Bài giảng Ngữ văn Lớp 8 - Tiết 43: Tìm hiểu chung về văn thuyết minh - Lê Thị Chuyên

CHAØO MÖØNG THAÀY COÂ VEÀ DÖÏ GIÔØ LỚP 8A2. 
Giáo viên: Lê Thị Chuyên 
PHÒNG GIÁO DỤC - ĐÀO TẠO HUYỆN PHÚC THỌ 
TRƯỜNG THCS TAM THUẤN 
TÌM HIỂU CHUNG VỀ VĂN THUYẾT MINH 
Tiết 43: 
Vai trò và đặc điểm chung của văn bản thuyết minh. 
TIẾT 43: 
TÌM HIỂU CHUNG VỀ VĂN BẢN THUYẾT MINH 
1. Văn bản thuyết minh trong đời sống con người. 
CAÂY DÖØA BÌNH ÑÒNH 
 Caây döøa gaén boù vôùi ngöôøi daân Bình Ñònh chaët cheõ nhö caây tre ñoái vôùi ngöôøi daân Mieàn Baéc. Caây döøa coáng hieán taát caû cuûa caûi cuûa mình cho con ngöôøi: thaân caây laøm maùng, laù laøm tranh, coïng laù cheû nhoû laøm vaùch, goác döøa giaø laøm choõ ñoà xoâi, nöôùc döøa ñeå uoáng, ñeå kho caù, kho thòt, naáu canh laøm nöôùc maém, Cuøi döøa aên soáng vôùi baùnh ña, laøm möùt, laøm baùnh keïo, eùp laáy daàu duøng ñeå thaép, ñeå aên, ñeå chaûi ñaàu, naáu xaø phoøng. Soï döøa laøm khuy aùo, laøm gaùo, laøm muoâi. Voû döøa beän daây raát toát ñoái vôùi ngöôøi ñaùnh caù vì noù meàm, deûo, dai, chòu möa, chòu naéng. Caây döøa gaén boù vôùi ñôøi soáng haøng ngaøy laø nhö theá ñaáy. 
	Daân Bình Ñònh coù caâu ca dao: 
	 Döøa xanh söøng söõng giöõa trôøi 
	Ñem thaân mình hieán cho ñôøi thuyû chung. 
 ÔÛ Bình Ñònh, döøa laø chuû yeáu, döøa laø taát caû. Döøa ôû ñaây nhö röøng, döøa moïc ven soâng, men bôø ruoäng, eo söôøn ñoài, raûi theo bôø bieån, treân nhöõng chaëng ñöôøng daøi suoát 50, 60km chuùng ta chæ gaëp caây döøa: döøa xieâm thaáp leø teø, quaû troøn, nöôùc ngoït, döøa neáp lô löõng giöõa trôøi, quaû vaøng xanh môn môûn, döøa löûa laù ñoû, voû hoàng 
	 (Theo Hoaøng Vaên Huyeàn, Nhöõng maåu chuyeän ñòa lí) 
CÂY DỪA BÌNH ĐỊNH 
Thân cây làm máng. 
Cọng lá làm vách- làm chổi. 
Lá làm nhà tranh. 
 Nước dừa để uống, để làm thức ăn, bánh kẹo. 
mang nhiều lợi ích và gắn bó với cuộc sống. 
Trình bày những lợi íchcủa cây dừa (Bình Định). 
Vai trò và đặc điểm chung của văn bản thuyết minh. 
TIẾT 43: 
TÌM HIỂU CHUNG VỀ VĂN BẢN THUYẾT MINH 
1. Văn bản thuyết minh trong đời sống con người. 
Văn bản “Cây dừa Bình Định”. -> Trình bày về lợi ích của cây dừa Bình Định. 
b. Văn bản “Tại sao lá cây có màu xanh lục”. 
TAÏI SAO LAÙ CAÂY COÙ MAØU XANH LUÏC? 
	Laù caây coù maøu xanh luïc vì caùc teá baøo cuûa laù chöùa nhieàu luïc laïp. Moät mi-li-meùt laù chöùa boán möôi vaïn luïc laïp. Trong caùc luïc laïp naøy coù chöùa moät chaát goïi laø dieäp luïc, töùc laø chaát xanh cuûa laù. AÙnh saùng traéng cuûa maët trôøi goàm baûy maøu: tím, chaøm, lam, luïc, vaøng, cam, ñoû. Sôû dó chaát dieäp luïc coù maøu xanh luïc vì noù huùt caùc tia saùng coù maøu khaùc, nhaát laø maøu ñoû vaø maøu lam, nhöng khoâng thu nhaän maøu xanh luïc, vaø laïi phaûn chieáu maøu naøy, do ñoù maét ta môùi nhìn thaáy maøu xanh luïc . Neáu ta chieáu chaát dieäp luïc cuûa laù caây baèng moät nguoàn saùng maøu ñoû, chaát naøy seõ thu nhaän taát caû caùc tia maøu ñoû, nhöng vì khoâng coù tia saùng maøu xanh luïc ñeå phaûn chieáu laïi, neân keát quaû ta nhìn vaøo laù caây chæ thaáy moät maøu ñen sì Nhö vaäy laù caây coù maøu xanh laø do chaát dieäp luïc trong laù caây. 
(Theo Vuõ Vaên Chuyeân, Hoûi ñaùp veà thöïc vaät) 
	Chất diệp lục trong lá cây có màu xanh lục vì nó hút các tia sáng có màu khác nhưng không thu nhận màu xanh lục và lại phản chiếu màu này, do đó mắt ta mới nhìn thấy màu xanh lục. 
 	Nếu ta chiếu chất diệp lục của lá cây bằng nguồn sáng màu đỏ, chất này sẽ thu nhận các tia màu đỏ, nhưng vì không có tia sáng màu xanh lục để phản chiếu lại, nên ta nhìn vào lá cây chỉ thấy một màu đen sì. 
A! Em hiểu rồi. 
 Giải thích lá cây có màu xanhlục là do chất diệp lục có tronglá cây. 
Vai trò và đặc điểm chung của văn bản thuyết minh. 
TIẾT 43: 
TÌM HIỂU CHUNG VỀ VĂN BẢN THUYẾT MINH 
1. Văn bản thuyết minh trong đời sống con người. 
Văn bản “Cây dừa Bình Định”. -> trình bày lợi ích của cây dừa Bình Định. 
b. Văn bản “Tại sao lá cây có màu xanh lục”. 
-> giải thích lá cây có màu xanh lục là do chất diệp lục có trong lá cây. 
c. Văn bản “Huế” 
 Hueá laø moät trong nhöõng trung taâm vaên hoaù, ngheä thuaät lôùn cuûa Vieät Nam. Hueá laø moät thaønh phoá ñeïp. Hueá ñeïp cuûa thieân nhieân Vieät Nam. Hueá ñeïp cuûa thô. Hueá, ñeïp cuûa nhöõng con ngöôøi saùng taïo, anh duõng. 
	Hueá laø söï keát hôïp haøi hoaø cuûa nuùi, soâng vaø bieån. Chuùng ta coù theå leân nuùi Baïch Maõñeå ñoùn gioù bieån. Töø ñeøo Haûi Vaân maây phuû, chuùng ta nghe tieáng soùng bieån rì raøo. Töø ñaây buoåi saùng chuùng ta coù theå leân Tröôøng Sôn, buoåi chieàu taém bieån Thuaän An vaø ban ñeâm nguû thuyeàn treân soâng Höông. 
	Hueá ñeïp vôùi caûnh saéc soâng nuùi. Soâng Höông ñeïp nhö moät daûi luïa xanh bay löôïn trong tay ngheä só muùa. Nuùi Ngöï Bình nhö caùi yeân ngöïa noåi baät treân neàn trôøi trong xanh cuûa Hueá. Chieàu ñeán, nhöõng chieác thuyeàn nhoû nheï nhaøng löôùt treân doøng nöôùc hieàn dòu cuûa soâng Höông. Nhöõng maùi cheøo thong thaû buoâng, nhöõng gioïng hoø Hueá ngoït ngaøo bay löôïn treân maët soùng, treân nhöõng ngoïn caây thanh traø, phöôïng vó. 
	Hueá coù nhöõng coâng trình kieán truùc noåi tieáng ñöôïc Lieân hôïp quoác xeáp vaøo haøng di saûn vaên hoaù theá giôùi. Hueá noåi tieáng vôùi caùc laêng taåm cuûa caùc vua Nguyeãn, vôùi chuøa Thieân Mụï, chuøa Truùc Laâm, vôùi ñaøi Voïng Caûnh, ñieän Hoøn Cheùn, chôï Ñoâng Ba, 
	Hueá ñöôïc yeâu vì nhöõng saûn phaåm ñaëc bieät cuûa mình. Hueá laø thaønh phoá cuûa nhöõng maûnh vöôøn xinh ñeïp. Nhöõng vöôøn hoa, caây caûnh, nhöõng vöôøn cheø, vöôøn caây aên quả. Hueá xanh möôùt nhö nhöõng vieân ngoïc. Nhöõng chieác noùn Hueá caøng laøm cho caùc coâ gaùi Hueá ñeïp hôn, duyeân daùng hôn. 
	Hueá coøn noåi tieáng vôùi nhöõng moùn aên maø chæ rieâng Hueá môùi coù. 
	Hueá coøn laø thaønh phoá ñaáu tranh kieân cöôøng.Thaùng Taùm naém 1945, Hueá ñaõ ñöùng leân cuøng caû nöôùc, cheá ñoä phong kieán ngaøn naêm suïp ñoã döôùi chaân thaønh Hueá. 
	Hueá ñeïp vaø thô ñaõ ñi vaøo lòch söû cuûa nhöõng thaønh phoá anh huøng. 
	(Daãn theo tieáng Vieät thöc haønh) 
HUẾ 
Sông núi hài hòa 
Công trình văn hóa nghệ thuật nổi tiếng 
HUẾ 
Cơm hến 
bánh bèo Huế 
bún bò Huế 
Món ăn đặc sản Huế 
Sản phẩm - nón lá Huế 
Huế đấu tranh kiên cường 
 Lễ hội dân gian ở Huế 
Giới thiệu HUẾ là một trung tâm vănhóa nghệ thuật lớn của VIỆT NAM. 
Vai trò và đặc điểm chung của văn bản thuyết minh. 
TIẾT 43: 
TÌM HIỂU CHUNG VỀ VĂN BẢN THUYẾT MINH 
 1. Văn bản thuyết minh trong đời sống con người. 
Văn bản “Cây dừa Bình Định”. -> trình bày lợi ích của cây dừa Bình Định. 
b. Văn bản “Tại sao lá cây có màu xanh lục”. 
-> giải thích lá cây có màu xanh lục là do chất diệp lục có trong lá cây. 
c. Văn bản “Huế” 
-> giới thiệu Huế là trung tâm văn hoá nghệ thuật lớn của Việt Nam với những đặc điểm tiêu biểu riêng của Huế. 
Vai trò và đặc điểm chung của văn bản thuyết minh. 
TIẾT 43: 
TÌM HIỂU CHUNG VỀ VĂN BẢN THUYẾT MINH 
 1. Văn bản thuyết minh trong đời sống con người. 
 2. Đặc điểm chung của văn bản thuyết minh. 
TIẾT 43: 
TÌM HIỂU CHUNG VỀ VĂN BẢN THUYẾT MINH 
I. Vai trò và đặc điểm chung của văn bản thuyết minh. 
Văn bản thuyết minh trong đời sống con người. 
 Thảo luận nhóm 
Các văn bản trên có thể xem là văn bản tự sự ( hay miêu tả, nghị luận, biểu cảm) không? Tại sao? Chúng khác các văn bản ấy ở chỗ nào? 
b) Các văn bản trên có những đặc điểm chung nào làm chúng thành một kiểu riêng? 
c) Các văn bản trên đã thuyết minh về đối tượng bằng những phương thức nào? 
d) Ngôn ngữ của các văn bản trên có đặc điểm gì? 
2. Đặc điểm chung của văn bản thuyết minh 
SỰ KHÁC NHAU GIỮA VĂN BẢN THUYẾT MINH VỚI CÁC VĂN BẢN KHÁC 
Tự sự 
Miêu tả 
Biểu cảm 
Nghị luận 
- Trình bày sự việc, diễn biến, nhân vật, cốt truyện 
- Trình bày chi tiết, cụ thể. Giúp người đọc hình dung ra sự vật, con người 
 Bộc lộ cảm xúc chủ quan của người viết về đối tượng 
 Trình bày ý kiến, luận điểm 
 Thể hiện quan điểm của người viết bằng suy luận và lí lẽ 
 => Văn bản thuyết minh: Cung cấp tri thức về đặc điểm, tính chất, 
 nguyên nhân của các sự vật, hiện tượng 
TIẾT 43: 
TÌM HIỂU CHUNG VỀ VĂN BẢN THUYẾT MINH 
Vai trò và đặc điểm chung của văn bản thuyết minh. 
1.Văn bản thuyết minh trong đời sống con người. 
b) Các văn bản trên có những đặc điểm chung nào làm chúng thành một kiểu riêng ? 
2. Đặc điểm chung của văn bản thuyết minh 
+ Tri thức trong văn bản thuyết minh khách quan, xác thực, hữu ích cho con người. 
+ Trình bày những đặc điểm tiêu biểu của đối tượng. 
c) Các văn bản trên đã thuyết minh về đối tượng bằng những phương thức nào? 
+ Trình bày, giới thiệu, giải thích 
Ngôn ngữ của các văn bản trên có đặc điểm gì? 
+ Trình bày bằng ngôn ngữ chính xác, rõ ràng, chặt chẽ, hấp dẫn. 
* Ghi nhớ ( SGK tr 117) 
GHI NHỚ 
- Văn bản thuyết minh là văn bản thông dụng trong 
mọi lĩnh vực đời sống nhằm cung cấp tri thức 
(kiến thức) về đặc điểm, tính chất, nguyên nhân 
của các hiện tượng và sự vật trong tự nhiên và xã hội 
bằng phương thức trình bày, giới thiệu, giải thích. 
 Tri thức trong văn bản thuyết minh đòi hỏi 
khách quan, xác thực, hữu ích cho con người. 
Văn bản thuyết minh cần được trình bày chính xác, 
rõ ràng, chặt chẽ, hấp dẫn. 
Vai trò và đặc điểm chung của văn bản thuyết minh. 
TIẾT 43: 
TÌM HIỂU CHUNG VỀ VĂN BẢN THUYẾT MINH 
 1. Văn bản thuyết minh trong đời sống con người. 
 2. Đặc điểm chung của văn bản thuyết minh. 
 * Ghi nhớ: SGK 
II. Luyện tập. 
 Bài tập 1: 
	Noâng Vaên Vaân laø tuø tröôûng daân toäc Taøy, giöõ chöùc tri chaâu Baûo Laïc(Cao Baèng). Khoâng chòu noåi söï cheøn eùp cuûa trieàu ñình nhaø Nguyeãn, Noâng Vaên Vaân cuøng moät soá tuø tröôûng taäp hôïp daân chuùng noåi daäy[] 
	Cuoäc khôûi nghóa lan khaép mieàn nuùi Vieät Baéc vaø moät soá laøng ngöôøi Möôøng, ngöôøi Vieät ôû trung du. Nhaø Nguyeãn ñaõ hai laàn cöû nhöõng daïo quaân lôùn keùo leân ñaøn aùp, nhöng khoâng hieäu quaû. Laàn thöù ba((naêm 1835), quaân trieàu ñình taán coâng döõ doäi töø nhieàu phía vaø bao vaây ñoát röøng. Noâng Vaên Vaân cheát trong röøng. Cuoäc khôûi nghóa bò daäp taét. 
	(Lich söû 7) 
KHÔÛI NGHÓA NOÂNG VAÊN VAÂN (1833-1835) 
	Giun đaát laø ñoäng vaät coù ñoát, goàm khoaûng 2500 loaøi, chuyeân soáng ôû vuøng ñaát aåm. Ñaàu giun ñaát coù cô phaùt trieån vaø trôn ñeå ñaøo chui trong ñaát. Mình giun ñaát coù chaát nhôøn ñeå da luoân öôùt, giaûm ma saùt khi chui trong ñaát. Giun ñaát coù maøu naâu khi ôû trong loøng ñaát, coù maøu reâu treân löng khi soáng trong reâu. Giun ñaát coù söùc soáng maïnh, duø bò chaët ñöùt, noù vaãn coù theå taùi sinh. 
	Giun ñaát coù taùc duïng ñaøo bôùi laøm xoáp ñaát. Phaân giun ñaát laø thöù phaân boùn raát toát cho thöïc vaät. Giun ñaát ñöôïc duøng laøm phöông tieän xöû lyù raùc, laøm saïch moâi tröôøng. 
	Giun ñaát duøng ñeå chaên nuoâi gia suùc. Ngöôøi cuõng co ùtheå aên giun ñaát vì noù coù 70% löôïng ñaïm trong cô theå. Giun ñaát coù theå duøng laøm thuoác chöõa beänh. Giun ñaát laø gioáng vaät coù ích. 
	(Theo baùch khoa tri thöùc theá kæ XXI) 
CON GIUN ÑAÁT 
Vai trò và đặc điểm chung của văn bản thuyết minh. 
TIẾT 43: 
TÌM HIỂU CHUNG VỀ VĂN BẢN THUYẾT MINH 
 1. Văn bản thuyết minh trong đời sống con người. 
 2. Đặc điểm chung của văn bản thuyết minh. 
* Ghi nhớ: SGK 
II. Luyện tập. 
 Bài tập 1: 
Các văn bản đó có phải là văn bản thuyết minh không? Vì sao? 
- Hai văn bản này là văn bản thuyết minh vì: 
+ Văn bản a: Thuyết minh về khởi nghĩa Nông Văn Vân (1833 - 1835) 
-> cung cấp kiến thức lịch sử. 
+ Văn bản b: Thuyết minh về con giun đất -> cung cấp kiến thức khoa học sinh vật. 
Vai trò và đặc điểm chung của văn bản thuyết minh. 
TIẾT 43: 
TÌM HIỂU CHUNG VỀ VĂN BẢN THUYẾT MINH 
 1. Văn bản thuyết minh trong đời sống con người. 
 2. Đặc điểm chung của văn bản thuyết minh. 
* Ghi nhớ: SGK 
II. Luyện tập. 
 Bài tập 1: 
 Bài tập 2: 
- Văn bản nghị luận có sử dụng yếu tố thuyết minh. 
 - Nêu rõ tác hại của bao bì ni lông để những kiến nghị về chủ đề một ngày không dùng bao bì ni lông thuyết phục hơn. 
Vai trò và đặc điểm chung của văn bản thuyết minh. 
TIẾT 43: 
TÌM HIỂU CHUNG VỀ VĂN BẢN THUYẾT MINH 
 1. Văn bản thuyết minh trong đời sống con người. 
 2. Đặc điểm chung của văn bản thuyết minh. 
* Ghi nhớ: SGK 
II. Luyện tập. 
 Bài tập 1: 
Bài tập 2: 
Bài tập 3 
Các văn bản nghị luận, tự sự, biểu cảm, miêu tả cần có yếu tố thuyết minh. Vì: 
+ Văn bản tự sự : Thuyết minh làm cho văn bản tự sự trở nên sinh động. 
+ Văn bản miêu tả: Thuyết minh làm cho hình ảnh miêu tả nổi bật hơn. 
+ Văn bản biểu cảm : Thuyết minh làm cho bài văn biểu cảm thêm sinh động và sâu sắc. 
+ Văn bản nghị luận: Thuyết minh làm cho vấn đề nghị luận, luận điểm thuyết phục hơn. 
CỦNG CỐ 
Câu 1: Đặc điểm quan trọng để phân biệt văn bản 
thuyết minh với các kiểu văn bản khác? 
a. Cung cấp những tri thức hư cấu và sự vật, sự việc. 
b. Cung cấp những tri thức mà người đọc suy luận ra 
 từ sự vật, sự việc. 
c. Cung cấp những tri thức khách quan về sự vật, 
 sự việc giúp cho người đọc có thể hiểu đầy đủ về 
 sự vật, sự việc. 
d. Cung cấp cho người đọc những tình cảm chủ quan 
 của người viết về sự vật, sự việc. 
O 
Câu 2: Phương thức biểu đạt của văn bản thuyết minh là: 
a. Giới thiệu, miêu tả 
b. Biểu cảm, giải thích 
c. Miêu tả, biểu cảm 
d. Trình bày, giới thiệu, giải thích. 
O 
CỦNG CỐ 
Bản đồ tư duy 
HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ 
 Học bài, làm các bài tập còn lại, 
 Soạn bài “Ôn dịch, thuốc lá”. 
 + Đọc kĩ văn bản, đọc chú thích. 
+ Trả lời các câu hỏi phần đọc hiểu. 
+ Sưu tầm tranh ảnh về tác hại của thuốc lá 
CHÂN THÀNH CẢM ƠN CÁC THẦY CÔ VÀ CÁC EM 
CHÚC CÁC THẦY CÔ VÀ CÁC EM MẠNH KHỎE ! 
CHÂN THÀNH CẢM ƠN CÁC THẦY CÔ VÀ CÁC EM 
CHÚC CÁC THẦY CÔ VÀ CÁC EM MẠNH KHỎE!