lửa căm hờn 
Khổ 1 
Cảnh vườn bách thú hiện ra trước mắt chúa sơn lâm như thế nào? 
 Nay ta ôm niềm uất hận ngàn thâu, 
 Ghét những cảnh không đời nào thay đổi, 
 Những cảnh sửa sang, tầm thường, giả dối: 
 Hoa chăm, cỏ xén, lối phẳng, cây trồng; 
 Dải nước đen giả suối, chẳng thông dòng 
 Len dưới nách những mô gò thấp kém; 
 Dăm vừng lá hiền lành, không bí hiểm, 
 Cũng học đòi bắt chước vẻ hoang vu 
 Của chốn ngàn năm cao cả, âm u. 
Khổ 4 
 không đời nào thay đổi, 
cảnh sửa sang, tầm thường, giả dối: 
Hoa chăm, cỏ xén, lối phẳng, cây trồng; 
Dải nước đen giả suối, 
mô gò thấp kém; 
 vừng lá hiền lành, không bí hiểm, 
Cảnh v ư ờn thú 
Nhân tạo 1 cách đơn 
điệu, nhàm tẻ 
Tầm thường, giả dối 
Cảnh tù túng đáng chán, đáng khinh, đáng ghét 
Giọng thơ giễu cợt ở 2 câu đầu 
Từ ngữ liệt kê 
Nhịp thơ ngắn, dồn dập 
Giọng thơ như kéo dài hơn ở những câu tiếp 
theo 
 Từ tâm trạng của con hổ ở vườn bách thú, em có liên tưởng, suy nghĩ gì đến tình hình đất nước, nhân dân ta trong thời bấy giờ? 
Cảnh vườn bách thú là thực tại xã hội đương thời 
Thái độ của hổ là thái độ của người dân đối với xã hội đó. 
2. Cảnh con hổ trong chốn giang sơn hùng vĩ 
Thảo luận nhóm 
Đọc thầm đoạn 2 
Hoàn thiện PBT số 1 
Nhận xét 
Chi tiết 
Từ ngữ 
Cảnh núi rừng 
Hình ảnh 
Âm thanh 
Hình ảnh con hổ 
Hành động 
T ư thế 
Giọng điệu, cách sử dụng từ ngữ, hình ảnh 
a/ Cảnh núi rừng hùng vĩ 
Chi tiết 
Từ ngữ 
Cảnh núi rừng 
Hình ảnh 
Âm thanh 
Nhận xét 
Cảnh núi rừng hùng vĩ với: “bóng cả, cây già” đầy vẻ thâm nghiêm 
Âm thanh dữ dội: “tiếng gió gào ngàn”,“giọng nguồn hét núi”,“thét khúc trường ca dữ dội” 
→ Từ ngữ chọn lọc, phong phú và gợi tả 
 N ổi bật cảnh đại ngàn hùng vĩ, mạnh mẽ, hoang dã, bí ẩn linh thiêng, nơi giang sơn mà hổ đã từng ngự trị. 
b/ Hình ảnh con hổ 
Chi tiết 
Từ ngữ 
Hình ảnh con hổ 
Hành động 
T ư thế 
+ Bước chân lên 
+ Lượn tấm thân như sóng cuộn nhịp nhàng → so sánh làm nổi bật sự mềm mại của thân hình hổ. 
+ Vờn bóng âm thầm 
Oai phong; mạnh mẽ; uy nghiêm : dõng dạc đường hoàng; mắt thần quắc (khiến mọi vật đều im hơi ) 
 Câu thơ sống động, giàu chất tạo hình, diễn tả chính xác vẻ đẹp vừa uy nghi, dũng mãnh vừa mềm mại, uyển chuyển của chúa sơn lâm. 
Đêm vàng bờ suối 
Ngày mưa 
Bình minh 
Chiều lênh láng máu 
Thảo luận 3’: Có ý kiến cho rằng khổ thơ 3 là một bức tranh tứ bình tuyệt đẹp . Em hãy chỉ ra và trình bày cảm nhận của em về bộ tranh ấy. 
Nào đâu những đêm vàng bên bờ suối 
Ta say mồi đững uống ánh trăng tan? 
Đâu những ngày mưa chuyển 4 phương ngàn 
Ta lặng ngắm giang san ta đổi mới 
→ Hình ảnh con hổ mang dáng dấp của một bậc Đế vương 
→ Cảnh đẹp diễm lệ con hổ say mồi đứng uống ánh trăng đầy lãng mạn tựa 1 thi sĩ 
Đâu những bình minh cây xanh nắng gội 
Tiếng chim ca giấc ngủ ta từng bừng? 
Đâu những chiều lênh láng máu sau rừng 
Ta đợi chết mảnh mặt trời gay gắt 
Để ta chiếm lấy riêng phần bí mật? 
→ Cảnh chan hòa ánh sáng rộn rã tiếng chim ca hát cho giấc ngủ của chúa Sơn Lâm 
→ Cảnh thật dự dội, hổ trở thành một con mãnh thú săn mồi đầy quyền uy 
 B ộ tranh tứ bình đẹp lộng lẫy, cảnh nào cũng có núi rừng hùng vĩ tráng lệ Nổi bật hình ảnh chúa sơn lâm với tư thế lẫm liệt, uy nghi, kiêu hùng 
Bộ tranh tứ bình 
Câu hỏi tu từ kết hợp điệp ngữ “nào đâu? đâu?” → Diễn tả thấm thía nỗi nhớ tiếc da diết, đau đớn, của con hổ đối với những quá khứ huy hoàng của nó. 
Điệp từ “ta” Khí phách ngang tàng, tư thế kiêu hùng, ý thức được uy quyền của vị chúa tể SL; tạo nhạc điệu rắn rỏi, hùng tráng. 
Và giấc mơ huy hoàng đã khép trong tiếng than u uất: “ - Than ôi! Thời oanh liệt nay còn đâu?” 
3. Khát vọng tự do mãnh liệt (Khổ 5) 
 Hỡi oai linh, cảnh nước non hùng vĩ ! 
 Là nơi giống hùm thiêng ta ngự trị, 
 Nơi thênh thang ta vùng vẫy ngày xưa, 
 Nơi ta không còn được thấy bao giờ ! 
 Có biết chăng trong những ngày ngao ngán, 
 Ta đương theo giấc mộng ngàn to lớn 
 Để hồn ta phảng phất được gần ngươi, 
 - Hỡi cảnh rừng ghê gớm của ta ơi ! 
 Nhận xét về cách sử dụng câu trong khổ cuối của tác giả và nêu tác dụng 
Câu cảm thán liên tiếp, lời gọi thiết tha → Khát vọng tự do mãnh liệt nhưng bất lực. 
Bất hòa với thực tại 
Khao khát tự do mãnh liệt 
Tâm sự của hổ 
Tâm trạng chung của người dân VN mất nước khi đó 
III. Tổng kết 
B 
A 
Mượn lời con hổ bị 
nhốt ở vườn bách thú để 
diễn tả sâu nỗi chán ghét thực tại tầm thường, tù túng và niềm khát khao tự do mãnh liệt.Bài thơ đã khơi gợi lòng yêu nước thầm kín của 
 người dân mất nước 
thủa ấy. 
- Cảm hứng lãng mạn, hình ảnh thơ giàu chất tạo hình 
Nghệ thuật 
Nội dung 
- Ngôn ngữ nhạc điệu phong phú, giàu sức biểu cảm. 
- Biểu tượng thích hợp đẹp đẽ thể hiện chủ đề bài thơ. 
Theo em, tại sao tác giả lại lựa chọn hình ảnh con hổ để thể hiện t ư t ư ởng của mình? Việc lựa chọn đó nói lên điều gì? 
Vẽ/ s ư u tầm tranh về con hổ và ghi lời đề từ bằng 1 vài câu th ơ trong văn bản Nhớ rừng mà em thích 
Soạn bài “Ông đồ” 
Ôn lại bài 
01 
02 
03 
Hướng dẫn 
tự học 
Thank You!