Bài giảng phát triển năng lực Ngữ văn Lớp 8 - Tiết 53: Phương pháp thuyết minh

KIỂM TRA MIỆNG 
Câu 1: Thế nào là văn bản thuyết minh ? Nêu đặc điểm? 
Câu 2: Hãy kể tên một vài văn bản thuyết minh mà em biết? Những phương pháp thuyết minh nào được sử dụng trong văn bản“Ôn dịch, thuốc lá”? 
Câu 2: Những văn bản thuyết minh đã học: 
 Cầu Long Biên chứng nhân lịch sử. 
 Thông tin về ngày trái đất năm 2000. 
 Ôn dịch thuốc lá. 
 Phương pháp thuyết minh: Nêu định nghĩa, giải thích, phân tích phân loại, so sánh  
Đ áp án: 
Câu 1: 
- Văn bản thuyết minh là văn bản cung cấp kiến thức về các lĩnh vực trong đời sống xã hội bằng phương thức trình bày, giới thiệu, giải thích, 
 Đặc điểm của văn bản thuyết minh: 
+ Trình bày đặc điểm tiêu biểu của sự vật, hiện tượng. 
+ Phương thức: Trình bày, giới thiệu, giải thích. 
+ Ngôn ngữ: Rõ ràng, chính xác, chặt chẽ và hấp dẫn. 
Tiết 53 ; PHƯƠNG PHÁP THUYẾT MINH 
I. Tìm hiểu các phương pháp thuyết minh 
1. Quan sát, học tập, tích lũy tri thức để làm bài văn thuyết minh: 
* Đọc lại các văn bản: Cây dừa Bình Định(1), Tại sao lá cây có màu xanh lục(2), Huế(3), Khởi nghĩa Nông Văn Vân(4), Con giun đất(5). 
(1): Về sự vật. 
(2): Về Khoa học. 
(3): Văn hoá xã hội. 
(4): Về Lịch sử. 
(5): Về Sinh học. 
Ví dụ : 
Huế là một trong những trung tâm văn hoá, nghệ thuật lớn của Việt Nam. 
Nông Văn Vân là tù trưởng dân tộc Tày, giữ chức tri châu Bảo Lạc(Cao Bằng). 
là 
là 
 Phương pháp nêu định nghĩa, giải thích. 
 Đối tượng thuyết minh: Huế (A) 
 Đặc điểm của đối tượng thuyết minh: một trong những(B) 
 Đối tượng thuyết minh: Nông Văn Vân (A) 
 Đặc điểm của đối tượng thuyết minh: tù trưởng(B) 
2. Phương pháp thuyết minh: 
Tập làm văn: PHƯƠNG PHÁP THUYẾT MINH 
I. Tìm hiểu các phương pháp thuyết minh 
1. Quan sát, học tập, tích lũy tri thức để làm bài văn thuyết minh: 
a/ Phương pháp nêu định nghĩa, giải thích 
 Vai trò và đặc điểm: Quy sự vật được định nghĩa và chỉ ra đặc điểm,công dụng riêng. 
2. Phương pháp thuyết minh: 
T ập làm văn: PHƯƠNG PHÁP THUYẾT MINH 
I. Tìm hiểu các phương pháp thuyết minh 
1. Quan sát, học tập, tích lũy tri thức để làm bài văn thuyết minh: 
 VÝ dô: 
 C©y dõa cèng hiÕn tÊt c¶ cña c¶i cña mình cho con ng­êi: th©n c©y l µ m m¸ng, l¸ l µ m tranh, cäng l¸ chÎ nhá l µ m v¸ch, gèc dõa gi à l µ m châ ®å x«i, n­íc dõa ®Ó uèng, ®Ó kho c¸, kho thÞt, nÊu canh, l µ m n­íc m¾m.... 
 (Cây dừa Bình Định) 
Th©n l µ m m¸ng 
L¸ l µ m tranh 
Cäng l¸ chÎ nhá l µ m v¸ch 
Gèc dõa gi µ l µ m châ ®å x«i 
N­íc dõa ®Ó uèng, ®Ó kho c¸, kho thÞt, nÊu canh, l µ m n­íc m¾m 
- KÓ ra lÇn l­ît c¸c c«ng dông cña c©y dõa . 
- L µ m næi bËt tÝnh chÊt cña sù vËt. 
Tập làm văn: PHƯƠNG PHÁP THUYẾT MINH 
b/ Phương pháp liệt kê 
 Tác dụng: Giúp người đọc hiểu sâu sắc, toàn diện và có ấn tượng về nội dung thuyết minh. 
a/ Phương pháp nêu định nghĩa, giải thích 
2. Phương pháp thuyết minh: 
Tập làm văn: PHƯƠNG PHÁP THUYẾT MINH 
I. Tìm hiểu các phương pháp thuyết minh 
1. Quan sát, học tập, tích lũy tri thức để làm bài văn thuyết minh: 
 Ngày nay, đi các nước phát triển ,đâu đâu cũng nổi lên chiến dịch chống thuốc lá .Người ta cấm hút thuốc ở tất cả những nơi công cộng, phạt nặng những người vi phạm (ở Bỉ, từ năm 1987,vi phạm lần nhất phạt 40 đô la, tái phạm 500 đô la). 
Ví dụ: 
 Phương pháp nêu ví dụ 
a/ Phương pháp nêu định nghĩa, giải thích 
2. Phương pháp thuyết minh: 
T ập làm văn: PHƯƠNG PHÁP THUYẾT MINH 
I. Tìm hiểu các phương pháp thuyết minh 
1. Quan sát, học tập, tích lũy tri thức để làm bài văn thuyết minh: 
b/ Phương pháp liệt kê 
 c/ Phương pháp nêu ví dụ 
 Vai trò: Các ví dụ cụ thể có tác dụng thuyết phục người đọc, khiến người đọc tin. 
a/ Phương pháp nêu định nghĩa, giải thích 
2. Phương pháp thuyết minh: 
T ập làm văn: PHƯƠNG PHÁP THUYẾT MINH 
I. Tìm hiểu các phương pháp thuyết minh 
1. Quan sát, học tập, tích lũy tri thức để làm bài văn thuyết minh: 
b/ Phương pháp liệt kê 
d/ Phương pháp dùng số liệu (con số) 
  Tác dụng: Số liệu phải chính xác, độ tin cậy cao, có 
 cơ sở thực tế. 
a/ Phương pháp nêu định nghĩa, giải thích 
2. Phương pháp thuyết minh: 
T ập làm văn: PHƯƠNG PHÁP THUYẾT MINH 
I. Tìm hiểu các phương pháp thuyết minh 
1. Quan sát, học tập, tích lũy tri thức để làm bài văn thuyết minh: 
b/ Phương pháp liệt kê 
 c/ Phương pháp nêu ví dụ 
e/ Phương pháp so sánh 
 Tác dụng: Đ ối chiếu hai hoặc hơn hai sự vật để làm nổi bật tính chất của đối tượng thuyết minh. 
d/ Phương pháp dùng số liệu (con số) 
a/ Phương pháp nêu định nghĩa, giải thích. 
2. Phương pháp thuyết minh: 
T ập làm văn: PHƯƠNG PHÁP THUYẾT MINH 
I. Tìm hiểu các phương pháp thuyết minh 
1. Quan sát, học tập, tích lũy tri thức để làm bài văn thuyết minh: 
b/ Phương pháp liệt kê 
 c/ Phương pháp nêu ví dụ 
g/ Phương pháp phân loại, phân tích 
 Tác dụng: Đối với những sự vật đa dạng, người ta chia ra từng loại để trình bày. Đối với sự vật có nhiều bộ phận, người ta chia ra từng bộ phận để thuyết minh. 
e/ Phương pháp so sánh 
d/ Phương pháp dùng số liệu (con số) 
a/ Phương pháp nêu định nghĩa, giải thích. 
2. Phương pháp thuyết minh: 
T ập làm văn: PHƯƠNG PHÁP THUYẾT MINH 
I. Tìm hiểu các phương pháp thuyết minh 
1. Quan sát, học tập, tích lũy tri thức để làm bài văn thuyết minh: 
b/ Phương pháp liệt kê 
 c/ Phương pháp nêu ví dụ 
 * Ghi nhớ SGK/128. 
CÔNG TRÌNH KIẾN TRÚC 
KẾT HỢP HÀI HOÀ 
NÚI-SÔNG-BIỂN 
SẢN PHẨM 
MÓN ĂN 
ĐẤU TRANH KIÊN CƯỜNG 
 * Hãy chứng minh hai văn bản “Huế” có kết hợp nhiều phương pháp thuyết minh. Tìm dẫn chứng cụ thể cho từng phương pháp. 
g/ Phương pháp phân loại, phân tích 
e/ Phương pháp so sánh 
d/ Phương pháp dùng số liệu (con số) 
a/ Phương pháp nêu định nghĩa, giải thích. 
2. Phương pháp thuyết minh: 
: PHƯƠNG PHÁP THUYẾT MINH 
I. Tìm hiểu các phương pháp thuyết minh 
1. Quan sát, học tập, tích lũy tri thức để làm bài văn thuyết minh: 
b/ Phương pháp liệt kê 
 c/ Phương pháp nêu ví dụ 
HUẾ 
Phương pháp nêu định nghĩa 
HuÕ l µ mét trong những trung t©m văn ho¸ nghÖ thuËt lín cña ViÖt Nam 
Ph­¬ng ph¸p so s¸nh 
S«ng H­¬ng ®Ñp nh­ mét d¶i lôa xanh bay l­în trong tay nghÖ sÜ móa. Nói Ngù Bình nh­ c¸i yªn ngùa næi bËt trªn nÒn trêi trong xanh cña HuÕ. 
Ph­¬ng ph¸p liÖt kª. 
HuÕ næi tiÕng víi c¸c lăng tÈm cña c¸c vua NguyÔn, víi chïa Thiªn Mô, chïa Tróc L©m, víi ® µ i Väng C¶nh, ®iÖn Hßn ChÐn, Chî Đ«ng Ba.... 
Ph­¬ng ph¸p ph©n lo¹i, ph©n tÝch 
* ĐÑp víi c¶nh s¾c s«ng ,nói ... 
* Những c«ng trình kiÕn tróc næi tiÕng 
* Những s¶n phÈm ®Æc biÖt : v­ên ,nãn ,c« g¸i HuÕ, những mãn ăn,  
* TruyÒn thèng lÞch sö,... 
 B µ i tËp 1: T¸c gi¶ b µ i “ ¤n dÞch thuèc l¸” ® · nghiªn cøu, tìm hiÓu rÊt nhiÒu ®Ó nªu lªn yªu cÇu chèng n¹n hót thuèc l¸. Em h · y chØ ra ph¹m vi tìm hiÓu vÊn ®Ò thÓ hiÖn trong b µ i viÕt. 
KiÕn thøc cña mét b¸c sü. 
KiÕn thøc cña ng­êi quan s¸t ®êi sèng x · héi. 
KiÕn thøc cña mét ng­êi cã t©m huyÕt víi nh ững vÊn ®Ò x · héi bøc xóc. 
II. Luyện tập 
T ập làm văn: PHƯƠNG PHÁP THUYẾT MINH 
I. Tìm hiểu các phương pháp thuyết minh 
B µ i tËp 2: B µ i viÕt “¤n dÞch thuèc l¸” ® · sö dông những ph­¬ng ph¸p thuyÕt minh n µ o ®Ó nªu bËt t¸c h¹i cña viªc hót thuèc l¸. 
Ph­¬ng ph¸p so s¸nh. + ¤n dÞch thuèc l¸ víi bÖnh dÞch kh¸c. + T¸c h¹i cña thuèc l¸ víi giÆc gÆm nhÊm. + Thanh niªn ViÖt Nam víi thanh niªn MÜ. 
Ph­¬ng ph¸p ph©n lo¹i, ph©n tÝch. + T¸c h¹i ®èi víi ng­êi hót. + T¸c h¹i ®èi víi ng­êi bªn c¹nh. + T¸c h¹i ®Õn nh©n c¸ch. + C¸ch phßng chèng. 
Ph­¬ng ph¸p liÖt kª. + LiÖt kª t¸c h¹i cña thuèc l¸ ®èi víi ng­êi hót. + LiÖt kª t¸c h¹i cña thuèc l¸ ®èi víi ng­êi bªn c¹nh. 
Ph­¬ng ph¸p dïng sè liÖu v µ nªu vÝ dô. 
( ë BØ, tõ năm 1987, vi ph¹m lÇn thø nhÊt ph¹t 40 ®« la, t¸i ph¹m ph¹t 500 ®« la). 
B 
A 
Nối cụm từ ở cột A với cụm từ ở cột B để hoàn thiện câu: 
d- chỉ ra bản chất của đối tượng thuyết minh bằng lời văn ngắn gọn, chính xác. 
a- lần lượt chỉ ra các đặc điểm, tính chất của đối tượng thuyết minh theo một trình tự nhất định, giúp người đọc hình dung ra đối tượng thuyết minh. 
b- dẫn ra các con số cụ thể để thuyết minh, làm cho văn bản thêm tin cậy 
e- đối chiếu hai hoặc hơn hai sự vật để làm nổi bật tính chất đối tượng thuyết minh. 
c- chia đối tượng ra từng loại, từng mặt để thuyết minh làm cho đối tượng trở nên cụ thể, rõ ràng hơn 
1- Phương pháp 
 nêu định nghĩa 
2- Phương pháp 
liệt kê 
3- Phương pháp 
dùng số liệu 
4- Phương pháp 
so sánh 
5- Phương pháp 
phân loại 
Ph ươ ng ph¸p thuyÕt minh 
1. Phương pháp nêu định nghĩa 
2. Phương pháp liệt kê 
3. Phương pháp nêu ví dụ 
5. Phương pháp so sánh 
6. Phương pháp phân loại, ph © n tích 
4. Phương pháp dùng số liệu 
TỔNG KẾT 
* Đối với bài học tiết này: 
 + Học thuộc ghi nhớ SGK/128. 
 + Làm bài tập còn lại vào vở bài tập. 
 + Tìm ví dụ có sử dụng các phương pháp thuyết minh. 
HƯỚNG DẪN HỌC TẬP 
* Đối với bài học ở tiết tiếp theo: 
- Chuẩn bị bài “Trả bài kiểm tra Văn và bài viết Tập làm văn số 2”. 
 + Đối với bài kiểm tra Văn: Xem lỗi và đưa ra hướng sửa chữa. 
 + Đối với bài viết số 2, xác định thể loại. Tìm lỗi đưa ra hướng khắc phục.