Bài giảng Ngữ văn Lớp 8 - Tiết 79: Văn bản "Khi con tu hú"

KIỂM TRA BÀI CŨ 
K 
H 
I 
C 
O 
N 
T 
U 
H 
U 
Câu 1: Bài thơ Quê hương (Tế Hanh) thuộc trào lưu văn học nào? 
* Đáp án: T HƠ MỚ I . 
Câu 2: Hình ảnh con thuyền trong bài thơ Quê hương (Tế Hanh) đã được so sánh với hình ảnh nào? 
* Đáp án: T U Ấ N MÃ . 
Câu 3: Hình ảnh những người dân chài trong bài thơ Quê hương (Tế Hanh) hiện lên như thế nào? 
* Đáp án: K HOẺ KH O ẮN 
KIỂM TRA BÀI CŨ 
K 
H 
I 
C 
O 
N 
T 
U 
H 
U 
Câu 4: Trong bài thơ Quê hương (Tế Hanh), hình ảnh nào đã được tác giả đem so sánh, đối chiếu với mảnh hồn làng. 
 Dân chài Cánh buồm 
 Quê hương Mái chèo 
A 
B 
D 
C 
Xin chúc mừng! Bạn đã có câu trả lời đúng. Đáp án của câu hỏi là: C ÁN H BUỒM 
KHI CON TU HÚ 
Tố Hữu 
Tiết 79 
TỐ HỮU (1920 – 2002) 
 I. Đọc- Tìm hiểu chung 
 1. Tác giả: 
 - Tố Hữu (1920 – 2002), tên thật Nguyễn Kim Thành, quê ở Thừa Thiên - Huế. 
 - Thơ ông trở thành lá cờ đầu của thơ ca cách mạng Việt Nam. 
 - Giác ngộ lý tưởng cách mạng trong phong trào học sinh, sinh viên. 
KHI CON TU HÚ  ( Tố Hữu) 
Tố Hữu với Bác Hồ ở Pắc Bó 1961 
Tố Hữu làm việc với Bác Hồ 1961 
Tố Hữu vào chiến trường Miền Nam 
Một số hình ảnh về hoạt động cách mạng của nhà thơ Tố Hữu 
1 
3 
2 
KHI CON TU HÚ  ( Tố Hữu) 
 2. Tác phẩm : 
 - Sáng tác tháng 7/1939 khi tác giả bị bắt giam trong nhà lao Thừa Phủ (Huế). 
Lao Thừa Phủ trong thời kỳ Mỹ chiếm đóng 
 Cổng và tháp canh theo kiến trúc Pháp xưa còn nguyên vẹn 
Bên trong một khu nhà giam chung 
Khu biệt giam đối với loại tội phạm nguy hiểm 
Cổng nhà giam các nữ phạm nhân 
Nhà giam số 9, nơi từng giam giữ nhà thơ Tố Hữu 
Nhà tù Lao Bảo 
 Xiềng xích 
(1939-1942) 
 Từ ấy 
(1937- 1946 ) 
 Máu lửa 
(1937-1939) 
 Giải phóng 
(1942-1946) 
KHI CON TU HÚ  ( Tố Hữu) 
 - In trong tập thơ “Từ ấy” (phần thứ hai). 
Từ ấy (1937 – 1946); Việt Bắc (1946 - 1954); Gió lộng (1955 - 1961); Ra trận (1962 – 1971); Máu và hoa (1972 – 1977); Một tiếng đờn (1979 – 1992) 
Các tác phẩm chính của Tố Hữu : 
1. Tác giả: 
 - Tố Hữu ( 1920 – 2002 ), quê Thừa Thiên Huế. 
Là lá cờ đầu của nền thơ ca cách mạng Việt Nam . 
- Ông đã được Nhà nước trao tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật. 
2. Tác phẩm: 
Khi tác giả bị bắt giam trong nhà lao Thừa Phủ 7.1939 
3. Đọc - giải nghĩa từ khó: 
 Khi con tú hú gọi bầy 
Lúa chiêm đang chín, trái cây ngọt dần 
 Vườn râm dậy tiếng ve ngân 
Bắp rây vàng hạt đầy sân nắng đào 
 Trời xanh càng rộng càng cao 
Đôi con diều sáo lộn nhào từng không 
 Ta nghe hè dậy bên lòng 
Mà chân muốn đạp tan phòng, hè ôi! 
 Ngột làm sao, chết uất thôi 
Con chim tu hú ngoài trời cứ kêu! 
KHI CON TU HÚ 
( Tố Hữu) 
 Chim tu hú 
 Lúa chiêm 
4. Bố cục: 2 phần 
 - 6 câu đầu: Tiếng chim tu hú thức dậy mùa hè rực rỡ trong lòng nhà thơ. 
 - 4 câu tiếp: Tâm trạng người chiến sĩ trong nhà tù. 
 Khi con tú hú gọi bầy 
Lúa chiêm đang chín, trái cây ngọt dần 
 Vườn râm dậy tiếng ve ngân 
Bắp rây vàng hạt đầy sân nắng đào 
 Trời xanh càng rộng càng cao 
Đôi con diều sáo lộn nhào từng không  
 Ta nghe hè dậy bên lòng 
Mà chân muốn đạp tan phòng , hè ôi ! 
 Ngột làm sao, chết uất thôi 
Con chim tu hú ngoài trời cứ kêu ! 
KHI CON TU HÚ 
(Tố Hữu) 
  5. Thể thơ: 
- Thể thơ lục bát 
KHI CON TU H Ú 
Chỉ là vế phụ của một câu trọn ý. 
Mở ra bao nhiêu liên tưởng. 
“Khi chim tu hú gọi bầy là khi mùa hè đến 
người tù cách mạng (nhân vật trữ tình) 
 càng cảm thấy ngột ngạt trong phòng giam 
chật chội,càng thèm khát cháy bỏng 
 cuộc sống tự do tưng bừng ở bên ngoài”. 
Nhan đề bài thơ đã gợi mạch cảm xúc 
 của toàn bài. 
NỘI DUNG BÀI THƠ . 
 NHAN ĐỀ BÀI THƠ . 
II. Đọc –Tìm hiểu văn bản 
1. Bức tranh mùa hè. 
KHI CON TU HÚ  ( Tố Hữu) 
 Khi con tú hú gọi bầy 
Lúa chiêm đang chín, trái cây ngọt dần 
 Vườn râm dậy tiếng ve ngân 
Bắp rây vàng hạt đầy sân nắng đào 
 Trời xanh càng rộng càng cao 
Đôi con diều sáo lộn nhào từng không 
Tiết 78 - Văn bản: 
Tố Hữu 
Âm thanh: 
- Tiếng tu hú 
- Tiếng ve 
- Tiếng sáo diều 
* Màu sắc: 
- Vàng: bắp, lúa chiêm 
- Hồng (nắng) 
- Xanh (trời), 
* Hương vị: 
- Chín (lúa) 
- Ngọt ( trái) 
 T ươi vui, rộn rã. 
Tươi sáng, rực rỡ 
 Ngọt ngào,đầy sức sống. 
Cảnh mùa hè được tác giả cảm nhận bởi những âm thanh, màu sắc, hương vị nào? 
Tiết 78 - Văn bản: 
Tố Hữu 
 Trời xanh càng rộng càng cao 
 Đôi con diều sáo lộn nhào từng không 
rộng 
cao 
lộn nhào 
* Không gian, chuyển động: 
- Rộng, cao (bầu trời) 
- Lộn nhào (đôi diều sáo) 
 Rộng rãi, khoáng đạt, tự do... 
 ? Qua những hình ảnh, âm thanh, màu sắc, hương vị, không gian, em có nhận xét gì về bức tranh mùa hè trong tâm trí của tác giả? 
 Bức tranh mùa hè đầy sức sống, rộn rã âm thanh, rực rỡ màu sắc, ngọt ngào hương vị với bầu trời khoáng đạt tự do. Mọi vật sống độ ng, mạnh mẽ. 
Tố Hữu 
KHI CON TU HÚ 
 Ta nghe hè dậy bên lòng 
Mà chân muốn đạp tan phòng, hè ôi! 
 Ngột làm sao, chết uất thôi 
Con chim tu hú ngoài trời cứ kêu! 
Ta nghe hè dậy bên lòng 
Mà chân muốn đạp tan phòng 
- Ngột làm sao (ĐT, Từ nghi vấn) 
- Chết uất thôi (ĐT, Từ cảm thán) 
 (Nhịp thơ 3/3) 
- Đạp tan phòng (ĐT+ câu cảm thán: hè ôi - nhịp thơ 6/2 ) 
- Ẩn dụ: đạp tan phòng giam - Phá tan xiềng xích nô lệ... 
2. Tâm trạng người tù 
Tố Hữu 
 Đau khổ, u uất , ngột ngạt. 
KHI CON TU HÚ Tố Hữu 
Khi con tu hú gọi bầy 
Lúa chiêm đang chín,trái cây ngọt dần 
Vườn râm dậy tiếng ve ngân 
Bắp rây vàng hạt đầy sân nắng đào 
Trời xanh càng rộng càng cao 
Đôi con diều sáo lộn nhào từng không... 
Ta nghe hè dậy bên lòng 
Mà chân muốn đạp tan phòng, hè ôi! 
Ngột làm sao, chết uất thôi 
Con chim tu hú ngoài trời cứ kêu! 
Khi con tu hú gọi bầy 
Con chim tu hú ngoài trời cứ kêu! 
 THẢO LUẬN NHÓM ( 2 HS – 3 PHÚT) 
 ? Tâm trạng người tù khi nghe tiếng chim tu hu kêu ở đoạn thơ đầu và ở đoạn cuối rất khác nhau, vì sao? 
Gợi ý: 
 - Điểm giống nhau: 
 - Điểm khác nhau: 
 Khác nhau: 
 * Ở câu đầu tiếng Tu hú gọi bầy: gợi cảnh đất trời bao la, tưng bừng sự sống lúc vào hè , tâm trạng náo nức hoà vào cảnh vật. 
 * Ở câu cuối Tu hú cứ kêu: gợi niềm chua xót đau khổ - tâm trạng u uất, bực bội, khao khát tự do. 
2. Tâm trạng người tù : 
Cảm giác ngột ngạt và uất ức cao độ 
 -> niềm khao khát cháy bỏng muốn thoát khỏi cảnh tù ngục để trở về với cuộc sống tự do của người chiến sĩ cách mạng. 
III. Tổng kết: 
 1. Nghệ thuật: 
 -Viết theo thể thơ lục bát mượt mà, uyển chuyển . 
 - Lựa chọn lời thơ đầy ấn tượng để biểu lộ cảm xúc. 
 - Sử dụng các biện pháp tu từ tạo tính thống nhất của văn bản và đối lập giữa cuộc sống tự do bên ngoài với bên trong ngục tù . 
2. Ý nghĩa: 
 Bài thơ thể hiện lòng yêu đời, yêu lí tưởng của người chiến sĩ cộng sản trẻ tuổi trong hoàn cảnh ngục tù. 
TIẾNG CHIM TU HÚ 
Bức tranh mùa hè 
 Rộn rã âm thanh, rực rỡ sắc màu, ngọt ngào hương vị, không gian khoáng đạt. 
 Bức tranh đẹp, tự do, đầy sức sống. 
KHÁT VỌNG 
Bức tranh tâm trạng 
 Uất ức, ngột ngạt, muốn đạp tan xiềng xích. 
 Yêu đời, yêu tự do gắn bó với lý tưởng cách mạng. 
TỰ DO 
 SƠ ĐỒ CỦNG CỐ BÀI HỌC 
TRÒ CHƠI 
NGÔI SAO MAY MẮN 
BÀI TẬP TRẮC NGHIỆM 
Điền cụm từ thích hợp nhất để hoàn thành câu nhận xét về cảnh mùa hè được miêu tả trong 6 câu thơ đầu của bài thơ “Khi con tu hú ”. 
“ Bằng tưởng tưởng, nhà thơ đã khắc hoạ một bức tranh mùa hè” 
A. tràn ngập âm thanh. 
B. có màu sắc tươi sáng. 
C. ảm đạm, ủ ê. 
D. rộn rã âm thanh và rực rỡ màu sắc. 
Điền cụm từ thích hợp nhất để hoàn thành câu nhận xét về tâm trạng của nhân vật trong 4 câu thơ cuối của bài thơ “Khi con tu hú ”. 
BÀI TẬP TRẮC NGHIỆM 
“ N hững câu thơ cuối, nhà thơ đã chuyển từ giọng điệu tha thiết sang giọng điệu ”  
A. Dằn vặt, hối hận 
B. Uất hận, sục sôi 
C. Tự do, tự tại 
D. Thất vọng, buồn rầu 
Chọn đáp án đúng nhất. 
BÀI TẬP TRẮC NGHIỆM 
Nghệ thuật nổi bật được sử dụng trong bài thơ là: 
A. Nghệ thuật tương phản, đối lập 
B. Nghệ thuật liệt kê 
C. Nghệ thuật nhân hóa, so sánh 
D. Nghệ thuật điệp ngữ 
Chọn đáp án đúng nhất. 
BÀI TẬP TRẮC NGHIỆM 
Nhan đề “Khi con tu hú” có đặc điểm nổi bật gì ? 
A. Ngắn gọn, xúc tích 
B. Giai điệu vui tươi, đầm ấm 
C. Nhấn mạnh hình ảnh người tù cách mạng 
D. Mang điềm báo tốt, âm thanh trong trẻo của mùa hè 
Chọn đáp án đúng nhất. 
BÀI TẬP TRẮC NGHIỆM 
Cụm từ “đang chín” và “ngọt dần” trong 2 câu thơ đầu mang ý nghĩa gì ? 
A. Sự chín ngọt của trái cây, lúa thóc 
B. Cảnh thiên nhiên mùa hè yên ả 
C. Thời gian trôi qua một cách chậm chạp, ngao ngán 
D. Cảnh sắc của mùa hè khiến tác giả thích thú 
CHÚC MỪNG CÁC BẠN ĐÃ CHỌN ĐƯỢC 
N G Ô I S A O M A Y M Ắ N 
HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ 
Học thuộc bài thơ. 
Học thuộc tác giả, tác phẩm, ghi nhớ. 
Viết đoạn văn trình bày cảm nhận của em về tâm hồn của người tù cách mạng qua bài thơ. 
1) Dặn dò : 
2) Chuẩn bị bài mới : Thuyết minh về một phương pháp 
CH ÂN THÀNH CẢM ƠN 
QUÝ THẦY CÔ VÀ CÁC EM HỌC SINH