Bài giảng Ngữ văn Lớp 9 - Tiết 125: Cách làm bài nghị luận về một bài thơ, đoạn thơ - Trần Thị Tuyết Hoa

Chào mừng các thầy cô về dự giờ lớp 9A1 
NGỮ VĂN 9 
Tiết 125 : 
Cách làm bài nghị luận về một bài th ơ ,đoạn th ơ 
Giáo viên : Trần Thị Tuyết Hoa 
Đề 1 : Phõn tớch tỡnh yờu quờ hương trong bài thơ " Quờ hương " của nhà thơ Tế Hanh . 
Đề 2 : Cảm nhận và suy nghĩ của em về đoạn kết trong bài thơ " Đồng chớ " của Chớnh Hữu 
Đề 3 : Hỡnh tượng người chiến sĩ lỏi xe trong bài : " Bài thơ về tiểu đội xe khụng kớnh " của Phạm Tiến Duật 
Đề 4 : Suy nghĩ của em về bài thơ "Con cũ " của Chế Lan Viờn . 
 I/. Tỡm hiểu cỏc đề văn sau : 
Đề 1 : Phõn tớch tỡnh yờu quờ hương trong bài thơ " Quờ hương " của nhà thơ Tế Hanh . 
Đề 2 : Cảm nhận và suy nghĩ của em về đoạn kết trong bài thơ " Đồng chớ " của Chớnh Hữu . 
Đề 3 : Hỡnh tượng người chiến sĩ lỏi xe trong bài : " Bài thơ về tiểu đội xe khụng kớnh " của Phạm Tiến Duật . 
Đề 4 : Suy nghĩ của em về bài thơ "Con cũ " của Chế Lan Viờn . 
TIẾT 125 
CÁCH LÀM BÀI NGHỊ LUẬN 
VỀ MỘT ĐOẠN THƠ, BÀI THƠ. 
CÁCH LÀM BÀI NGHỊ LUẬN 
VỀ MỘT ĐOẠN THƠ, BÀI THƠ. 
 Các đề bài trên có cấu tạo ntn ? 
a. Cấu tạo đề: 
- Đ ề có mệnh lệnh: 1, 2, 3, 5, 6, 8. 
- Đ ề không có mệnh lệnh: 4, 7. 
 So sánh sự giống nhau và khác nhau giữa các đề bài ? 
TIẾT 125 
CÁCH LÀM BÀI NGHỊ LUẬN 
VỀ MỘT ĐOẠN THƠ, BÀI THƠ. 
b. So sánh : 
- Giống nhau : Đ ều phải nghị luận về một đoạn th ơ, bài th ơ . 
- Khác : 
+ Phân tích : Nghiêng về phương pháp nghị luận . 
+ Cảm nhận : Nghị luận trên cơ sở cảm thụ của người viết . 
+ Suy nghĩ : Nghị luận nhấn mạnh tới nhận đ ịnh , đá nh gi á của người viết . 
- Có đề không có mệnh lệnh đ òi hỏi người viết tự khuôn hẹp , tự xác đ ịnh để tập trung vào hướng nào phương diện nào đá ng chú ý của đ ối tượng . 
Từ việc tỡm hiểu bài trên , em ghi nhớ đ iều gỡ 
về đề bài nghị luận bài thơ,đoạn thơ ? 
TIẾT 125 
CÁCH LÀM BÀI NGHỊ LUẬN 
VỀ MỘT ĐOẠN THƠ, BÀI THƠ. 
Ghi nhớ : Thấy đư ợc sự đa dạng , phong phú của kiểu đề bài nghị luận về một đoạn th ơ, bài th ơ 
( Đ ề có mệnh lệnh,đề không có mệnh lệnh ) 
Em hãy tự ra một đề bài tương tự nh ư các đề trên ? 
TIẾT 125 
CÁCH LÀM BÀI NGHỊ LUẬN 
VỀ MỘT ĐOẠN THƠ, BÀI THƠ. 
I/. Tỡm hiểu cỏc đề văn sau : 
II/. Cỏch làm bài nghị luận về một đoạn thơ , bài thơ : 
1.Các bước làm bài nghị luận về một đoạn th ơ, bài th ơ : 
* đề: Phân tích tinh yêu qu ê hương trong bài “ Qu ê hương ” - Tế Hanh . 
Xác đ ịnh yêu cầu của đề bài trên ? 
- Kiểu bài nghị luận : Phân tích 
- Nội dung cần nghị luận : Tinh yêu qu ê hương của Tế Hanh qua bài th ơ Qu ê hương 
Bước 1 : Tim hiểu đề và tim ý 
a.Tim hiểu đề 
` 
` 
` 
` 
CÁCH LÀM BÀI NGHỊ LUẬN 
VỀ MỘT ĐOẠN THƠ, BÀI THƠ. 
TIẾT 125 
 Em tim ý cho bài ? Xác định luận điểm chính 
- Nỗi nhớ qu ê hương thể hiện qua các tâm trạng, hinh ả nh , màu sắc, mùi vị . Cảnh ra khơi , cảnh trở về 
` 
` 
` 
b. Tim ý: 
- Cách miêu tả, hinh ả nh chọn lọc , giọng đ iệu giàu cảm xúc 
` 
CÁCH LÀM BÀI NGHỊ LUẬN 
VỀ MỘT ĐOẠN THƠ, BÀI THƠ. 
TIẾT 125 
 Hãy trỡnh bày dàn bài cho bài văn ? 
a. Mở bài:-Giới thiệu bài th ơ qu ê hương,khái quát nội dung và nghệ thuật bài thơ Quờ Hương 
b. Thân bài : 
- Qu ê hương thể hiện tỡnh yêu tha thiết trong sáng,lãng mạn 
Nhớ cảnh ra khơi , với sức sống đ ầy khí thế của người dân chài 
Cảnh trở về đông vui nhộn nhịp ,no đủ bỡnh yên 
- Tâm trạng ,nỗi nhớ của nhà thơ về hương vị nồng mặn của quê hương 
c. Kết bài :Cả bài th ơ là một khúc ca qu ê hương tươi sáng . 
Nó là sản phẩm của một hồn th ơ trẻ trung đ ầy lãng mạn 
Bước 2: Lập dàn bài 
CÁCH LÀM BÀI NGHỊ LUẬN 
VỀ MỘT ĐOẠN THƠ, BÀI THƠ. 
TIẾT 125 
Bước 3: Viết bài 
Dựa vào dàn ý trên hãy viết phần mở bài ? 
Mở bài : Qu ê hương là hinh ả nh yêu dấu trong lòng mỗi người , nhất là lúc xa qu ê. Nh à th ơ Tế Hanh đã bộc lộ cảm xúc , nỗi nhớ tha thiết với qu ê hương làng chài của minh . Qua bài th ơ Qu ê hương tác gi ả đã để lại trong lòng người đ ọc một ấn tượng khó quên về tinh cảm sâu sắc chân thành 
` 
` 
` 
Bước 4: Đ ọc và sửa lại 
CÁCH LÀM BÀI NGHỊ LUẬN 
VỀ MỘT ĐOẠN THƠ, BÀI THƠ. 
TIẾT 125 
 * Bài học ghi nhớ : 
Nêu bố cục chung của bài nghị lụân về một bài th ơ ,đoạn th ơ ? 
- Mở bài : Giới thiệu đoạn th ơ , bài th ơ , bước đ ầu nêu nhận xét đá nh gi á ( nếu phân tích một đoạn th ơ cần nêu rõ vị trí của đoạn th ơ trong tác phẩm ) 
Thân bài : Lần lượt trinh bày suy nghĩ ,đá nh gi á về nội dung và nghệ thuật của đoạn th ơ , bài th ơ. 
- Kết bài : Khái quát gi á trị ,ý nghĩa của đoạn th ơ , bài th ơ 
` 
CÁCH LÀM BÀI NGHỊ LUẬN 
VỀ MỘT ĐOẠN THƠ, BÀI THƠ. 
TIẾT 125 
2. Cách tổ chức, triển khai luận điểm: 
 Xác định bố cục của văn bản ?Nêu nội dung của từng phần ? 
+ Bố cục : -3 phần 
* Bài : Qu ê hương trong tinh thương , nỗi nhớ 
` 
a . Phần mở bài : Từ đ ầu đ ến  rực rỡ : Giới thiệu về dòng cảm xúc dạt dào , lai láng chảy suốt đ ời th ơ Tế Hanh trong đ ó bài Qu ê hương là thành công xuất sắc 
b.Phần thân bài : Tiếp -> thành thực của Tế Hanh .: Trinh bày cảm nhận về cảm xúc lúc nồng nàn , mạnh mẽ , lúc lắng sâu tinh tế của Tế Hanh khi ca ngợi vẻ đ ẹp của thiên nhiên , cuộc sống lao đ ộng của qu ê hương , về hinh ả nh , nhịp đ iệu đ ặc sắc của bài th ơ . 
` 
` 
c.Phần kết bài : ( đoạn cuối ) khái quát gi á trị của bài th ơ Qu ê hương và tinh cảm trong sáng của nh à th ơ 
` 
CÁCH LÀM BÀI NGHỊ LUẬN 
VỀ MỘT ĐOẠN THƠ, BÀI THƠ. 
TIẾT 125 
ở phần thân bài , người viết trinh bày nhưng nhận xét gi về tinh yêu qu ê hương trong bài th ơ Qu ê hương ? 
+ Nổi bật lên là nhưng hinh ả nh đ ẹp nh ư mơ, đ ầy sức mạnh khi ra khơi . 
+ Cảnh trở về tấp nập , no đủ. 
+ Hinh ả nh người dân chài giưa đ ất trời lộng gió với vị nồng mặn của biển khơi . 
+ Hinh ả nh , ngôn từ của bài th ơ giàu sức gợi cảm , thể hiện một tâm hồn phong phú , rung đ ộng tinh tế . 
~ 
~ 
` 
` 
` 
` 
` 
~ 
` 
CÁCH LÀM BÀI NGHỊ LUẬN 
VỀ MỘT ĐOẠN THƠ, BÀI THƠ. 
TIẾT 125 
Nhưng suy nghĩ , ý kiến ấy đư ợc dẫn dắt, khẳng đ ịnh bằng cách nào , đư ợc liên kết với phần mở bài và kết bài ra sao ? 
~ 
Nhưng suy nghĩ , ý kiến của người viết luôn đư ợc gắn cùng sự phân tích , binh giảng cụ thể hinh ả nh , ngôn từ , giọng đ iệu của bài th ơ . 
- Phần thân bài đư ợc nối kết với phần mở bài một cách chặt chẽ , tự nhiên . đ ó chính là sự phân tích , chứng minh làm sáng tỏ nhận xét bao quát đã nêu ở phần mở bài . Từ các luận đ iểm này đã dẫn đ ến phần kết bài đá nh gi á sức hấp dẫn , khẳng đ ịnh ý nghĩa của bài th ơ 
~ 
` 
` 
CÁCH LÀM BÀI NGHỊ LUẬN 
VỀ MỘT ĐOẠN THƠ, BÀI THƠ. 
TIẾT 125 
Văn bản có tính thuyết phục , hấp dẫn không ? Vi sao ? 
` 
- Tính thuyết phục hấp dẫn của văn bản : 
+ Văn bản ngắn, tập trung trinh bày nhận xét , đá nh gi á về nhưng gi á trị đ ặc sắc nổi bật nhất về nội dung cảm xúc và nghệ thuật của bài th ơ . Khi nói về các trạng thái cảm xúc phong phú của Tế Hanh , người viết phân tích , bỡnh giảng ngay sự đ ặc sắc của các hỡnh ả nh , của nhịp đ iệu th ơ tương ứng . Đ iều ấy , chứng tỏ người viết đã nắm vững đặc trưng của tác phẩm văn học , nhất là tác phẩm th ơ trữ tỡnh và rút ra luận đ iểm từ các luận cứ cụ thể , rõ ràng . 
+ Bố cục của văn bản mạch lạc, sáng rõ. 
+ Người viết trinh bày cảm nghĩ, ý kiến bằng cả lòng yêu mến, rung cảm tha thiết đối với bài thơ Quê hương. 
` 
` 
~ 
CÁCH LÀM BÀI NGHỊ LUẬN 
VỀ MỘT ĐOẠN THƠ, BÀI THƠ. 
TIẾT 125 
Qua phần tim hiểu bài em rút ra bài học về cách tổ chức triển khai các luận đ iểm trong bài nghị luận nh ư thế nào ? 
Bài học ghi nhớ : 
Bài nghị luận về một đoạn th ơ , bài th ơ cần nêu đư ợc các nhận xét đá nh gi á và sự cảm thụ riêng của người viết . Nhưng nhận xét đá nh gi á phải gắn vói phân tích , binh gi á ngôn từ , hinh ả nh , nội dung cảm xúc  của tác phẩm 
` 
` 
~ 
` 
TIẾT 125 
CÁCH LÀM BÀI NGHỊ LUẬN 
VỀ MỘT ĐOẠN THƠ, BÀI THƠ. 
IV/. Luyện tập : 
Bài 1 
Phõn tớch khổ thơ đầu bài thơ "Sang thu " của Hữu Thỉnh . 
“ Bỗng nhận ra hương ổi 
Phả vào trong giú se 
Sương chựng chỡnh qua ngừ 
Hỡnh như thu đó về ” 
Hãy tỡm hiểu đề , tỡm ý cho bài ? 
 a. Tỡm hiểu đề : 
- Vấn đề nghị luận : Khổ 1 bài Sang thu 
- Yêu cầu nghị luận : Phân tích đoạn thơ 
 b. Tỡm ý : - Cảm nhận tinh tế khi chợt nhận ra nhưng tín hiệu chuyển mùa từ Hạ sang Thu 
- Cảm xúc ngỡ ngàng trước sự thay đ ổi bất ngờ của thiên nhiên 
- Hinh ả nh th ơ ấn tượng , ngôn từ trong sáng , gợi cảm 
` 
~ 
CÁCH LÀM BÀI NGHỊ LUẬN 
VỀ MỘT ĐOẠN THƠ, BÀI THƠ. 
TIẾT 125 
Hãy lập dàn bài ? 
Dàn bài 
Mở bài : - Giới thiệu đề tài mựa thu trong thi ca và "Sang thu " của Hữu Thỉnh 
Đất trời chuyển sang thu nhẹ nhàng mà rừ rệt qua sự cảm nhận tinh tế , hỡnh ảnh giầu sức biểu cảm . 
- Chộp khổ thơ . 
B. Thõn bài : suy nghĩ , đỏnh giỏ về nội dung, nghệ thuật của khổ 1. 
- Tớn hiệu thu sang nhẹ nhàng , mà rừ rệt . 
- Hỡnh ảnh : " hương ổi ", giú , sương “ rất ấn tượng 
- Từ ngữ gợi tả , biểu cảm : " phả , se, chựng chỡnh “, " bỗng , hỡnh như “. 
- Tõm trạng ngỡ ngàng , bõng khuõng trước sự thay đ ổi của thiờn nhiờn 
C. Kết bài : 
+ Tổng hợp lại giỏ trị , ý nghĩa của khổ 1 . 
- Đất trời chuyển sang thu nhẹ nhàng mà rừ rệt . 
- Cảm nhận tinh tế , hỡnh ảnh giầu sức biểu cảm . 
CÁCH LÀM BÀI NGHỊ LUẬN 
VỀ MỘT ĐOẠN THƠ, BÀI THƠ. 
TIẾT 125 
 * Bài đ ọc thêm 
Hãy đ ặt tên cho bài nghị luận trên ? 
Nhan đề : Tấm lòng của người con Miền Nam đ ối với Bác Hồ 
Em hóy nờu cảm nhận , suy nghĩ về bài thơ Viếng Lăng Bỏc bằng một luận điểm ? 
+ Luận điểm :-Bài thơ Viếng Lăng Bỏc đó được Viễn Phương sử dụng hỡnh ảnh thiờn nhiờn kỡ vĩ ,lớn lao vĩnh hằng để tượng trưng cho cuộc đời và tư tưởng vĩ đại của Hồ Chớ Minh 
CÁCH LÀM BÀI NGHỊ LUẬN 
VỀ MỘT ĐOẠN THƠ, BÀI THƠ. 
TIẾT 125 
Tỡm cỏc luận cứ để triển khai cho luận điểm trờn? 
+ Luận cứ : 
“Mặt trời trong Lăng rất đỏ ” là hỡnh ảnh ẩn dụ tượng trưng cho ỏnh sỏng tư tưởng của Hồ Chớ Minh, Người đó soi sỏng cho con đường cỏch mạng Việt Nam đưa dõn tộc ta tới độc lập ,tự do. 
- “79 mựa xuõn ” là tượng trưng cho cuộc đời sống đẹp của Bỏc đó trọn vẹn dõng hiến cho non sụng ,đất nước. 
- Sử dụng những hỡnh ảnh thiờn nhiờn kỡ vĩ phự hợp với kớch thước vĩ đại của Hồ Chớ Minh ,đồng thời cũng là niềm tụn kớnh của nhà thơ đối với Bỏc 
Những hỡnh ảnh thiờn nhiờn vĩnh hằng như vầng trăng,trời xanh,là biểu tượng cho tõm hồn và sức sống mónh liệt của Bỏc luụn trường tồn ,vĩnh cửu trong lũng người dõn Việt Nam. 
HƯỚNG DẪN HỌC BÀI 
Học thuộc phần ghi nhớ ( sgk ) 
Hoàn thành nốt bài tập luyện ( viết thành bài văn hoàn chỉnh ) 
3. Chuẩn bị : “ Mõy & súng ” . 
Phõn tớch sự hấp dẫn của Mõy & Súng . 
- Hỡnh ảnh em bộ với những lời núi & sỏng tạo trũ chơi .