Bài giảng Ngữ văn Lớp 9 - Tiết 28: Văn bản "Cảnh ngày xuân"

Bµi d¹y 
NhiÖt liÖt chµo mõng c¸c thÇy c« gi¸o vµ c¸c em häc sinh! 
Ng÷ v¨n 9 
Kiểm tra bài cũ 
 Hãy đọc những câu thơ miêu tả vẻ đẹp của Thúy Vân và Thúy Kiều . So sánh và chỉ ra những điểm giống nhau và khác nhau trong bút pháp miêu tả của Nguyễn Du ? 
Tiết 28: 
Cảnh ngày xuân 
Văn bản : 
Nguyễn Du 
I. Tìm hiểu chung : 
1. Vị trí đoạn trích 
Nằm ở đầu phần I: Gặp gỡ và đính ước 
2. Bố cục 
- Khung cảnh ngày xuân ( 4 câu đầu ) 
 Khung cảnh lễ hội ( 8 câu tiếp ) 
 Cảnh chị em Thúy Kiều trở về ( 6 câu cuối ) 
3 phần 
II. Tìm hiểu v ăn bản : 
1. Khung cảnh ngày xuân 
Ngày xuân con én đưa thoi 
Thiều quang chín chục đã ngoài sáu mươi 
Cỏ non xanh tận chân trời 
Cành lê trắng điểm một vài bông hoa 
II. Tìm hiểu v ăn bản : 
1. Khung cảnh ngày xuân 
Từ chú thích 1 - 2 SGK, em hãy giải thích ý nghĩa của 2 dòng thơ đầu ? 
II. Tìm hiểu v ăn bản : 
1. Khung cảnh ngày xuân 
Những hình ảnh nào của cảnh ngày xuân được gợi tả trong hai câu thơ đầu ( thời gian miêu tả và cảm xúc )? 
- Chim én đưa thoi -> miêu tả 
- Thiều quang ..-> ẩn dụ chỉ thời gian trôi nhanh 
II. Tìm hiểu v ăn bản : 
1. Khung cảnh ngày xuân 
Ở thời điểm này , vẻ đẹp của mùa xuân được hiện lên rõ nét hơn ở những hình ảnh nào ? 
- Cỏ non 
- Cành lê trắng điểm  
II. Tìm hiểu v ăn bản : 
1. Khung cảnh ngày xuân 
Nhận xét gì về nghệ thuật miêu tả và dùng từ của Nguyễn Du ? 
- Tạo không gian khoáng đạt 
Sắc màu hài hòa 
> Đảo ngược cách dùng từ “ trắng điểm ” 
II. Tìm hiểu v ăn bản : 
1. Khung cảnh ngày xuân 
Từ 4 câu thơ , em có thể hình dung như thế nào về bức tranh xuân ? 
 Cảnh xuân đẹp , khoáng đạt , tinh khôi , dịu nhẹ mà tràn đầy sức sống 
II. Tìm hiểu v ăn bản : 
2. Khung cảnh lễ hội 
Thanh minh trong tiết tháng ba , Lễ là tảo mộ hội là đạp thanh . Gần xa nô nức yến anh , Chị em sắm sửa bộ hành chơi xuân . Dập dìu tài tử giai nhân , Ngựa xe như nước áo quần như nêm . Ngổn ngang gò đống kéo lên , Thoi vàng vó rắc tro tiền giấy bay. 
Có những cảnh lễ gì ? 
Hội gì được nhắc đến trong đoạn thơ ? 
Em hiểu gì về lễ hội này ? 
Cảnh được miêu tả như thế nào ? 
II. Tìm hiểu v ăn bản : 
2. Khung cảnh lễ hội 
 Lễ tảo mộ : ngổn ngang , thoi vàng , tro tiền 
 Hội đạp thanh : nô nức , sắm sửa , dập dìu , ngựa xe  
 Thanh minh trong tiÕt th¸ng ba , 
 LÔ lµ t¶o mé héi lµ ®¹p thanh . 
 GÇn xa n« nøc yÕn anh , 
 ChÞ em s¾m söa bé hµnh ch¬i xu©n . 
 DËp d×u tµi tö giai nh©n , 
 Ngùa xe nh ­ n­íc ¸o quÇn nh ­ nªm . 
 Ngæn ngang gß ® èng kÐo lªn , 
 Thoi vµng vã r¾c tro tiÒn giÊy bay. 
Th¶o luËn : (02 phót ) 
ë c¶nh lÔ héi nµy , nghÖ thuËt miªu t¶ cña t¸c gi ¶ cã g× ® Æc biÖt trong : 
C¸ch dïng c¸c tõ ghÐp , l¸y 
C¸c biÖn ph¸p tu tõ . 
C¸ch ng¾t nhÞp 
Tõ ® ã , tr×nh bµy c¶m nhËn cña em vÒ c¶nh lÔ héi trong tiÕt thanh minh . 
Thanh minh / trong tiÕt th¸ng ba , 
LÔ lµ t¶o mé / héi lµ ®¹p thanh . 
GÇn xa / n« nøc yÕn anh , 
ChÞ em s¾m söa / bé hµnh ch¬i xu©n . 
DËp d×u / tµi tö giai nh©n , 
Ngùa xe nh ­ n­íc / ¸o quÇn nh ­ nªm . 
Ngæn ngang gß ® èng / kÐo lªn , 
Thoi vµng vã r¾c / tro tiÒn giÊy bay. 
Thanh minh / trong tiÕt th¸ng ba , 
LÔ lµ t¶o mé / héi lµ ®¹p thanh . 
GÇn xa / n« nøc yÕn anh , 
ChÞ em s¾m söa / bé hµnh ch¬i xu©n . 
DËp d×u / tµi tö giai nh©n , 
Ngùa xe nh ­ n­íc / ¸o quÇn nh ­ nªm . 
Ngæn ngang gß ® èng / kÐo lªn , 
Thoi vµng vã r¾c / tro tiÒn giÊy bay. 
- C¸c biÖn ph¸p tu tõ : 
+ È n dô : gîi c¶nh tõng ® oµn ng­êi nhén nhÞp ®i ch¬i xu©n nh ­ chim Ðn , chim oanh . 
+ So s¸nh : gîi t¶ c¶nh lÔ héi mïa xu©n t­ng bõng , n¸o nhiÖt . 
- C¸ch ng¾t nhÞp : gãp phÇn gîi sù sinh ® éng ... 
---> §« ng vui , t­ng bõng , n¸o nhiÖt 
 NghÖ thuËt miªu t¶ 
- Mét lo¹t tõ ghÐp , l¸y lµ §T, TT, DT cïng xuÊt hiÖn : 
+ §T: gîi kh«ng khÝ rén rµng 
+ DT: gîi c¶nh ®« ng ng­êi , nhén nhÞp 
+ TT: gîi t©m tr¹ng n¸o nøc , phÊn chÊn 
 
2. Khung cảnh lễ hội 
II. Tìm hiểu v ăn bản : 
Tác giả đã sử dụng biện pháp nghệ thuật nào ? 
Tác dụng biểu đạt gì ? 
Sử dụng nhiều từ ghép , từ láy , ẩn dụ , so sánh , hoán dụ , kể , miêu tả .. => không khí lễ hội đông vui , náo nhiệt và cảnh đốt giấy tiền hàng mã để tưởng nhớ người đã khuất . 
Tµ tµ bãng ng ¶ vÒ t©y , 
ChÞ em th ¬ thÈn dan tay ra vÒ . 
B­íc dÇn theo ngän tiÓu kh ª, 
LÇn xem phong c¶nh cã bÒ thanh thanh . 
Nao nao dßng n­íc uèn quanh , 
DÞp cÇu nho nhá cuèi ghÒnh b¾c ngang .	 
3. Cảnh chị em Kiều du xuân trở về 
II. Tìm hiểu v ăn bản : 
Cảnh tượng của lễ hội được gợi tả qua những 
chi tiết thời gian và không gian điển hình nào ? 
Thời gian : Chiều tối 
 Không gian : 
+ Dòng nước – nao nao 
+ Dịp cầu – nho nhỏ 
+ Phong cảnh - thanh thanh 
+ Chị em – thơ thẩn 
3. Cảnh chị em Kiều du xuân trở về : 
II. Tìm hiểu v ăn bản : 
Một loạt từ láy được dùng trong đoạn thơ , 
ngoài miêu tả sắc thái cảnh vật còn có 
tác dụng gì ? Vì sao ? 
Cảnh chuyển động nhẹ nhàng , không khí nhạt dần , lặng dần . Tâm trạng bâng khuâng , lặng buồn , luyến tiếc . 
3. Cảnh chị em Kiều du xuân trở về 
II. Tìm hiểu v ăn bản : 
Từ đó có thể thấy cảnh vật , 
không khí mùa xuân trong 6 câu cuối 
khác gì những câu đầu ? 
III. Tổng kết : 
Từ phần phân tích hãy nêu cảm nhận chung 
về bức tranh cảnh ngày xuân và lễ hội ? 
 Nội dung : bức tranh thiên nhiên , lễ hội mùa xuân tươi đẹp , trong sáng . 
 Nghệ thuật : sử dụng từ ngữ , hình ảnh giàu chất tạo hình , gợi cảm . 
IV. Luyện tập : 
Bài 1: Ý nào nói đúng nhất về vẻ đẹp mùa xuân được gợi ra từ hai câu thơ sau : “ Cỏ non xanh tận chân trời 
 Cành lê trắng điểm một vài bông hoa .” 
 Mới mẻ , tinh khôi và giàu sức sống 
 Khoáng đạt và trong trẻo 
 Nhẹ nhàng và thanh khiết 
 Cả 3 ý trên 
D 
IV. Luyện tập : 
Bài 2: Nhận định nào nói lên đầy đủ nhất đặc sắc trong nghệ thuật tả cảnh của Nguyễn Du ở 4 câu thơ cuối ? 
 Sử dụng nhiều từ láy 
 Tạo dựng không gian và thời gian ( có sự biến đổi so với 4 câu đầu ) 
 Cảnh được miêu tả qua tâm trạng con người 
 Cả A, B, C đều đúng . 
D 
V. Dặn dò : 
- Lập bảng so sánh cảnh mùa xuân trong 4 câu đầu và 6 câu cuối theo mẫu 
Địa điểm 
Cảnh 4 câu đầu 
Cảnh 6 câu cuối 
1. Cảnh xuân 
2. Không khí 
3. Tâm trạng con người 
 Soạn “ Kiều ở lầu Ngưng Bích ” 
+ Tóm tắt từ đầu đến “ Kiều ở lầu Ngưng Bích ” 
+ Nghệ thuật miêu tả tâm lí nhân vât 
+ Nghệ thuật tả cảnh ngụ tình