Bài giảng phát triển năng lực Ngữ văn Lớp 8 - Tiết 75+76: Nhớ rừng

Thỏ và Rùa 
Con hổ có nghĩa 
Ếch ngồi đáy giếng 
Dế Mèn phiêu lưu ký 
ThÕ L÷ 
nhí rõng 
TiÕt 75 - 76 
Thảo luận theo dãy 
Thời gian: 2 phút 
Nội dung: 
NHÓM 1: Trình bày những hiểu biết của em về tác giả Thế Lữ. 
NHÓM 2: Trình bày hiểu biết của em về tác phẩm Nhớ rừng (xuất xứ, hoàn cảnh ra đời, thể thơ, phương thức biểu đạt, bố cục). 
NHÓM 3: Nhận xét và đặt câu hỏi cho nội dung trình bày của 2 nhóm trên. 
I. T×m hiÓu chung: 
1. T¸c gi¶: (1907 - 1989) 
- Tªn thËt: NguyÔn Thø LÔ 
- Quª: B¾c Ninh 
- S¸ng t¸c th¬, truyÖn, kÞch 
- T¸c phÈm chÝnh: MÊy vÇn th¬ (1935), Vµng vµ m¸u (1934),... 
- Nhà thơ tiêu biểu nhất của phong trào Thơ mới (1932-1945) buổi đầu. 
- Là người góp phần quan trọng vào đổi mới thơ ca và mang lại chiến thắng cho thơ mới. 
- Hồn thơ lãng mạn, bay bổng, giàu cảm xúc. 
2. Tác phẩm 
- Xuất xứ : Nhớ rừng nằm trong tập Mấy vần thơ xuất bản lần đầu năm 1935. 
- Hoàn cảnh ra đời : Bài thơ ra đời trong hoàn cảnh đất nước bị TDP đô hộ. 
- Thể thơ : Thể thơ 8 chữ (tự do) 
- Phương thức biểu đạt: biểu cảm gián tiếp (thông qua tự sự.) 
- Bố cục: 
+ Đoạn 1-4: Khối căm hờn và niềm uất hận.(Cảnh con hổ ở vườn bách thú ) 
+ Đoạn 2-3: Nỗi nhớ thời oanh liệt. 
+ Đoạn 5: Khao khát giấc mộng ngàn. 
S¾p xÕp c¸c tõ ë cét A cho phï hîp víi c¸ch gi¶i nghÜa ë cét B 
Ng¹o m¹n 
Oai linh 
Sa c¬ 
Oanh liÖt 
UÊt hËn 
C¨m giËn, uÊt øc dån nÐn trong lßng 
Kiªu ng¹o, coi thường người kh¸c 
Søc m¹nh linh thiªng 
L©m vµo c¶nh kh«ng may ph¶i thÊt b¹i 
Lõng lÉy, vang déi 
A 
B 
3. Từ khó 
II. PHÂN TÍCH 
1. Khối căm hờn và niềm uất hận (cảnh con hổ ở vườn bách thú): 
Em hãy cho biết con hổ đang ở trong hoàn cảnh như thế nào? 
II. PHÂN TÍCH 
1. Khối căm hờn và niềm uất hận (cảnh con hổ ở vườn bách thú): 
- Khæ v× bÞ tï h·m 
- Nhôc v× bÞ biÕn thµnh trß ch¬i 
- BÊt b×nh v× ph¶i ë chung víi loµi thó thÊp hÌn. 
- NghÖ thuËt: SD đéng tõ, cụm động từ mạnh, giàu cảm xúc: gậm, khối căm hờn 
=> T©m tr¹ng: căm uất, ngao ngán trước cảnh sống ngột ngạt, tù túng . 
- Hµnh ®éng: n»m dµi => bu«ng xu«i, bÊt lùc, ch¸n ng¸n, coi khinh. 
II. PHÂN TÍCH 
1. Khối căm hờn và niềm uất hận (cảnh con hổ ở vườn bách thú): 
Theo em vì sao con hổ lại có tâm trạng ấy? 
II. PHÂN TÍCH 
1. Khối căm hờn và niềm uất hận (cảnh con hổ ở vườn bách thú): 
Cảnh vườn bách thú hiện ra qua những chi tiết nào? 
- 
Nay ta ôm niềm uất hận ngàn thâu, 
Ghét những cảnh không đời nào thay đổi, 
Những cảnh sửa sang, tầm thường, giả dối: 
Hoa chăm, cỏ xén, lối phẳng, cây trồng; 
Dải nước đen giả suối, chẳng thông dòng 
Len dưới nách những mô gò thấp kém; 
Dăm vừng lá hiền lành, không bí hiểm, 
Cũng học đòi bắt chước vẻ hoang vu 
Của chốn ngàn năm cao cả, âm u. 
II. PHÂN TÍCH 
1. Khối căm hờn và niềm uất hận (cảnh con hổ ở vườn bách thú): 
- Cảnh vườn bách thú: Hoa chăm, cỏ xén, lối phẳng, cây trồng, dải nước đen giả suối, mô gò thấp kém, dăm vừng lá,... 
=> cảnh vườn bách thú đơn điệu, nhỏ bé, nhàm tẻ, tầm thường, giả dối, vô hồn. 
- Sử dụng nghệ thuật liệt kê, cách ngắt nhịp ngắn, dồn dập, biện pháp nhân hóa 
=> làm cho cảnh vườn bách thú hiện ra rõ nét, góp phần thể hiện tâm trạng chán ghét cuộc sống thực tại tù tùng, tầm thường, giả dối của con hổ và khát khao được sống tự do. 
 => Tâm trạng của người dân Việt, là thực tại bị mất tự do, là nỗi đau mất nước. 
THẢO LUẬN NHÓM:Thời gian: 3 phút 
Dãy 1 
Dãy 2 
Các chi tiết tả 
cảnh sơn lâm? 
Các chi tiết miêu tả 
Chúa sơn lâm? 
Tác giả sử dụng biện pháp nghệ thuật gì? 
Ý nghĩa của các biện pháp nghệ thuật đó? 
II. PHÂN TÍCH 
2. Nỗi nhớ thời oanh liệt 
Cảnh sơn lâm 
Hình ảnh chúa sơn lâm 
 Bóng cả cây già 
Tiếng gió gào ngàn, giọng nguồn 
 Lá gai, cỏ sắc 
NT: Điệp từ, liệt kê, động từ mạnh 
Cảnh núi rừng đại ngàn hoang vu, bí ẩn, có sức sống mãnh liệt, phi thường. 
 Bước chân: dõng dạc, đường hoàng 
 Thân: lượn, cuộn nhịp nhàng 
- Mắt: quắc 
- Hành động: vờn bóng 
NT: So sánh, ngôn từ giàu chất tạo hình 
Vẻ đẹp oai phong, lẫm liệt, uy nghi và sức mạnh ghê gớm 
II. PHÂN TÍCH 
2. Nỗi nhớ thời oanh liệt 
Cảnh rừng được gợi tả vào thời điểm nào, với cảnh sắc gì nổi bật? Em cảm nhận gì về cảnh vật đó? 
=> Bức tranh tứ bình t ráng lệ, rực rỡ và đầy sức sống 
®ªm vµng bªn bê suèi 
nh÷ng ngµy mưa chuyÓn bèn phương ngµn 
chiÒu lªnh l¸ng m¸u sau rõng 
b×nh minh c©y xanh n¾ng géi 
Sù hoµi niÖm vÒ qu¸ khø 
II. PHÂN TÍCH 
2. Nỗi nhớ thời oanh liệt 
Giữa thiên nhiên ấy, con hổ hiện lên 
 như thế nào? 
Đêm vàng 
 say mồi, đứng uống ánh trăng tan 
Ngày mưa 
Lặng ngắm giang sơn đổi mới 
Bình minh 
Chim ca, giấc ngủ tưng bừng 
Những chiều 
Đợi chết mảnh mặt trời, chiếm lấy 
=> Mãnh hổ luôn trong tư thế làm chủ và chế ngự thiên nhiên 
II. PHÂN TÍCH 
2. Nỗi nhớ thời oanh liệt 
Điệp từ “đâu” kết hợp với câu thơ cảm thán, câu hỏi tu từ: “ Than ôi! Thời oanh liệt nay còn đâu?” có ý nghĩa gì? 
II. PHÂN TÍCH 
2. Nỗi nhớ thời oanh liệt 
- Điệp từ “đâu” + câu hỏi tu từ, câu cảm thán “ Than ôi! Thời oanh liệt nay còn đâu? ” 
=> Nhấn mạnh và bộc lộ trực tiếp nỗi tiếc nuối cuộc sống độc lập tự do của chính mình. 
=> Câu hỏi tu từ kết lại mạch hồi ức một cách day dứt, ám ảnh. 
- Sự đối lập 2 cảnh tượng giữa hiện tại (tù túng, giả dối, tầm thường) >< quá khứ (tự do, chân thật, hào hùng) 
=> thái độ căm ghét cuộc sống tầm thường giả dối của thực tại và khao khát mãnh liệt về một cuộc sống tự do, cao cả và chân thực 
3. Khao khát giấc mộng ngàn 
Em có nhận xét gì về “giấc mộng ngàn” của con hổ? 
- Không gian: 
Oai linh, hùng vĩ 
Thênh thang 
Biện pháp nghệ thuật được tác giả sử dụng? 
- Nghệ thuật: Câu cảm thán 
Khát vọng tự do mãnh liệt, to lớn nhưng bế tắc, bất lực . 
Nỗi đau, bi kịch của con hổ đã chứa khát vọng gì của con người? 
Khát vọng được sống cuộc sống của chính mình, tại xứ sở của mình. Đó là khát vọng giả phóng, khát vọng tự do . 
1. Nội dung: SGK 
2. Nghệ thuật 
- Cảm hứng lãng mạn, liên tục chuyển biến. 
- Thể thơ 8 chữ => vận dụng tài tình, phù hợp với cảm xúc phóng khoáng và những liên tưởng bay bổng. 
- Đề tài mang ý nghĩa biểu tượng. 
- Hình ảnh giàu chất tạo hình, đầy ấn tượng 
- Kết hợp nhuần nhuyễn giữa các từ tượng thanh, tượng hình, các lớp từ Hán Việt và sử dụng nhịp nhàng cùng các nghệ thuật đặc sắc như: so sánh, ẩn dụ, điệp ngữ, câu hỏi tu từ,... 
- Ngôn ngữ, nhạc điệu phong phú, giàu sức biểu cảm. 
III. Tổng kết 
1 
2 
3 
4 
5 
6 
M Ê y v Ç n t h ¬ 
M é n g 
N h í t I Õ c 
T h Õ l ÷ 
 B I Ó u c ¶ m 
C o n h æ 
Nh©n vËt chÝnh trong bµi th¬ Nhí rõng ? 
Ph­¬ng thøc biÓu ®¹t cña bµi th¬ Nhí rõng? 
Tªn t¸c gi¶ bµi th¬ Nhí rõng ? 
T©m tr¹ng cña con hæ khi nhí vÒ qu¸ khø? 
Tr­íc thùc t¹i tï tóng con hæ lµm thÕ nµo ®Ó trë vÒ qu¸ khø? 
Bµi th¬ Nhí rõng ®­îc trÝch trong tËp th¬ nµo? 
§¸p ¸n 
Th¬ míi 
Gäi lµ Th¬ míi ®Ó ph©n biÖt víi th¬ cò - chØ th¬ §­êng luËt lµ chñ yÕu - lµ ë sè tiÕng, sè c©u, vÇn, nhÞp... trong bµi rÊt tù do, phãng kho¸ng, kh«ng bÞ gß bã bëi niªm, luËt mµ chØ theo dßng c¶m xóc cña ng­êi viÕt 
HƯỚNG DẪN HỌC 
BÀI 
- Häc thuéc lßng bµi th¬ 
- Häc thuéc ghi nhí 
- Viết đoạn văn từ 8 đến 10 câu nói lên suy nghĩ, cảm xúc của em về tình cảnh của con hổ trong vườn bách thú 
- So¹n bµi: C©u nghi vÊn