Bài giảng Ngữ văn Lớp 8 - Tiết 85: Văn bản "Tức cảnh Pác Bó"

CHÀO MỪNG QUÝ THẦY CÔ 
TỔ KHXH VỀ DỰ CHUYÊN ĐỀ: 
“DẠY HỌC THEO CHỦ ĐỀ” 
CHÀO MỪNG QUÝ THẦY, CÔ TỔ KHXHVỀ DỰ CHUYÊN ĐỀ:“ DẠY HỌC THEO CHỦ ĐỀ” 
KIỂM TRA BÀI CŨ 
Em hãy nêu vài nét về tác giả Tố Hữu và 
 hoàn cảnh ra đời của bài thơ “ Khi con tu hú”? 
2. Em có nhận xét gì về nhan đề của bài thơ? 
-C 
Chủ đề: Thơ Hồ Chí Minh 
TỨC CẢNH PÁC BÓ 
Hồ Chí Minh 
I. Đọc- hiểu chú thích : 
Tác giả. 
Tiết: 85 
Bằng sự hiểu biết của mình , em hãy nêu vài nét về con người và sự nghiệp của Hồ Chí Minh? 
-C 
Chủ đề: Thơ Hồ Chí Minh 
TỨC CẢNH PÁC BÓ 
Hồ Chí Minh 
I. Đọc- hiểu chú thích : 
Tác giả. 
- Chủ tịch Hồ Chí Minh(19/5/1890-2/9/1969) 
- Sinh tại Làng Sen, xã Kim Liên, huyện Nam Đàn, tỉnh Nghệ An. 
- Là “ Anh hùng giải phóng dân tộc, danh nhân văn hóa thế giới” 
Tiết: 85 
-C 
Chủ đề: Thơ Hồ Chí Minh 
TỨC CẢNH PÁC BÓ 
Hồ Chí Minh 
I. Đọc- hiểu chú thích : 
Tác giả. 
- Chủ tịch Hồ Chí Minh(19/5/1890-2/9/1969) 
- Sinh tại Làng Sen, xã Kim Liên, huyện Nam Đàn, tỉnh Nghệ An. 
- Là “ Anh hùng giải phóng dân tộc, danh nhân văn hóa thế giới” 
Tiết: 85 
-C 
Chủ đề: Thơ Hồ Chí Minh 
TỨC CẢNH PÁC BÓ 
Hồ Chí Minh 
I. Đọc- hiểu chú thích : 
Tác giả. 
- Chủ tịch Hồ Chí Minh(19/5/1890-2/9/1969) 
- Sinh tại Làng Sen, xã Kim Liên, huyện Nam Đàn, tỉnh Nghệ An. 
- Là “ Anh hùng giải phóng dân tộc, danh nhân văn hóa thế giới” 
2. Tác phẩm 
- Bài thơ ra đời tháng 2 năm 1941 
Tiết: 85 
Bài thơ được sáng tác trong hoàn cảnh nào? 
Bến cảng nhà Rồng Bác ra đi tìm đường cứu nước 
Con tàu đưa Bác sang Pháp 
Công việc đầu tiên 
 của Bác khi sang Pháp 
-C 
Chủ đề: Thơ Hồ Chí Minh 
TỨC CẢNH PÁC BÓ 
Hồ Chí Minh 
I. Đọc- hiểu chú thích : 
Tác giả. 
- Chủ tịch Hồ Chí Minh(19/5/1890-2/9/1969) 
- Sinh tại Làng Sen, xã Kim Liên, huyện Nam Đàn, tỉnh Nghệ An. 
- Là “ Anh hùng giải phóng dân tộc, danh nhân văn hóa thế giới” 
2. Tác phẩm 
- Bài thơ ra đời tháng 2 năm 1941 
Tiết: 85 
Bác Hồ tại Đại hội Tours năm 1920 
Tháng 2/1941 Bác trở về nước 
-C 
 Ôi sáng xuân nay, Xuân 41 
Trắng rừng biên giới nở hoa mơ 
Bác về, im lặng, con chim hót 
Thánh thót bờ lau vui ngẩn ngơ ... 
Bác đã về đây, Tổ quốc ơi!Nhớ thương, hòn đất ấm hơi NgườiBa mươi năm ấy, chân không nghỉMà đến bây giờ mới tới nơi ! ... 
Chủ đề: Thơ Hồ Chí Minh 
TỨC CẢNH PÁC BÓ 
Hồ Chí Minh 
I. Đọc- hiểu chú thích : 
Tác giả. 
- Chủ tịch Hồ Chí Minh(19/5/1890-2/9/1969) 
- Sinh tại Làng Sen, xã Kim Liên, huyện Nam Đàn, tỉnh Nghệ An. 
- Là “ Anh hùng giải phóng dân tộc, danh nhân văn hóa thế giới” 
2. Tác phẩm 
- Bài thơ ra đời tháng 2 năm 1941 
Tiết: 85 
-C 
Chủ đề: Thơ Hồ Chí Minh 
TỨC CẢNH PÁC BÓ 
Hồ Chí Minh 
I. Đọc- hiểu chú thích : 
Tác giả. 
- Chủ tịch Hồ Chí Minh(19/5/1890-2/9/1969) 
- Sinh tại Làng Sen, xã Kim Liên, huyện Nam Đàn, tỉnh Nghệ An. 
- Là “ Anh hùng giải phóng dân tộc, danh nhân văn hóa thế giới” 
2. Tác phẩm 
- Bài thơ ra đời tháng 2 năm 1941 
Tiết: 85 
-C 
Chủ đề: Thơ Hồ Chí Minh 
TỨC CẢNH PÁC BÓ 
Hồ Chí Minh 
I. Đọc- hiểu chú thích : 
Tác giả. 
- Chủ tịch Hồ Chí Minh(19/5/1890-2/9/1969) 
- Sinh tại Làng Sen, xã Kim Liên, huyện Nam Đàn, tỉnh Nghệ An. 
- Là “ Anh hùng giải phóng dân tộc, danh nhân văn hóa thế giới” 
2. Tác phẩm 
- Bài thơ ra đời tháng 2 năm 1941 
Tiết: 85 
-C 
- Cao Bằng là tỉnh miền núi, biên giới nằm ở vùng Đông Bắc , 
 phía Bắc và Đông Bắc giáp Quảng Tây (Trung Quốc ), phía 
Tây giáp 2 tỉnh Hà Giang và Tuyên Quang, phía Nam giáp 2 
Tỉnh Bắc Kạn và Lạng Sơn. 
- Tỉnh Cao Bằng có 13 đơn vị hành chính cấp huyện và 
 tương đương gồm 1 thành phố (Cao Bằng) và 12 huyện 
- T ổng diện tích tự nhiên của tỉnh là 6.703,42 km2 . 
 - Dân số toàn tỉnh là 530.341 người (theo điều tra dân số 
ngày 01/04/2019 ) 23,2% dân số sống ở đô thị và 
76,8 % dân số sống ở nông thôn. 
Chủ đề: Thơ Hồ Chí Minh 
TỨC CẢNH PÁC BÓ 
Hồ Chí Minh 
I. Đọc- hiểu chú thích : 
Tác giả. 
- Chủ tịch Hồ Chí Minh(19/5/1890-2/9/1969) 
- Sinh tại Làng Sen, xã Kim Liên, huyện Nam Đàn, tỉnh Nghệ An. 
- Là “ Anh hùng giải phóng dân tộc, danh nhân văn hóa thế giới” 
2. Tác phẩm 
- Bài thơ ra đời tháng 2 năm 1941 
Tiết: 85 
Bản đồ hành chính tỉnh Cao Bằng 
-C 
Chủ đề: Thơ Hồ Chí Minh 
TỨC CẢNH PÁC BÓ 
Hồ Chí Minh 
I. Đọc- hiểu chú thích : 
Tác giả. 
- Chủ tịch Hồ Chí Minh(19/5/1890-2/9/1969) 
- Sinh tại Làng Sen, xã Kim Liên, huyện Nam Đàn, tỉnh Nghệ An. 
- Là “ Anh hùng giải phóng dân tộc, danh nhân văn hóa thế giới” 
2. Tác phẩm 
- Bài thơ ra đời tháng 2 năm 1941 
Tiết: 85 
3. Từ khó 
(1)Bẹ: ngô 
( 2) S ử Đảng: Đây là 
lịch sử Đảng cộng sản 
Liên Xô, được Bác 
 dịch vắn tắt để làm 
tài liệu học tập cho 
cán bộ cách mạng 
khi đó 
-C 
Chủ đề: Thơ Hồ Chí Minh 
TỨC CẢNH PÁC BÓ 
Hồ Chí Minh 
I. Đọc- hiểu chú thích : 
Tác giả. 
- Chủ tịch Hồ Chí Minh(19/5/1890-2/9/1969) 
- Sinh tại Làng Sen, xã Kim Liên, huyện Nam Đàn, tỉnh Nghệ An. 
- Là “ Anh hùng giải phóng dân tộc, danh nhân văn hóa thế giới” 
2. Tác phẩm 
- Bài thơ ra đời tháng 2 năm 1941 
Tiết: 85 
3. Từ khó 
4. Thể loại- Bố cục: 
Phần 1: (3 câu đầu) 
Sáng ra bờ suối, tối vào hang, 
Cháo bệ rau măng vẫn sẵn sàng. 
Bàn đã chông chênh dịch sử Đảng 
Cảnh sinh hoạt và công việc của Bác ở Pác Bó 
Phần 2 : (1 câu cuối) 
Cháo bẹ rau măng vẫn sẵn sàng 
Cảm nhận của Bác về cuộc đời cách mạng 
+ Khai, thừa, chuyển, hợp . 
1. Câu khai: Mở ra đ ề tài 
2. Câu thừa: Nâng cao, 
triển khai ý câu khai. 
3. Câu chuyển: Chuyển ý. 
4. Câu hợp: Tổng hợp 
toàn bộ ý th ơ . 
- Thể loại: Thất ngôn tứ tuyệt 
- B ố cục: 2 phần 
-C 
Chủ đề: Thơ Hồ Chí Minh 
TỨC CẢNH PÁC BÓ 
Hồ Chí Minh 
I . Đọc- hiểu chú thích : 
Tiết: 85 
TỨC CẢNH PÁC BÓ 
Sáng ra bờ suối, tối vào hang, 
Cháo bẹ (1)rau măng vẫn sẵn sàng. 
Bàn đá chông chênh dịch sử Đảng(2), 
 Cuộc đời cách mạng thật là sang. 
(Tháng 2 năm 1941) 
II. Đọc- tìm hiểu nội dung 
1.Cảnh sinh hoạt và làm việc của Bác 
 ở Pác B ó . 
Chủ đề: Thơ Hồ Chí Minh 
TỨC CẢNH PÁC BÓ 
Hồ Chí Minh 
I. Đọc- hiểu chú thích : 
Tác giả. 
2. Tác phẩm 
Tiết: 85 
3. Từ khó 
4. Thể loại- Bố cục: (2 phần) 
 Sáng ra bờ suối, tối vào hang 
II. Đọc- tìm hiểu nội dung 
1.Cảnh sinh hoạt và làm việc 
 của Bác ở Pác B ó . 
Tác giả sử dụng biện pháp nghệ thuật gì? Biện pháp nghệ thuật đó có tác dụng gì? 
 Phép 
đ ối 
Hoạt đ ộng 
Ra >< vào : 
Sáng >< tối : 
Suối >< hang : 
Sáng ra bờ suối >< Tối vào hang : 
Thời gian 
Không gian 
Vế câu 
Diễn tả sự nhịp nhàng về nền nếp 
sinh hoạt của Bác ở Pác Bó . 
Nhịp thơ 4/3 
Tạo hai vế sóng đôi 
=> Cuộc sống bí mật nh ư ng vẫn giữ đư ợc nề nếp, quy củ. Thể hiện phong thái ung dung, chủ đ ộng của Bác. 
Sáng ra bờ suối, tối vào hang 
Chủ đề: Thơ Hồ Chí Minh 
TỨC CẢNH PÁC BÓ 
Hồ Chí Minh 
I. Đọc- hiểu chú thích : 
Tiết: 85 
II. Đọc- tìm hiểu nội dung 
1.Cảnh sinh hoạt và làm việc 
 của Bác ở Pác B ó . 
=> Cuộc sống bí mật nh ư ng vẫn giữ đư ợc nề nếp, quy củ. Thể hiện phong thái ung dung, chủ đ ộng của Bác. 
 Cháo bẹ rau măng vẫn sẵn sàng 
 Có ý kiến cho rằng câu th ơ : “ Cháo bẹ rau m ă ng vẫn sẵn sàng” có ba cách hiểu: 
A. Cháo bẹ, rau m ă ng lúc nào cũng đ ầy đ ủ, có sẵn. 
B. Dù ă n cháo bẹ, rau m ă ng rất khổ nh ư ng tinh thần vẫn sẵn sàng. 
C. Cả hai cách trên 
Theo em , hiểu nh ư thế nào phù hợp với tinh thần của bài th ơ h ơ n ? 
A.Cách hiểu thứ nhất, sự sẵn sàng của con ng ư ời 
 vẫn hiện diện nh ư ng ẩn đ ằng sau là cách nói đ ùa 
vui , hóm hỉnh rất Hồ Chí Minh. 
A 
Sáng ra bờ suối, tối vào hang 
Cháo bẹ rau măng vẫn sẵn sàng 
=>Lương thực, thực phẩm, thức ăn, luôn sẵn 
Có đầy đủ, dồi dào(đến mức dư thừa) 
cách nói hóm hỉnh, vui đùa của Bác. 
Thể hiện tinh thần lạc quan vượt lên trên 
hoàn cảnh của Bác. 
Cụm từ “ Vẫn sẵn sàng” thể hiện tư tưởng của Bác như thế nào? 
Chủ đề: Thơ Hồ Chí Minh 
TỨC CẢNH PÁC BÓ 
Hồ Chí Minh 
I. Đọc- hiểu chú thích : 
Tiết: 85 
II. Đọc- tìm hiểu nội dung 
1.Cảnh sinh hoạt và làm việc 
 của Bác ở Pác B ó . 
=> Cuộc sống bí mật nh ư ng vẫn giữ đư ợc nề nếp, quy củ. Thể hiện phong thái ung dung, chủ đ ộng của Bác. 
 Bàn đã chông chênh dịch sử Đảng 
Sáng ra bờ suối, tối vào hang 
Cháo bẹ rau măng vẫn sẵn sàng 
=> Lương thực, thực phẩm, thức ăn, luôn sẵn 
Có đầy đủ, dồi dào(đến mức dư thừa) 
cách nói hóm hỉnh, vui đùa của Bác. 
Thể hiện tinh thần lạc quan vượt lên trên 
hoàn cảnh của Bác. 
Bàn đá chông chênh dịch sử Đảng 
- Từ láy tạo hình “chông chênh” (không vững chắc, không bằng phẳng)=> Nguy hiểm 
Nghệ thuật đối: 
+ Đối ý: Điều kiện làm việc khó khăn tạm 
 bợ >< ( công việc trọng đại). 
+Đối thanh: thanh bằng( chông chênh >< 
Thanh trắc (dịch sử Đảng). 
=> Hình tượng người chiến sĩ cách mạng vừa 
chân thực vừa lớn lao, vững vàng, ung dung, 
l àm chủ công việc dù trong hoàn cảnh nào. 
- Từ láy tạo hình: “Chông chênh” 
- Nghệ thuật đ ối : 
*Đối ý : 
 Điều kiện làm việc > < công việc 
 khó kh ă n > < trọng đ ại 
* Đối thanh : 
Thanh bằng >< Thanh trắc 
“ chông chênh” “ dịch sử Đảng” 
Tác giả sử dụng biện pháp nghệ thuật gì? Biện pháp nghệ thuật đó có tác dụng gì? 
Chủ đề: Thơ Hồ Chí Minh 
TỨC CẢNH PÁC BÓ 
Hồ Chí Minh 
I. Đọc- hiểu chú thích : 
Tiết: 85 
II. Đọc- tìm hiểu nội dung 
1.Cảnh sinh hoạt và làm việc 
 của Bác ở Pác B ó . 
Sáng ra bờ suối, tối vào hang 
Cháo bẹ rau măng vẫn sẵn sàng 
Bàn đá chông chênh dịch sử Đảng 
=> Bác yêu thiên nhiên, yêu công việc 
 cách mạng luôn làm chủ cuộc sống 
trong bất kỳ hoàn cảnh nào . 
Qua 3 câu thơ, con người cách mạng của Bác hiện lên như thế nào ? 
Chủ đề: Thơ Hồ Chí Minh 
TỨC CẢNH PÁC BÓ 
Hồ Chí Minh 
I. Đọc- hiểu chú thích : 
Tiết: 85 
II. Đọc- tìm hiểu nội dung 
1.Cảnh sinh hoạt và làm việc 
 của Bác ở Pác B ó . 
Sáng ra bờ suối, tối vào hang 
Cháo bẹ rau măng vẫn sẵn sàng 
Bàn đá chông chênh dịch sử Đảng 
=> Bác yêu thiên nhiên, yêu công việc 
 cách mạng luôn làm chủ cuộc sống 
trong bất kỳ hoàn cảnh nào . 
“ Thú lâm tuyền ” của Bác 
 có gì khác với ng ư ời x ư a ? 
 Ng ­ườ i x­ưa : 
+Th­ ưở ng thøc thiªn nhiªn, 
L¸nh ®êi. 
 B¸c: 
 + Th­ ưở ng thøc thiªn nhiªn 
l µm c¸ch m¹ng . 
=> Èn sÜ 
=> ChiÕn sÜ 
Chủ đề: Thơ Hồ Chí Minh 
TỨC CẢNH PÁC BÓ 
Hồ Chí Minh 
I. Đọc- hiểu chú thích : 
Tiết: 85 
II. Đọc- tìm hiểu nội dung 
1.Cảnh sinh hoạt và làm việc 
 của Bác ở Pác B ó . 
2. Cảm nghĩ của Bác về cuộc đời cách mạng 
 Cuộc đời cách mạng thật là sang. 
Có ý kiến cho rằng: Chữ “sang” kết thúc bài th ơ có thể coi là “ chữ thần ” là “ nhãn tự ” , đ ã kêt tinh toả sáng tinh thần toàn bài . Em hiểu từ “sang ” nh ư thế nào?  
Sang 
sang trọng, cao sang, là một cách nghĩ, 
một lối sống , một quan niệm . 
V ư ợt lên trên gian khổ , chỉ có cháo bẹ , 
 rau m ă ng, chỉ có bàn đ á chông chênh... 
Sang vì đư ợc làm việc trên tổ quốc mình , 
 tin t ư ởng vào con đư ờng cách mạng, 
vì lý t ư ởng, vì đ ời sống tâm hồn phong phú, 
vì sự ung dung tự tại. 
thể hiện một lối sống, một quan niệm 
nhân sinh của một người có nhân cách 
cao cả. 
-> Niềm vui thích thật sự khi sống giữa núi rừng , phong thái ung dung , tầm vóc lớn lao , niềm say mê cách mạng của HỒ CHÍ MINH 
Cuộc đời cách mạng thật là sang 
- Sang: sang trọng, giàu có cao quý, đẹp 
 đẽ thể hiện cảm giác hài lòng, vui thích. 
Chủ đề: Thơ Hồ Chí Minh 
TỨC CẢNH PÁC BÓ 
Hồ Chí Minh 
I. Đọc- hiểu chú thích : 
Tiết: 85 
II. Đọc- tìm hiểu nội dung 
1.Cảnh sinh hoạt và làm việc 
 của Bác ở Pác B ó . 
2. Cảm nghĩ của Bác về cuộc đời cách mạng 
 Cuộc đời cách mạng thật là sang. 
Niềm vui trước cái “ sang ”của một cuộc sống đầy gian khổ cho ta hiểu thêm vẻ đẹp nào trong cách sống của Bác ? 
thể hiện một lối sống, một quan niệm 
nhân sinh của một người có nhân cách 
cao cả. 
-> Niềm vui thích thật sự khi sống giữa núi rừng , phong thái ung dung , tầm vóc lớn lao , niềm say mê cách mạng của HỒ CHÍ MINH 
Cuộc đời cách mạng thật là sang 
- Sang: sang trọng, giàu có cao quý, đẹp 
 đẽ thể hiện cảm giác hài lòng, vui thích. 
Chủ đề: Thơ Hồ Chí Minh 
TỨC CẢNH PÁC BÓ 
Hồ Chí Minh 
I. Đọc- hiểu chú thích : 
Tiết: 85 
II. Đọc- tìm hiểu nội dung 
1.Cảnh sinh hoạt và làm việc 
 của Bác ở Pác B ó . 
2. Cảm nghĩ của Bác về cuộc đời cách mạng 
-> Niềm vui thích thật sự khi sống giữa núi rừng , phong thái ung dung , tầm vóc lớn lao , niềm say mê cách mạng của HỒ CHÍ MINH 
Cuộc đời cách mạng thật là sang 
- Sang: sang trọng, giàu có cao quý, đẹp 
 đẽ thể hiện cảm giác hài lòng, vui thích. 
TỨC CẢNH PÁC BÓ 
CỔ ĐIỂN 
 Đề tài 
 Thi liệu 
 Thể thơ 
 Thú lâm tuyền 
 ...... 
PHONG CÁCH HỒ CHÍ MINH 
HIỆN ĐẠI 
 Cảm xúc CM 
 Lạc quan CM 
 Giọng diệu 
 Ngôn ngữ 
 .... 
Em hãy chỉ ra sự kết hợp hai yếu tố cổ điển và hiện đại trong bài thơ? 
Chủ đề: Thơ Hồ Chí Minh 
TỨC CẢNH PÁC BÓ 
Hồ Chí Minh 
I. Đọc- hiểu chú thích : 
Tiết: 85 
II. Đọc- tìm hiểu nội dung 
1.Cảnh sinh hoạt và làm việc 
 của Bác ở Pác B ó . 
2. Cảm nghĩ của Bác về cuộc đời cách mạng 
-> Niềm vui thích thật sự khi sống giữa núi rừng , phong thái ung dung , tầm vóc lớn lao , niềm say mê cách mạng của HỒ CHÍ MINH 
Cuộc đời cách mạng thật là sang 
- Sang: sang trọng, giàu có cao quý, đẹp 
 đẽ thể hiện cảm giác hài lòng, vui thích. 
Chủ đề: Thơ Hồ Chí Minh 
TỨC CẢNH PÁC BÓ 
Hồ Chí Minh 
I. Đọc- hiểu chú thích : 
Tiết: 85 
II. Đọc- tìm hiểu nội dung 
1.Cảnh sinh hoạt và làm việc 
 của Bác ở Pác B ó . 
2. Cảm nghĩ của Bác về cuộc đời cách mạng 
- Thể thơ thất ngôn tứ tuyệt. 
- Giọng thơ vui đùa hóm hỉnh. 
- Nghệ thuật đối: đối thanh, đối ý. 
1. Tác giả 
2. Tác phẩm 
3. Từ khó 
4. Thể loại- bố cục 
III. Tổng kết 
1. N ghệ thuật 
2. Nội dung 
- Bài thơ thể hiện tinh thần lạc quan, phong thái 
 ung dung của Bác trong cuộc sống cách mạng 
đầy gian khổ ở Pác Bó . 
- Sự hòa hợp với thiên nhiên, vui với công việc 
 cách mạng là niềm vui lớn của Bác. 
Chủ đề: Thơ Hồ Chí Minh 
Tiết: 85 
TỨC CẢNH PÁC BÓ 
Hồ Chí Minh 
 HƯỚNG DẪN TỰ HỌC: 
- Về nhà học thuộc lòng bài thơ, nắm vững những nội dung đã tìm hiểu trong tiết học. 
- So sánh, đối chiếu hình thức nghệ thuật của bài thơ với một bài thơ tứ tuyệt tự chọn 
Soạn bài: Câu cầu khiến 
 + Đọc, tìm hiểu ngữ liệu để bước đầu nắm được đặc điểm hình thức và chức năng của câu cầu khiến. 
 + Chuẩn bị trước bài luyện tập 1,2,3,4 trang 31,32,33 SGK.