Bài giảng Ngữ văn Lớp 9 - Tiết 123: Nghĩa tường minh và hàm ý - Nguyễn Thị Kim Anh

Bài giảng điện tử 
Ngữ văn 9 
Trường THCS Thạnh Mỹ Tây 
Giáo viên : Nguyễn Thị Kim Anh 
KIỂM TRA BÀI CŨ 
? Phân tích các câu thơ nói lên con được lớn lên trong tình yêu thương của cha mẹ , trong sự đùm bọc của quê hương ? 
? Người cha nói với con về những đức tính cao đẹp gì của người “ đồng mình ” , từ đó nhắc nhở con điều gì ? 
NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý 
Tiết 123 : 
1. Phân biệt nghĩa tường minh và hàm ý : 
 Đọc đoạn trích sau : 
Trời ơi , chỉ còn có năm phút ! 
Chính là anh thanh niên giật mình nói to, giọng cười nhưng đầy tiếc rẻ . Anh chạy ra nhà phía sau , rồi trở vào liền , tay cầm một cái làn . Nhà họa sĩ tặc lưỡi đứng dậy . Cô gái cũng đứng lên , đặt lại chiếc ghế , thong thả đi đến chỗ bác già . 
Ô! Cô còn quên chiếc mùi soa đây này ! 
Anh thanh niên vừa vào , kêu lên.Để người con gái khỏi trở lại bàn , anh lấy chiếc khăn tay còn vo tròn đến trả cho cô gái . Cô kĩ sư mặt đỏ ửng , nhận lại chiếc khăn và quay vội đi . 
 ( Theo Nguyễn Thành Long, Lặng lẽ Sa Pa) 
NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý 
Tiết 123 
NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý 
Tiết 123 
? Qua câu “ Trời ơi , chỉ còn có năm phút !” , em hiểu anh thanh niên muốn nói điều gì ? Vì sao anh không nói thẳng điều đó với họa sĩ và cô gái ? 
I/. Phân biệt nghĩa tường minh và hàm ý : 
=> Anh thanh niên muốn nói thêm rằng : “ Anh rất tiếc ” nhưng anh không muốn nói thẳng điều đó có thể vì ngại ngùng , vì muốn che giấu tình cảm của mình . 
? Câu nói thứ hai của anh thanh niên có ẩn ý gì không ? 
=> Không chứa ẩn ý 
 1.Nghĩa tường minh là phần thông báo được diễn đạt trực tiếp bằng những từ ngữ trong câu . 2. Hàm ý là phần thông báo tuy không được diễn đạt một cách trực tiếp bằng những từ ngữ trong câu nhưng có thể suy ra từ những từ ngữ ấy . 
NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý 
Tiết 123 
I/. Phân biệt nghĩa tường minh và hàm ý : 
? Vậy em hiểu nghĩa tường minh là gì ? hàm ý là gì ? 
II/. Luyện tập : 
NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý 
Tiết 123 
I/. Phân biệt nghĩa tường minh và hàm ý : 
1/. Tìm ý trong các câu sau : 
a) Câu “ Nhà họa sĩ tặc lưỡi đứng dậy .” đặc biệt là cụm từ tặc lưỡi 
b) Trong câu cuối đoạn văn , những từ ngữ miêu tả thái độ của cô gái liên quan tới chiếc mùi soa là : 
- Mặt đỏ ửng ( ngượng ) 
- Nhận lại chiếc khăn ( không tránh được ); 
- Quay vội đi ( quá ngượng ). 
2 / Đọc đoạn trích sau và cho biết hàm ý các câu in đậm :  Bác lái xe dắt anh ta lại chỗ nhà hội họavà cô gái : - Đây , tôi giới thiệu với anh một họa sĩ lão thành nhé . Và cô đây là kĩ sư nông nghiệp . Anh đưa khách về nhà đi . Tuổi già cần nước chè : ở Lào Cai đi sớm quá . Anh hãy đưa ra cái món chè pha nước mưa thơm như nước hoa của Yên Sơn nhà anh . 
NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý 
Tiết 123 
I/. Phân biệt nghĩa tường minh và hàm ý : 
II/. Luyện tập : 
2/. Hàm ý câu in đậm : 
Hàm ý câu in đậm là “ Ông họa sĩ già chưa kịp uống nước chè đấy ” 
3/ Đọc đoạn trích sau và tìm hàm ý trong câu in đậm : Mẹ nó đâm nổi giận quơ đũa bếp dọa đánh . Nó phải gọi nhưng lại nói trổng : - Vô ăn cơm ! Anh Sáu vẫn ngồi im , giả vờ không nghe , chờ nó gọi “ Ba vô ăn cơm ”. Con bé đứng trong bếp nói vọng ra :  - Cơm chín rồi !  Anh cũng không quay lại . 
NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý 
Tiết 123 
I/. Phân biệt nghĩa tường minh và hàm ý : 
II/. Luyện tập : 
3/. Tìm câu chứa hàm ý – cho biệt nội dung hàm ý : 
Câu “ Cơm chín rồi !” có chứa hàm ý , đó là “ Ông vô ăn cơm đi !” 
4/ Xác định hàm ý các câu in đậm : 
a. Hà , nắng gớm , về nào  
b. Tôi thấy người ta đồn  
II/. Luyện tập 
I/. Phân biệt nghĩa tường minh và hàm ý : 
NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý 
Tiết 123 
4 /. Câu in đậm có phải là câu chứa hàm ý không : 
Những câu in đậm không chứa hàm ý . 
* Lưu ý : Hàm ý phụ thuộc vào tình huống giao tiếp , tức cùng một câu nói nhưng trong những tình huống khác nhau thì hàm ý sẽ khác nhau . 
Ví dụ : Trời sắp mưa rồi đấy ! 
Hàm ý : - Lấy quần áo vào . 
 - Nhớ mang áo mưa theo . 
 - Đừng đi , kẻo ướt . 
 - .. 
NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý 
Tiết 123 
CỦNG CỐ 
- Hãy cho biết thế nào là nghĩa tường minh?Thế nào là nghĩa hàm ý ? 
- Câu nào sau đây mang nghĩa hàm ý ? 
a/ Cơ ấy rất đẹp . 
b/Tơi khơng đi 
c/Đẹp gì mà đẹp 
d/Me chua quá ! 
HƯỚNG DẪN SOẠN BÀI 
- Thuộc bài học 
- Chuẩn bị bài : Nghị luận về một đoạn thơ , bài thơ 
 + Đọc văn bản sgk 
 + Trả lời câu hỏi sau đoạn trích 
 + Chuẩn bị phần luyện tập