Bài giảng Ngữ văn Lớp 9 - Tiết 121: Văn bản "Sang thu"

 Nhiệt liệt chào mừng tập thể lớp 9A! 
 * Kiểm tra bài cũ: Trả lời nhanh 
 Em hãy nêu tên một bài thơ, có 4 âm tiết mà em đã học ở học kì II, lớp 9 và cho biết nội dung chính của bài thơ đó? 
1 
2 
3 
Đáp án : Mùa xuân nho nhỏ 
Mùa thu 
 Tiết 121: Văn bản 
, ngày  
Sang thu 
- Hữu Thỉnh- 
DẠY HỌC NGỮ VĂN 9 
Tác giả Hữu Thỉnh: 
Tác giả Hữu Thỉnh tên thật là Nguyễn Hữu Thỉnh (1942), quê ở huyện Tam Dương, tỉnh Vĩnh Phúc. 
Nhập ngũ năm 1963, rồi trở thành cán bộ văn hóa, tuyên huấn trong quân đội và bắt đầu sáng tác thơ. 
Từ năm 2000- nay, là Tổng thư kí, Chủ tịch Hội nhà văn Việt Nam. 
Ông viết nhiều và hay về con người, cuộc sống ở nông thôn, về mùa thu. 
Thơ Hữu Thỉnh trong sáng, ấm áp tình người, giàu sức gợi cảm, sâu lắng những chiêm nghiệm, suy ngẫm. 
	 Nhà thơ Hữu Thỉnh tự bạch với “Sang thu” 
	 Thứ Sáu, 23/05/2008 00:53 ( TT&VH)  
	Năm 1977, ông tham gia trại viết văn quân đội ở một làng ngoại ô Hà Nội (nay là Khương Hạ, Thanh Xuân, Hà Nội). Đất nước ta lúc này vừa trải qua chiến tranh, cuộc sống thanh bình đã trở lại. Trong cái mơ hồ phảng phất gió thu và lá thu đang ngả màu, nhà thơ đã trèo lên cây ổi chín vàng trong cả một vườn ổi bạt ngàn ở nơi này 
	Bài thơ bật lên từ đó, ngay khi nhà thơ còn ngồi trên cây ổi, những vần thơ được “được làm trong đầu” chứ chưa đụng chạm gì đến giấy bút. “ Bài thơ hình thành rất nhanh và chính tôi cũng lấy rất làm tâm đắc nên thuộc lòng rồi “nhâm nhi” đọc suốt buổi không chán ...”. 
	 ( Yên Khương ) 
 * Hướng dẫn đọc: 
 Giọng nhẹ nhàng, nhịp chậm, khoan thai, cảm xúc trầm lắng thoáng chút suy tư. 
 SANG THU 
Bỗng nhận ra hương ổi 
Phả vào trong gió se 
Sương chùng chình qua ngõ 
Hình như thu đã về 
Sông được lúc dềnh dàng 
Chim bắt đầu vội vã 
Có đám mây mùa hạ 
Vắt nửa mình sang thu 
Vẫn còn bao nhiêu nắng 
Đã vơi dần cơn mưa 
Sấm cũng bớt bất ngờ 
Trên hàng cây đứng tuổi. 
	 1977 
(Hữu Thỉnh, Từ chiến hào đến thành phố , 
 NXB Văn học, Hà Nội, 1991) 
Thể thơ: 5 chữ 
Phương thức biểu đạt: Biểu cảm kết hợp với miêu tả. 
 Nhân vật trữ tình: Tác giả 
 Mạch cảm xúc: Cảm xúc ngỡ ngàng trước những tín hiệu báo mùa thu đến -> nhận ra mùa thu hiện hữu ở cảnh vật -> lắng sâu suy ngẫm về những biến đổi âm thầm trong lòng cảnh vật. 
SANG THU 
Khổ 1 
Ngỡ ngàng 
Bất giác 
Tín hiệu 
báo mùa 
Khổ 2 
Ngây ngất 
Tri giác 
Đất trời 
chuyển mình 
Khổ 3 
Trầm ngâm 
Suy ngẫm 
Biến đổi 
âm thầm 
của cảnh vật 
II. Tìm hiểu chi tiết: 
Khổ 1: Những tín hiệu báo thu sang 
	Bỗng nhận ra hương ổi 
	Phả vào trong gió se 
	Sương chùng chình qua ngõ 
	Hình như thu đã về 
=> Mùa thu đã hiển diện nhưng trong một không gian hẹp của ngõ nhỏ, thoang thoảng hương ổi, gió se, sương giăng mắc mơ hồ, bịn rịn Chỉ có tâm hồn thi nhân nhạy cảm, tinh tế mới ngỡ ngàng nhận ra hơi thở của mùa thu trong những biến động nhẹ nhàng như vậy. 
II. Tìm hiểu chi tiết 
2. Khổ 2: Quang cảnh đất trời sang thu 
 Sông được lúc dềnh dàng 
 Chim bắt đầu vội vã 
 Có đám mây mùa hạ 
 Vắt nửa mình sang thu 
 Thảo luận nhóm 
 * Nhóm 1: 
1. Cảnh vật đất trời sang thu được tác giả cảm nhận bằng những hình ảnh nào? Nhận xét các hình ảnh đó? 
2. Phát hiện những biện pháp nghệ thuật được sử dụng trong đoạn thơ. Nêu tác dụng của các biện pháp nghệ thuật đó? 
 * Nhóm 2: 
1. Cảm nhận của em về tình cảm, cảm xúc của tác giả được thể hiện trong khổ thơ? 
2. Bình luận về một hình ảnh đẹp trong khổ thơ? 
II. Tìm hiểu chi tiết: 
Khổ 2: Quang cảnh đất trời sang thu 
	Sông được lúc dềnh dàng 
	Chim bắt đầu vội vã 
	Có đám mây mùa hạ 
	Vắt nửa mình sang thu 
 	“Khi tôi viết bài thơ này tôi đã liên tưởng đến những đám mây mùa Hạ () Thế nhưng có gì ngăn cảm xúc của tôi lại theo chiều hướng đấy... Mây mùa Hạ thường chứa nhiều màu sắc, thậm chí đầy giông bão tựa hồ những ước mơ khao khát của tuổi trẻ.() chẳng phải ước mơ nào cũng trở thành hiện thực. 
 Ðó giống như là một chân lý và con người phải biết ý thức được một điều rằng không thể đạt được hết những ước vọng tốt đẹp của mình, nhất là những ước vọng đó lại được sinh ra ở thời tuổi trẻ. Sự dang dở, sự mất mát là một hiện thực chúng ta buộc phải chấp nhận trong cuộc sống của mình. Ngay cả người lính cũng vậy. Rất nhiều đồng đội của tôi đã nằm lại ở tuổi còn rất trẻ ở ngưỡng mùa đẹp nhất của cuộc đời. Vì thế nên đám mây trong thơ ấy chỉ “vắt nửa mình sang Thu” thôi. Nửa còn lại đã trở thành ký ức”. 
	 Yên Khương 
Nhà thơ Hữu Thỉnh tự bạch với “Sang thu” 
	 Thứ Sáu, 23/05/2008 00:53 (TT&VH)   
=> Nhà thơ cảm nhận sự khẩn trương trong mạch vận động của Thu. Cái tài của Hữu Thỉnh là dùng không gian để tả thời gian. Nhịp cầu mong manh của thời gian giữa mùa hạ - sang thu được quan sát và cảm nhận bằng cả tâm hồn một cách rất tinh tế. 
II. Tìm hiểu chi tiết: 
Khổ 2: Quang cảnh đất trời sang thu 
	Sông được lúc dềnh dàng 
	Chim bắt đầu vội vã 
	Có đám mây mùa hạ 
	Vắt nửa mình sang thu 
Vẫn còn bao nhiêu nắng 
Đã vơi dần cơn mưa 
Sấm cũng bớt bất ngờ 
Trên hàng cây đứng tuổi. 
II. Tìm hiểu chi tiết: 
Khổ 3: Những biến đổi âm thầm trong lòng cảnh vật. 
=> Từ những thay đổi của thiên nhiên sang thu, tác giả có những liên tưởng, suy ngẫm đến sự “sang thu” của đời người. Đây chính là cái hay, khác lạ của Hữu Thỉnh khi viết về mùa thu. 
 Thảo luận nhóm 
 * Nhóm 1: Những đặc sắc nghệ thuật của bài thơ? 
 * Nhóm 2: Nội dung chính của bài thơ? 
III. Tổng kết: 
III. Tổng kết: 
1. Nghệ thuật: 
- Mạch cảm xúc lôi cuốn, liền mạch. 
- Sử dụng các biện pháp nghệ thuật: nhân hóa, ẩn dụ, từ láy, phép đối... 
- Ngôn ngữ chọn lọc, giàu tính tạo hình. 
- Cảm xúc tinh tế, nhiều hình ảnh biểu cảm, độc đáo. 
2. Nội dung: 
Bài thơ đã miêu tả tinh tế những biến chuyển nhẹ nhàng, âm thầm mà rõ rệt của đất trời từ hạ - sang thu; đồng thời cũng gợi ra những cảm xúc và suy ngẫm của con người khi “sang thu” của cuộc đời. 
- Hữu Thỉnh là nhà thơ có tâm hồn tinh tế, nhạy cảm, yêu mùa thu, yêu làng quê, gắn bó với quê hương đất nước; phong cách thơ sâu lắng, giàu tình cảm. 
1. Nếu được tác giả cho phép, em sẽ đặt nhan đề khác cho bài thơ này là? 
 Chớm thu 
 Khoảnh khắc giao mùa 
 Vào thu 
 Thu đến 
 Khúc giao mùa 
II. Tìm hiểu chi tiết 
2. Khổ 2: Quang cảnh đất trời sang thu 
 Sông được lúc dềnh dàng 
 Chim bắt đầu vội vã 
 Có đám mây mùa hạ 
 Vắt nửa mình sang thu 
 2. Một số câu thơ viết về mùa thu: 
	 a) Ô hay buồn vương cây ngô đồng 
	 	 Vàng rơi, vàng rơi thu mênh mông. 
	( Bích Khê ) 
	b) Đây mùa thu tới mùa thu tới 
	 	 Với áo mơ phai dệt lá vàng. 
	( Xuân Diệu ) 
	c) Em không nghe rừng thu 
	 	 Lá thu rơi xào xạc 
	 	 Con nai vàng ngơ ngác 
	 Đạp trên lá vàng khô. 
	( Lưu Trọng Lư ) 
 * HƯỚNG DẪN HỌC BÀI Ở NHÀ 
Đọc thuộc, diễn cảm và ghi nhớ kiến thức đã học về bài thơ. 
2. Tham khảo các bài bình luận về bài thơ. 
3. Viết đoạn văn ngắn, cảm nhận một hình ảnh thơ mà em cho là độc đáo nhất trong bài thơ. 
4. Soạn bài: . 
Trân trọng cảm ơn tất cả các em học sinh! 
Bỗng nhận ra hương ổi 
Phả vào trong gió se 
Sương chùng chình qua ngõ 
Hình như thu đã về