Bài giảng Ngữ văn Lớp 9 - Tiết 3: Các phương châm hội thoại - Nguyễn Thường Kham

Giáo viên : Nguyễn Th ườ ng Kham 
TRƯỜNG THCS HOÀI THANH TÂY 
 Kiểm tra bài cũ 
 ở chương trình Tiếng Việt 8, em có học đơn vị kiến thức nào liên quan đ ến hội thoại? Nội dung của đơn vị kiến thức đ ó ? Lấy ví dụ minh hoạ cho các vai xã hội mà em vừa nói ? 
Kiểm tra bài cũ  
 Tại sao cách xưng hô của chị Dậu đ ối với bọn cai lệ và người nh à lý trưởng lại thay đ ổi trong đoạn trích “ Tức nước vỡ bờ ”? 
Cháu xin ô ng . 
Chồng tôi đau ốm , các ô ng không đư ợc phép hành hạ. 
Mày trói chồng bà đi, bà cho mày xem ! 
Các phương châm hội thoại 
Tiết 3: 
Tiết 3 : Các phương châm hội thoại 
I. Phương châm về lượng 
1 Ví dụ : 
 a. Ví dụ 1 
 An: - Cậu có biết bơi không ? 
 Ba : - Biết chứ , thâm chí còn bơi giỏi nữa . 
 An: - Cậu học bơi ở đâu? 
 Ba :- Dĩ nhiên là ở dưới nước chứ còn ở đâu. 
 Câu tr ả lời của Ba không đáp ứng yêu cầu của An thừa thông tin ở dưới nước , mục đ ích câu hỏi của An muốn biết đ ịa đ iểm học bơi . Vì vậy , Ba phải tr ả lời : tớ học bơi ở câu lạc bộ thành phố . 
KL : Khi nói, câu phải có nội dung đúng với yêu cầu giao tiếp, không nên nói thiếu những gì mà giao tiếp đòi hỏi . Không nên nói ít hơn những gì mà giao tiếp đ òi hỏi 
dưới nước 
Tiết 3 : Các phương châm hội thoại 
I. Phương châm về lượng 
Nói đủ, không thừa , không thiếu 
b.Ví dụ 2: Lợn cưới áo mới 
 Có anh tính hay khoe của . Một hôm , may đư ợc cái áo mới , liền đ em ra mặc , rồi đ ứng hóng ở cửa , đ ợi có ai đi qua người ta khen . Đ ứng mãi từ sáng đ ến chiều ch ả có ai hỏi cả, anh ta tức lắm. 
 Đ ang tức tối , chợt thấy một anh tính cũng hay khoe , tất tưởi chạy đ ến hỏi to : 
Bác có thấy con lợn cưới của tôi chạy qua đây không ? 
Từ lúc tôi mặc cái áo mới này , tôi chẳng thấy con lợn nào chạy qua đây cả! 
 ( Theo Truyện cười dân gian Việt Nam ) 
 => Từ ng ữ không cần thiết trong câu hỏi là: “ cưới ’’ và câu tr ả lời “ từ lúc tôi mặc chiếc áo mới này ”. 
 KL: Khi giao tiếp cần nói có nội dung, nội dung phải đáp ứng yêu cầu của cuộc giao tiếp, không thiếu, không thừa . Không nên nói nhiều hơn những gì mà câu hỏi yêu cầu 
lợn cưới 
áo mới 
Tiết 3 : Các phương châm hội thoại 
I Phương châm về lượng 
Nói đủ, không thừa , không thiếu 
II . Phương châm về chất 
1. Ví dụ Qu ả bí khổng lồ 
Hai anh chàng đi qua một khu vườn trồng bí . Một anh thấy quảbí to, kêu lên : 
 - Chà, qu ả bí kia to thật ! 
 Anh bạn có tính hay nói khoác , cười mà bảo rằng : 
 - Thế th ì đã lấy gì làm to. Tôi đã từngthấy những qu ả bí to hơn nhiều . Có một lần , tôi tận mắt trông thấy một qu ả bí to bằng cả cái nh à đằ ng kia kìa . 
 Anh kia nói ngay : 
 - Thế th ì đã lấy gì làm lạ. Tôi còn nhớ , một bận tôi trông thấy một cái nồi đ ồng to bằng cả cái đì nh làng ta . 
 Anh nói khoác ngạc nhiên hỏi : 
 - Cái nồi ấy dùng để làm gì mà to vậy ? 
 Anh kia giải thích : 
 - Cái nồi ấy dùng để luộc qu ả bí anh vừa nói ấy mà. 
 Anh nói khoác biết bạn chế nhạo mình bèn nói lảng sang chuyện khác . 
qu ả bí 
bằng cả cái nh à 
nồi đ ồng 
bằng cả cái đì nh 
Tiết 3 : Các phương châm hội thoại 
I Phương châm về lượng 
Nói đủ, không thừa , không thiếu 
II . Phương châm về chất 
Nói đ úng , không nói những đ iều chưa chắc chắn. 
=> Truyện phê phán tính khoác loác của người đ ời . Nh ư vậy , trong giao tiếp cần tránh nói đ iều mà mình không tin là đ úng hay không có bằng chứng . 
Kết luận : Nói những thông tin có bằng chứng xác thực , không nói ra những đ iều mà mình chưa chắc chắn . Khi giao tiếp đ ừng nói những đ iều mà mình không tin là đ úng . 
Tiết 3 : Các phương châm hội thoại 
I Phương châm về lượng 
Nói đủ, không thừa , không thiếu 
II . Phương châm về chất 
Nói đ úng , không nói những đ iều chưa chắc chắn. 
III. Luyện tập : 
Câu1 . Đ iền đ úng sai sau mỗi ý kiến 
 Thể hiện đ úng phương châm hội thoại khi giao tiếp có nghĩa là: 
 A. Nói huyên thuyên chuyện trên trời dưới đ ất . 
 B. Nói có nội dung, nội dung đủ, đáp ứng yêu cầu giao tiếp . 
 C. Nói đ iều xác thực . 
 D. Nói bóng gió , lấp lửng . 
Tiết 3 : Các phương châm hội thoại 
I Phương châm về lượng 
Nói đủ, không thừa , không thiếu 
II . Phương châm về chất 
Nói đ úng , không nói những đ iều chưa chắc chắn. 
III. Luyện tập : 
Câu 2: Hãy chọn ý kiến đ úng nhất ! 
 Tuân thủ phương châm hội thoại về chất khi giao tiếp có nghĩa là: 
A Vừa nói vừa đá nh trống lảng 
B Nói mơ hồ 
C Nói quanh co dài dòng lê th ê 
D Không nói những đ iều mà mình không tin là đ úng , không có bằng chứng xác thực . 
Tiết 3 : Các phương châm hội thoại 
I Phương châm về lượng 
Nói đủ, không thừa , không thiếu 
II . Phương châm về chất 
Nói đ úng , không nói những đ iều chưa chắc chắn. 
III. Luyện tập : 
Bài 1 
Câu a: Vi phạm phương châm về lượng Thừa cụm từ : nuôi ở nh à. 
Vì “ gia súc ” vật nuôi trong nh à. 
Câu b: Tương tự câu a 
Loài chim: bản chất có 2 cánh nên cụm từ có hai cánh thừa. 
Tiết 3 : Các phương châm hội thoại 
I Phương châm về lượng 
Nói đủ, không thừa , không thiếu 
II . Phương châm về chất 
Nói đ úng , không nói những đ iều chưa chắc chắn. 
III. Luyện tập : 
Bài 2 
Chọn từ ng ữ thích hợp đ iền vào chỗ trống : 
 a) Nói có căn cứ chắc chắn là: 
 nói có sách , mách có chứng 
 b) Nói sai sự thật một cách cố ý, nhằm che dấu đ iều gì đ ó là: 
 nói dối 
 c) Nói một cách hú họa , không có căn cứ là: 
 nói mò 
 d ) Nói nhảm nhí vu vơ là: 
 nói nhăng nói cuội 
 e) Nói khoác loác , làm ra vẻ tài giỏi hoặc nói những chuyện bông đ ùa khoác loác cho vui là: 
 nói trạng 
 Các từ ng ữ trên đ ều liên quan đ ến phương châm 
hội thoại về chất 
Tiết 3 : Các phương châm hội thoại 
I Phương châm về lượng 
Nói đủ, không thừa , không thiếu 
II . Phương châm về chất 
Nói đ úng , không nói những đ iều chưa chắc chắn. 
III. Luyện tập : 
Bài 5: Giải thích các thành ng ữ 
 Những thành ng ữ ấy liên quan đ ến phương châm hội thoại nào ? 
 -Ăn đơm nói đ ặt : 
 vu khống , đ ặt đ iều , bịa chuyện để hại người 
 -Ăn ốc nói mò : 
 nói không có căn cứ , không chính xác , hú hoạ 
 -Ăn không nói có : 
 vu khống , bịa đ ặt , đ iêu toa 
 - Cãi chày cãi cối : 
 cãi bừa , ngoan cố , cãi lấy đư ợc , không lí lẽ 
 - Khua môi múa mép : 
 ba hoa , khoác loác , phô trương 
 - Nói dơi nói chuột : 
 nói lăng nhăng , linh tinh 
 - Hứa hươu hứa vượn : 
 hứa để vừa lòng rồi không thực hiện 
 Những thành ng ữ trên liên quan đ ến phương châm hội thoại về chất 
BÀI TẬP VỀ NHÀ 
- Nắm chắc nội dungcủa bài học . 
- Hoàn thành các bài tập còn lại. 
Xin chân thành cảm ơn