Bài giảng phát triển năng lực Ngữ văn Lớp 8 - Văn bản: Ngắm trăng - Nguyễn Thị Hạnh

Đọc 1 đoạn th ơ / bài th ơ Bác viết về trăng mà em đã học, đã đọc. Nêu cảm nhận của em về tình cảm của Bác với trăng 
Ngắm trăng 
_Hồ Chí Minh_ 
GV: Nguyễn Thị Hạnh 
I. Đọc- tìm hiểu chú thích 
1. Tác giả 
Hồ Chí Minh 
(1890 -1969) 
Là vị lãnh tụ thiên tài của dân tộc và nhà thơ lớn của đất nước. 
Là chiến sĩ cộng sản quốc tế. 
Là danh nhân văn hoá thế giới. 
2. Tác phẩm 
Xuất xứ: 
Trích trong tập thơ “ Nhật kí trong tù “( 133 bài thơ chữ Hán), khi Người bị bắt giam và giải tới các nhà lao của tỉnh Quảng Tây - Trung Quốc. 
2. Tác phẩm 
Xuất xứ: 
Đọc, chú thích 
Trích trong tập thơ “ Nhật kí trong tù “( 133 bài thơ chữ Hán), khi Người bị bắt giam và giải tới các nhà lao của tỉnh Quảng Tây - Trung Quốc. 
望 月    
獄 中 無 酒 亦 無 花 ，  對 此 良 宵 奈 若 何 。  人 向 窗 前 看 明 月 ， 月 從 窗 隙 看 詩 家 。 
Vọng nguyệt 
Ngục trung vô tửu diệc vô hoa,Đối thử lương tiêu nại nhược hà?Nhân hướng song tiền khán minh nguyệt,Nguyệt tòng song khích khán thi gia. 
Ngắm trăng 
Trong tù không rượu cũng không hoa,Trước cảnh đẹp đêm nay biết làm thế nào?Người hướng ra trước song ngắm trăng sáng,Từ ngoài khe cửa, trăng ngắm nhà thơ. 
2. Tác phẩm 
Xuất xứ: 
Đọc, chú thích 
Thể loại: 
Trích trong tập thơ “ Nhật kí trong tù “( 133 bài thơ chữ Hán), khi Người bị bắt giam và giải tới các nhà lao của tỉnh Quảng Tây - Trung Quốc. 
Thơ thất ngôn tứ tuyệt 
Khai (Mở ra) Thừa (Phát triển, nâng cao câu khai) Chuyển (Chuyển ý) Hợp (Tổng hợp) 
I.Đọc tìm hiểu chú thích 
1.Tác giả : Hồ Chí Minh. 
2.Tác phẩm : 
Xuất xứ:Trích trong tập thơ “ Nhât ký trong tù” 
 Thể thơ: thất ngôn tứ tuyệt. 
 Hai câu đầu 
1. 
Ngục trung vô tửu diệc vô hoa,Đối thử lương tiêu nại nhược hà? 
( Trong tù không rượu cũng không hoa,Trước cảnh đẹp đêm nay biết làm thế nào? ) 
Hoàn cảnh ngắm trăng của Bác có gì đặc biệt? 
Tâm trạng của Bác tr ư ớc đêm trăng thể hiện thế nào? Đối chiếu bản Phiên âm, Dịch nghĩa, Dịch th ơ và cho biết câu th ơ dịch đã thể hiện chính xác tâm trạng của Bác ch ư a? 
Ngục trung vô tửu diệc vô hoa 
+ Điệp ngữ “vô” 
 Hai câu đầu 
1. 
 Nhấn mạnh sự thiếu thốn của người tù. 
Không rượu 
Không hoa 
Không tự do 
Bị xiềng xích 
Đối thử lương tiêu nại nhược hà? 
 Hai câu đầu 
1. 
Câu hỏi tu từ 
Người tù 
Tâm trạng bối rối, rung cảm trước thiên nhiên 
Ung dung; tình cảm tự nhiên, mãnh liệt 
II.Đọc- tìm hiểu văn bản 
Hai câu đầu 
-Điệp ngữ “ vô” 
-> Nhấn mạnh sự thiếu thốn của người tù: Không rượu, không hoa, không tự do, bị xiềng xích. 
Câu hỏi tu từ 
-> Tâm trạng bối rối, rung cảm trước thiên nhiên, ung dung, tình cảm tự nhiên, mãnh liệt. 
 Hai câu cuối 
2. 
Nhân hướng song tiền khán minh nguyệt 
Nguyệt tòng song khích khán thi gia 
( Người hướng ra trước song ngắm trăng sáng,Từ ngoài khe cửa, trăng ngắm nhà thơ. ) 
Cho nhận định sau: “Hai câu thơ cuối không chỉ cho thấy sự hòa hợp giữa con người và thiên nhiên mà còn cho thấy cuộc vượt ngục về tinh thần của người chiến sĩ cách mạng.” Em có đồng ý với nhận định đó không? Giải thích. 
Cấu trúc đăng đối + Điệp từ, nhân hóa 
Giao hoà đặc biệt, người và trăng chủ động tìm đến nhau bất chấp song sắt nhà tù 
Tinh thần thép: Phong thái ung dung, vượt lên sự tàn bạo của kẻ thù, tư tưởng tự do của Bác 
 Hai câu cuối 
2. 
Nhân hướng song tiền khán minh nguyệt 
Nguyệt tòng song khích khán thi gia 
 Qua bài thơ, ta thấy Bác là người như thế nào ? 
Thi sĩ yêu thiên nhiên 
Người chiến sĩ với chất thép sáng ngời 
Người có phong thái ung dung tự tại, vượt lên trên sự khắc nghiệt của nhà tù. 
II.Đọc tìm hiểu văn bản 
2. Hai câu cuối 
Phép đối và nhân hóa được sử dụng rất thành công. Người tù hướng ra ngoài cửa ngắm vầng trăng sáng. Vầng trăng sáng chủ động vượt qua song sắt để ngắm nhà thơ. 
=> Người và trăng chủ động tìm đến nhau.Song sắt nhà tù trở nên vô nghĩa trước những tâm hồn tri ân, tri kỷ tìm đến nhau. 
III.GHI NHỚ SGK/38 
1. Nghệ thuật 
Thể thất ngôn tứ tuyệt giản dị mà hàm súc 
Kết hợp hài hòa giữa cổ điển và hiện đại 
Sử dụng BPTT vừa giản dị vừa hàm súc 
2. Nội dung 
Tình yêu thiên nhiên tha thiết của người tù 
Phong thái ung dung tự tại, sức mạnh tinh thần kì diệu 
Bài thơ là một cuộc vượt ngục tinh thần đặc biệt của người tù Hồ Chí Minh. 
“NGẮM TRĂNG TRÒN, THẤY ƯỚC MƠ” 
TRÒ CHƠI 
Tập thơ Nhật kí trong tù được sáng tác trong hoàn cảnh nào? 
A. Khi Bác Hồ bị giam trong nhà tù của Tưởng Giới Thạch ở Quảng Tây (Trung Quốc) 
B. Khi Bác Hồ đang hoạt động cách mạng ở Pháp. 
C. Trong thời gian Bác Hồ ở Việt Bắc để lãnh đạo cuộc kháng chiến chống Pháp của nhân dân ta 
D. Trong thời gian Bác Hồ ở Hà Nội để lãnh đạo nhân dân ta kháng chiến chống Mĩ 
Nhật kí trong tù được sáng tác bằng chữ gì ? 
A . Chữ Nôm      
B . Chữ Hán      
C. Chữ quốc ngữ 
D. Chữ Pháp 
Tập thơ “Nhật kí trong tù” gồm bao nhiêu bài thơ và phần lớn được viết theo thể thơ nào? 
A. Gồm 143 bài – được viết chủ yếu theo thể thơ tứ tuyệt 
B. Gồm 135 bài – được viết chủ yếu theo thể thơ thất ngôn bát cú Đường luật. 
C. Gồm 134 bài – được viết chủ yếu theo thể thơ song thất lục bát 
D . Gồm 133 bài – được viết chủ yếu theo thể thơ tứ tuyệt 
Mục đích của Bác Hồ khi viết tập thơ “Nhật kí trong tù” là gì? 
A. Để lên án sự cai trị áp bức bóc lột của thực dân Pháp ở nước ta, kêu gọi sự ủng hộ của nhân dân thế giới 
B. Để giác ngộ cho các tầng lớp thanh niên, nâng cao trình độ hoạt động cách mạng cho họ 
C . Để giải khuây trong những ngày ở tù. 
D. Để tuyên truyền cách mạng, vận động quần chúng nhân dân hăng hái tham gia cách mạng 
Bài “Ngắm trăng” thuộc thể thơ gì ? 
A . Lục bát     
B . Thất ngôn tứ tuyệt     
C. Song thất lục bát 
D. Thất ngôn bát cú 
Trong những bài thơ sau của Chủ tịch Hồ Chí Minh, bài thơ nào không xuất hiện hình ảnh trăng ? 
A. Tin thắng trận 
B. Cảnh khuya 
C. Rằm tháng giêng 
D . Chiều tối 
Câu “Trước cảnh đẹp đêm nay biết làm thế nào ?” là kiểu câu gì ? 
A . Câu trần thuật  
B . Câu cầu khiến 
C. Câu nghi vấn 
D. Cả A, B, C đều sai 
Dòng nào nói đúng nhất hoàn cảnh ngắm trăng của Bác Hồ trong bài thơ “Ngắm trăng” ? 
A. Trong khi đang đàm đạo việc quân trên thuyền. 
B. Trong đêm không ngủ vì lo lắng cho vận mệnh đất nước 
C . Trong nhà tù thiếu thốn không rượu cũng không hoa. 
D. Trên đường đi hiu quạnh từ nhà tù này sang nhà tù khác 
Hai câu thơ “Nhân hướng song tiền khán minh nguyệt – Nguyệt tòng song khích khán thi gia” sử dụng biện pháp nghệ thuật gì ? 
A. Ẩ n dụ     
B. Hoán dụ     
C. So sánh 
D . Đối xứng 
Dòng nào dưới đây nói đúng nhất tâm trạng của Bá c trước cảnh đẹp ở bài thơ Ngắm trăng? 
A. Xao xuyến, bối rối  
B. Buồn bã, chán nản 
C. Mừng rỡ, niềm nở      
D. Bất bình, giận dữ 
Nhận định nào nói đúng nhất hình ảnh Bác Hồ hiện lên qua bài thơ Ngăm trăng? 
A. Một con người có khả năng nhìn xa trông rộng 
B. Một con người có bản lĩnh cách mạng kiên cường 
C . Một con người yêu thiên nhiên và luôn lạc quan 
D. Một con người giàu lòng yêu thương 
Giá trị nội dung của "Nhật ký trong tù ” là gì? 
A. Miêu tả hiện thực cuộc sống khổ cực trong nhà tù thực dân Pháp 
B. Bản cáo trạ n g đanh thép tố cáo chế độ nhà tù Tưởng Giới Thạch 
C. Bức chân dung tự hoạ của Hồ Chí Minh 
D . Cả A, B, C 
Thơ của Bác đầy trăng 
H ư ớng dẫn tự học 
Soạn bài “Đi đ ư ờng” 
Ôn lại bài + Học thuộc bài th ơ 
Sưu tầm một số bài thơ của Bác viết về trăng 
S ư u tầm 1 số tấm g ư ơng v ư ợt khó 
Hẹn gặp lại các em vào tiết học sau