Bài giảng Ngữ văn Lớp 9 - Tiết 46: Văn bản "Đồng chí"

Kim Lan 
 Nh÷ng n¨m ®Çu cña cuéc kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p gian khæ 
biÕt bao! D©n téc ViÖt Nam ch­a kÞp h­ëng niÒm vui cña ®éc 
lËp tù do th× l¹i ph¶i gång m×nh cho mét cuéc chiÕn míi. Tõ 
nh÷ng lµng quª ViÖt, bao thÕ hÖ ng­êi con yªu n­íc lªn ®­êng 
ra trËn. Hä tõ bá tÊt c¶, nÐn t×nh riªng ®Ó ®i theo tiÕng gäi cña 
non s«ng ®Êt n­íc. Cã biÕt bao bµi th¬ ra ®êi trong hoµn c¶nh 
khèc liÖt cña cuéc chiÕn, viÕt vÒ hä, nãi giïm hä nh÷ng ®iÒu 
mµ hä gi÷ kÝn trong lßng. 
Kim Lan 
 ChÝnh H÷u tõ ng­êi lÝnh Trung ®oµn Thñ ®« trë 
thµnh nhµ th¬ qu©n ®éi. Th¬ cña «ng hÇu nh­ chØ 
viÕt vÒ vÒ ng­êi lÝnh vµ hai cuéc kh¸ng chiÕn, ®Æc 
biÖt lµ nh÷ng t×nh c¶m cao ®Ñp cña ng­êi lÝnh, nh­ 
t×nh ®ång chÝ, ®ång ®éi, t×nh quª h­¬ng, sù g¾n bã 
gi÷a tiÒn tuyÕn vµ hËu ph­¬ng 
Kim Lan 
Văn bản 
ĐỒNG CHÍ 
Bài 10 
Tiết 46 
Chính Hữu 
Kim Lan 
I.Tìm hiểu về tác giả và hoàn cảnh ra đời bài thơ 
1.Tác giả: 
 Chính Hữu tên khai sinh là Trần Đình Đắc (1926 - 2007) quê ở Hà Tĩnh. Năm 1946 ông gia nhập Trung đoàn Thủ đô và hoạt động trong quân đội trong suốt hai cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mĩ. Ông làm thơ từ năm 1947 và hầu như chỉ viết về người lính và chiến tranh. 
Kim Lan 
2. Hoàn cảnh ra đời bài thơ: 
I.Tìm hiểu về tác giả và hoàn cảnh ra đời bài thơ 
 ChÝnh H÷u cïng ®¬n vÞ tham gia chiÕn ®Êu trong chiÕn dÞch 
ViÖt B¾c (thu ®«ng 1947). Nhµ th¬ ChÝnh H÷u khi Êy lµ chÝnh 
trÞ viªn ®¹i ®éi thuéc Trung ®oµn Thñ ®«. Trong chiÕn dÞch Êy, 
còng nh­ nh÷ng n¨m ®Çu cña cuéc kh¸ng chiÕn, bé ®éi ta cßn 
hÕt søc thiÕu thèn nh­ng nhê tinh thÇn yªu n­íc, ý chÝ chiÕn 
®Êu vµ t×nh ®ång chÝ, ®ång ®éi hä ®· v­ît qua tÊt c¶ ®Ó lµm nªn 
chiÕn th¾ng. Sau chiÕn dÞch ViÖt B¾c, ChÝnh H÷u viÕt bµi th¬ 
§ång chÝ vµo ®Çu n¨m 1948, t¹i n¬i «ng ph¶i n»m ®iÒu trÞ bÖnh . 
Bµi th¬ lµ sù thÓ hiÖn nh÷ng t×nh c¶m tha thiÕt, s©u s¾c cña t¸c 
gi¶ víi nh÷ng ng­êi ®ång chÝ, ®ång ®éi cña m×nh. 
Kim Lan 
II- Tiếp xúc văn bản 
Kim Lan 
Quê hương anh nước mặn, đồng chua 
Làng tôi nghèo đất cày lên sỏi đá. 
Anh với tôi đôi người xa lạ 
Tự phương trời chẳng hẹn quen nhau, 
Súng bên súng, đầu sát bên đầu, 
Đêm rét chung chăn thành đôi tri kỉ 
Đồng chí! 
Ruộng nương anh gửi bạn thân cày 
Gian nhà không, mặc kệ gió lung lay 
Giếng nước gốc đa nhớ người ra lính. 
Anh với tôi biết từng cơn ớn lạnh 
Sốt run người vừng trán ướt mồ hôi. 
Áo anh rách vai 
Quần tôi có vài mảnh vá 
Miệng cười buốt giá 
Chân không giày 
Thương nhau tay nắm lấy bàn tay. 
Đêm nay rừng hoang sương muối 
Đứng cạnh bên nhau chờ giặc tới 
Đầu súng trăng treo. 
 Đồng chí 
Kim Lan 
Thể loại và bố cục: 
Bµi th¬ theo thÓ tù do, cã 20 dßng, chia lµm 3 ®o¹n. 
C¶ bµi th¬ tËp trung thÓ hiÖn vÎ ®Ñp vµ søc m¹nh 
cña t×nh ®ång chÝ ®ång ®éi, nh­ng ë mçi ®o¹n, søc 
nÆng cña t­ t­ëng vµ c¶m xóc ®­îc dÉn d¾t ®Ó dån 
tô vµo nh÷ng dßng th¬ g©y Ên t­îng s©u ®Ëm. 
Kim Lan 
Quê hương anh nước mặn, đồng chua 
Làng tôi nghèo đất cày lên sỏi đá. 
Anh với tôi đôi người xa lạ 
Tự phương trời chẳng hẹn quen nhau, 
Súng bên súng, đầu sát bên đầu, 
Đêm rét chung chăn thành đôi tri kỉ 
Đồng chí! 
Ruộng nương anh gửi bạn thân cày 
Gian nhà không, mặc kệ gió lung lay 
Giếng nước gốc đa nhớ người ra lính. 
Anh với tôi biết từng cơn ớn lạnh 
Sốt run người vừng trán ướt mồ hôi. 
Áo anh rách vai 
Quần tôi có vài mảnh vá 
Miệng cười buốt giá 
Chân không giày 
Thương nhau tay nắm lấy bàn tay. 
Đêm nay rừng hoang sương muối 
Đứng cạnh bên nhau chờ giặc tới 
Đầu súng trăng treo. 
LÝ gi¶i vÒ c¬ së cña t×nh ®ång chÝ 
BiÓu hiÖn cña t×nh ®ång chÝ vµ søc m¹nh cña t×nh c¶m Êy. 
Bøc tranh ®Ñp vÒ t×nh ®ång chÝ 
Kim Lan 
III- Đọc - Hiểu văn bản 
1. Cơ sở hình thành tình đồng chí: 
Quê hương anh nước mặn, đồng chua 
Làng tôi nghèo đất cày lên sỏi đá. 
Hai câu thơ đối nhau rất chỉnh - Những người lính đều là những người nông dân từ các miền quê nghèo khó. 
Chung cảnh ngộ, chung giai cấp. 
Kim Lan 
Kim Lan 
Anh với tôi đôi người xa lạ 
Tự phương trời chẳng hẹn quen nhau, 
Súng bên súng, đầu sát bên đầu , 
Đêm rét chung chăn thành đôi tri kỉ 
Đồng chí ! 
Từ đôi chỉ hai người- hai đối tượng chẳng thể tách rời nhau 
Từ những phương trời tuy chẳng quen nhau nhưng cùng đồng điệu trong nhịp đập của trái tim, cùng tham gia chiến đấu, giữa họ đã nảy nở một thứ tình cảm cao đẹp: Tri kỉ 
Hình ảnh thơ cụ thể, giản dị mà gợi cảm . Những người lính về bên nhau theo tiếng gọi thiêng liêng của Tổ quốc. Họ có chung mục đích lí tưởng. Tình đồng chí được nảy sinh từ việc cùng chung nhiệm vụ chiến đấu, sự chan hoà, gắn bó chia sẻ với nhau những vui buồn gian khổ 
Kim Lan 
Kim Lan 
Đồng chí! 
Hai tiếng "Đồng chí" được tách riêng thành một dòng thơ với âm điệu lắng sâu là một dụng ý nghệ thuật 
+ Gợi lại cảm xúc của đoạn thơ đoạn thơ trên 
+ Mở ra cảm xúc cho đoạn thơ sau tạo nên mạch cảm xúc thống nhất. 
Câu thơ giống như một nét nhấn, một khoảng lặng trong âm nhạc diễn tả sự thiêng liêng đằm sâu, tha thiết của tình đồng chí. 
Kim Lan 
2.Biểu hiện của tình đồng chí và sức mạnh của tình cảm ấy: 
Ruộng nương anh gửi bạn thân cày 
Gian nhà không mặc kệ gió lung lay 
Giếng nước gốc đa nhớ người ra lính 
Người này nói hộ lòng người kia -> Hiểu những tâm tư nỗi lòng của nhau 
Theo tiếng gọi thiêng liêng của Tổ quốc họ đã lên đường đi chiến đấu với thái độ cương quyết dứt khoát, không để tình cảm riêng tư lấn át chi phối 
Hình ảnh hoán dụ – Biểu tượng cho quê hương – Người lính ra đi cứu nước để lại sau lưng mình tất cả, và quê hương vẫn luôn dành cho người lính tình cảm nhớ thương. Và chính đó là nguồn động viên to lớn đối với người lính 
Họ chia sẻ cùng nhau những niềm vui, nỗi buồn qua những câu chuyện tâm tình nơi quê nhà 
Kim Lan 
Kim Lan 
Anh với tôi biết từng cơn ớn lạnh 
Sốt run người vừng trán ướt mồ hôi. 
Áo anh rách vai 
Quần tôi có vài mảnh vá 
Miệng cười buốt giá 
Chân không giày 
Những chi tiết chân thực không hề tô vẽ. Đó là những chi tiết từ hiện thực của cuộc sống người lính. Qua đó ta hiểu được cuộc sống khổ cực, thiếu thốn của người lính 
KÓ sao xiÕt nh÷ng gian khæ mµ ng­êi lÝnh ph¶i tr¶i qua trong chiÕn ®Êu. Nãi vÒ c¸i gian khæ cña ng­êi lÝnh trong kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p, ta nhí ®Õn c¸i rÐt xÐ thÞt da trong bµi Lªn CÊm S¬n cña Th«i H÷u: 
Cuéc ®êi giã bôi pha s­¬ng m¸u 
 §ît rÐt bao lÇn xÐ thÞt da 
 Khu«n mÆt ®· lªn mµu tËt bÖnh... 
nhí ®Õn c¸i ¸c nghiÖt cña bÖnh sèt rÐt trong T©y TiÕn cña Quang Dòng: 
 T©y TiÕn ®oµn binh kh«ng mäc tãc 
 Qu©n xanh mµu l¸ d÷ oai hïm. 
Hä chia sÎ cïng nhau nh÷ng gian nan, vÊt v¶, thiÕu thèn n¬i chiÕn tr­êng. 
Kim Lan 
Thương nhau tay nắm lấy bàn tay. 
 Cách biểu lộ tình thương yêu không ồn ào mà thấm thía. Trong buốt giá gian lao, những bàn tay tìm đến để truyền cho nhau hơi ấm, truyền cho nhau niềm tin, truyền cho nhau sức mạnh để vượt qua tất cả, đẩy lùi gian khổ. Những cái nắm tay ấy đã thay cho mọi lời nói. Câu thơ ấm áp trong ngọn lửa tình cảm thân thương! 
T×nh ®ång chÝ, ®ång ®éi g¾n bã keo s¬n lµ søc m¹nh ®Ó gióp ng­êi lÝnh ®i ®Õn th¾ng lîi cuèi cïng. 
Kim Lan 
3.Bức tranh đẹp về tình đồng chí: 
Đêm nay rừng hoang sương muối 
Đứng cạnh bên nhau chờ giặc tới 
Đầu súng trăng treo. 
 Hình ảnh người cầm súng đứng gác trong một đêm trăng, hoàn cảnh khắc nghiệt 
- Đứng cạnh bên nhau chờ giặc tới -> Tư thế hiên ngang thái độ bình thản, ung dung. Họ sát cánh bên nhau với một tâm thế hoàn toàn chủ động: Chờ giặc. 
 + Gợi ra hình ảnh thực : Trong đêm khuya người lính cầm súng đứng gác họ chỉ có súng và trăng làm bạn - Đêm càng khuya có cảm giác như trăng càng thấp xuống và ánh trăng dường như treo trên đầu mũi súng. 
+ Hình ảnh biểu tượng : ¸ nh trăng tượng trưng cho cuộc sống yên lành,cho đất nước qu ª hương. Súng tượng trưng cho chiến đấu. Người lính cầm súng là để bảo vệ cho cuộc sống ấy. Đó là mục đích, là lý tưởng cao đẹp của người lính. 
+ Vẻ đẹp tâm hồn của người lính : Tuy cầm súng chiến đấu nhưng tâm hồn người lính không hề chai sạn. Họ vẫn thả hồn mình rung động trước vẻ đẹp của ánh trăng khuya. Đó là tâm hồn bay bổng lãng mạn, đầy chất thơ. 
Kim Lan 
ChÝnh H÷u ®· tõng nãi Ên t­îng vµ suy nghÜ cña m×nh : 
“§Çu sóng tr¨ng treo”, ngoµi h×nh ¶nh, bèn ch÷ nµy cßn 
cã nhÞp ®iÖu nh­ nhÞp l¾c cña mét c¸i g× l¬ löng ch«ng 
chªnh, trong sù b¸t ng¸t. Nã nãi lªn mét c¸i g× l­ löng 
ë rÊt xa chø kh«ng ph¶i lµ buéc chÆt. Suèt ®ªm vÇng tr¨ng 
ë bÇu trêi cao xuèng thÊp dÇn vµ cã lóc nh­ treo l¬ löng 
trªn ®Çu mòi sóng. Nh÷ng ®ªm phôc kÝch chê giÆc, vÇng 
tr¨ng ®èi víi chóng t«i nh­ mét ng­êi b¹n; rõng hoang 
s­¬ng muèi lµ mét khung c¶nh thËt. 
Kim Lan 
Tổng kết 
Hình ảnh người lính: 
+ Đó là những anh bộ đội xuất thân từ nông dân. Họ đã sẵn sàng bỏ lại những gì quý giá nhất thân thiết nhất nơi làng quê ra đi vì nghĩa lớn 
+ Họ đã trải qua những gian lao thiếu thốn tột cùng, nhưng từ những gian lao vất vả ấy tình đồng chí thêm nồng đượm thắm thiết 
+ ở người lính có một tình đồng chí đồng đội gắn bó keo sơn, thiêng liêng cao cả. Và tình cảm ấy đã gắn kết họ lại thành một khối thống nhất để họ có đủ sức mạnh vững tin chiến đấu chống lại kẻ thù. 
 Nghệ thuật: 
- Bài thơ giàu hình ảnh, cảm xúc dồn nén ngôn ngữ cô đọng hàm súc 
- Bút pháp hiện thực hoà quyện với bút pháp lãng mạn 
- Chi tiết thơ chân thực 
Kim Lan 
Luyện tập 
Kim Lan 
Kim Lan