Bài giảng Ngữ văn Lớp 7 - Tiết 25: Văn bản "Bánh trôi nước" - Hoàng Thị Hà
Đọc:
Giọng đọc nhẹ nhàng, rành mạch, dứt khoát; chú ý các tính từ chỉ phẩm chất: trắng, tròn, rắn nát, lòng son
- Ngắt nhịp: 4/3
Chú thích:
Hình ảnh chiếc bánh trôi nước
Hình dáng , màu sắc:
“Thân em vừa trắng lại vừa tròn”
Tròn trịa, xinh xắn, tinh khiết
Luộc bánh:
“Bảy nổi ba chìm với nước non”
bánh sống chìm, bánh chín nổi trong nước sôi.
Làm bánh:
“Rắn nát mặc dầu tay kẻ nặn”
pha nhào bột, nặn bánh khéo “rắn”, vụng “nát” tuỳ kinh nghiệm của người làm bánh. Vẻ đẹp bên ngoài có thể thay đổi.
Chất lượng :
Mà em vẫn giữ tấm lòng son”
Bánh chín nhân đường phên đỏ tươi, không chảy nước, ngon ngọt.
Hình ảnh người phụ nữ
Dùng mô típ dân gian, cách đảo thành ngữ, hình ảnh ẩn dụ
Hồ Xuân Hương vừa ca ngợi vẻ đẹp, phẩm chất trong trắng, son sắt của người phụ nữ Việt Nam ngày xưa, vừa cảm thương cho thân phận chìm nổi của họ.
Tóm tắt nội dung tài liệu: Bài giảng Ngữ văn Lớp 7 - Tiết 25: Văn bản "Bánh trôi nước" - Hoàng Thị Hà
CHAØO MÖØNG QUYÙ THAÀY CO VEÀ DÖÏ THAO GIAÛNG Môn Ngữ Văn Tiết : 25 B¸nh tr«i nø¬c T¸c gi ¶: Hå Xu©n H¬ng Giaùo vieân : Hoàng Thị Hà Kiểm tra bài cũ Câu 1. Cảnh tượng trong bài thơ “ Buổi chiều đứng ở phủ Thiên trường trông ra ” là cảnh tượng như thế nào ? Cảnh vùng quê nhộn nhịp , tưng bừng sức sống . B. Cảnh vùng núi non vắng vẻ , đìu hiu , gợi buồn thương . C. Cảnh vùng quê thanh bình , đẹp như tranh . D. Cảnh vùng quê vắng lặng , hiu hắt , thiếu sức sống . Kiểm tra bài cũ Câu 2. Qua bài thơ “ Buổi chiều đứng ở phủ Thiên Trường trông ra ” , ta hiểu tác giả là người như thế nào ? Một nhà vua có tâm hồn thi sĩ , luôn luôn lo lắng việc quân , việc nước . B. Một nhà vua có tâm hồn thi sĩ , gắn bó máu thịt với quê hương thôn dã . C. Một nhà vua có tầm nhìn chiến lược , lấy vùng quê làm căn cứ địa của quốc gia . D. Một nhà vua giỏi về quân sự , giỏi về phát triển kinh tế nông nghiệp . BÁNH TRÔI NƯỚC Hồ Xuân Hương Tiết 25 Ngữ văn - Tiết 25 Bánh trôi nước Hồ Xuân Hương I. Đọc - Tìm hiểu ch ú thích Văn bản : 1. Đọc : 2. Chú thích : - Giọng đọc nhẹ nhàng , rành mạch , dứt khoát ; chú ý các tính từ chỉ phẩm chất : trắng , tròn , rắn nát , lòng son . - Ngắt nhịp : 4/3 “ Thân em vừa trắng lại vừa tròn Bảy nổi ba chìm với nước non Rắn nát mặc dầu tay kẻ nặn Mà em vẫn giữ tấm lòng son .” Bánh trôi nước Hồ Xuân Hương I. Đọc - tìm hiểu chú thích 1. Đọc 2. Chú thích a, Tác giả : - Hồ Xuân Hương (?-?) quê ở làng Quỳnh Đôi , Quỳnh Lưu , Nghệ An. - Được mệnh danh là Bà chúa thơ Nôm . Tiết 25 I. Đọc - Tìm hiểu ch ú thích a. Tác giả b. Tác phẩm Thể thơ : thất ngôn tứ tuyệt Ngữ văn - Tiết 25 Bánh trôi nước Hồ Xuân Hương Văn bản : 1. Đọc 2. Chú thích “ Thân em vừa trắng lại vừa tròn Bảy nổi ba chìm với nước non Rắn nát mặc dầu tay kẻ nặn Mà em vẫn giữ tấm lòng son .” BÁNH TRÔI NƯỚC Thân em vừa trắng lại vừa tròn Bảy nổi ba chìm với nước non Rắn nát mặc dầu tay kẻ nặn Mà em vẫn giữ tấm lòng son. - 4 câu - Mỗi câu 7 tiếng - Gieo vần tiếng cuối các câu 1,2,4 - Nh ịp:4/3 Thất ngôn tứ tuyệt Về ngôn ngữ , bài thơ này có gì khác so với bài thơ “Nam Quốc sơn hà ”? Ngôn ngữ thuần Việt I. Đọc - Tìm hiểu ch ú thích a. Tác giả b. Tác phẩm Thể thơ : thất ngôn tứ tuyệt Ngôn ngữ : thuần Việt Đề tài : vịnh vật Ngữ văn - Tiết 25 Bánh trôi nước Hồ Xuân Hương Văn bản : 1. Đọc 2. Chú thích “ Thân em vừa trắng lại vừa tròn Bảy nổi ba chìm với nước non Rắn nát mặc dầu tay kẻ nặn Mà em vẫn giữ tấm lòng son.” * Th ¬ vÞnh vËt : VÞnh c¸i qu¹t VÞnh qu ¶ mÝt - VÞnh con èc nhåi - VÞnh ®¸ nh ®u => T¶, kÓ vÒ ® èi tîng ® îc vÞnh . Ký th¸c t©m t×nh I. Đọc - Tìm hiểu ch ú thích a. Tác giả b. Tác phẩm Thể thơ : thất ngôn tứ tuyệt Đề tài : vịnh vật Từ khó Ngữ văn - Tiết 25 Bánh trôi nước Hồ Xuân Hương Văn bản : 1. Đọc 2. Chú thích “ Thân em vừa trắng lại vừa tròn Bảy nổi ba chìm với nước non Rắn nát mặc dầu tay kẻ nặn Mà em vẫn giữ tấm lòng son .” I. Đọc - Tìm hiểu chú thích II. Đọc - H iểu văn bản 1. Hình ảnh bánh trôi nước Ngữ văn - Tiết 25 Bánh trôi nước Hồ Xuân Hương Văn bản : 1. Hình ảnh chiếc bánh trôi nước “ Thân em vừa trắng lại vừa tròn ” - Hình dáng , màu sắc : => Tròn trịa , xinh xắn , tinh khiết - Luộc bánh : “ Bảy nổi ba chìm với nước non” => bánh sống chìm , bánh chín nổi trong nước sôi . - Làm bánh : “ Rắn nát mặc dầu tay kẻ nặn ” => pha nhào bột , nặn bánh khéo “ rắn ”, vụng “ nát ” tuỳ kinh nghiệm của người làm bánh . Vẻ đẹp bên ngoài có thể thay đổi . - Chất lượng : “ Mà em vẫn giữ tấm lòng son” => Bánh chín nhân đường phên đỏ tươi , không chảy nước , ngon ngọt . 1. Hình ảnh chiếc bánh trôi nước “ Thân em vừa trắng lại vừa tròn ” - Hình dáng , màu sắc : => Tròn trịa , xinh xắn , tinh khiết - Luộc bánh : “ Bảy nổi ba chìm với nước non” => bánh sống chìm , bánh chín nổi trong nước sôi . - Làm bánh : “ Rắn nát mặc dầu tay kẻ nặn ” => pha nhào bột , nặn bánh khéo “ rắn ”, vụng “ nát ” tuỳ kinh nghiệm của người làm bánh . Vẻ đẹp bên ngoài có thể thay đổi . - Chất lượng : “ Mà em vẫn giữ tấm lòng son” => Bánh chín nhân đường phên đỏ tươi , không chảy nước , ngon ngọt => Nghệ thuật nhân hóa , miêu tả cụ thể , sinh động => Thể hiện tình yêu tha thiết với món ăn bình dị , dân dã nhưng mang đậm bản sắc dân tộc I. Đọc - Tìm hiểu chú thích II. Đọc - H iểu văn bản 1. Hình ảnh bánh trôi nước Ngữ văn - Tiết 25 Bánh trôi nước Hồ Xuân Hương Văn bản : => Nghệ thuật nhân hóa , miêu tả cụ thể , sinh động => Thể hiện tình yêu tha thiết với món ăn bình dị , dân dã nhưng mang đậm bản sắc dân tộc 2. Hình ảnh người phụ nữ 2. Hình ảnh người phụ nữ “ Thân em vừa trắng lại vừa tròn ” Rắn nát mặc dầu tay kẻ nặn ” “ Bảy nổi ba chìm với nước non + Vẻ đẹp về hình thể + Cuộc đời và số phận => X inh đ ẹp , đầy đặn , phúc hậu . Cuộc đời chìm nổi , lênh đênh , số phận phụ thuộc vào người khác . + Phẩm chất và đức hạnh : “ Mà em vẫn giữ tấm lòng son ” => Son sắt , thủy chung , tình nghĩa và nhân hậu . => Hồ Xuân Hương vừa ca ngợi vẻ đẹp , phẩm chất trong trắng , son sắt của người phụ nữ Việt Nam ngày xưa , vừa cảm thương cho thân phận chìm nổi của họ . => Bằng nghệ thuật dùng mô típ dân gian , cách đảo thành ngữ , hình ảnh ẩn dụ => Cảm hứng nhân đạo trong văn học . I. Đ ọ c - Tìm hi ể u chú thích II. Đ ọ c – H i ể u văn b ả n 1. Hình ảnh bánh trôi nư ớ c Ngữ văn - Tiết 25 Bánh trôi nước Hồ Xuân Hương Văn bản : 2. Hình ảnh người phụ nữ => Dùng mô típ dân gian , cách đảo thành ngữ , hình ảnh ẩn dụ => Hồ Xuân Hương vừa ca ngợi vẻ đẹp , phẩm chất trong trắng , son sắt của người phụ nữ Việt Nam ngày xưa , vừa cảm thương cho thân phận chìm nổi của họ . Neùt ñoäc ñaùo cuûa baøi thô laø söï töông ñoàng raát taøi tình giöõa nghóa taû thöïc baùnh troâi nöôùc vaø yù nghóa ẩn dụ veà thaân phaän ngöôøi phuï nöõ treân nhieàu phöông dieän : Hình daùng , maøu saéc , söï chìm noåi , chính vì theá nghóa thöù hai ( nghóa aån duï ) mới làm nên giaù trò cuûa baøi thô bởi nó nói lên ý nghĩa nhân đạo của tác phẩm : Trân trọng phẩm chất cao đẹp của người phụ nữ và cảm thương sâu sắc cho thân phận chìm nổi của họ . Ñoù chính laø tính ña nghóa trong vaên thô . ? Veû ñeïp ñoäc ñaùo cuûa baøi thô theå hieän ôû hai neùt nghóa . Trong hai neùt nghóa ñoù , nghóa naøo quyeát ñònh giaù trò cuûa baøi thô ? Thảo luận nhóm (3p) I. Đ ọ c - Tìm hi ể u chú thích II. Đ ọ c - hi ể u văn b ả n III. T ổ ng k ế t Nghệ thuật : - Ngôn ngữ bình dị . - vận dụng sáng tạo thành ngữ , có tính đa nghĩa . 2. Nội dung : - Trân trọng vẻ đẹp , phẩm chất trong trắng son sắt của người phụ nữ . - Cảm thương sâu sắc cho thân phận chìm nổi của họ . */ Ghi nhớ : Sách giáo khoa – Trang 95 Ngữ văn - Tiết 25 Bánh trôi nước Hồ Xuân Hương Văn bản : Thân em vừa trắng lại vừa tròn Bảy nổi ba chìm với nước non Rắn nát mặc dầu tay kẻ nặn Mà em vẫn giữ tấm lòng son . Tìm những nét giống và khác nhau giữa bài thơ “Bánh trôi nước” của Hồ Xuân Hương và hai câu ca dao sau? * Thân em như hạt mưa rào Hạt rơi xuống giếng hạt vào vườn hoa. * Thân em như hạt mưa sa Hạt vào đài các,hạt ra ruộng cày. Thân em vừa trắng lại vừa tròn Bảy nổi ba chìm với nước non Rắn nát mặc dầu tay kẻ nặn Mà em vẫn giữ tấm lòng son . Luyện tập */ Nét giống nhau - Cùng nói về số phận người phụ nữ trong xã hội cũ. */ Khác nhau Ca dao -Giọng điệu buồn tủi ngậm ngùi. Bánh trôi nước - Giọng thơ khỏe khoắn, kiêu hãnh tự tin. Hướng dẫn học tập : Học thuộc lòng bài thơ . Tìm và ghi lại những câu hát than thân bắt đầu bằng hai từ “ Thân em ” và so sánh với bài “ Bánh trôi nước ” của Hồ Xuân Hương . Chuẩn bị bài Tiếng việt : Quan hệ từ . Tiết 26 Hướng dẫn đọc thêm : SAU PHÚT CHIA LI ( Trích Chinh phụ ngâm ) SAU PHÚT CHIA LI ( Trích Chinh phụ ngâm ) I - Đọc và tìm hiểu chú thích : 1. Đọc Chµng th × ®i / câi xa ma giã ThiÕp th × vÒ / buång cò chiÕu ch¨n § o¸i tr«ng theo / ®· c¸ch ng¨n Tu«n mµu m©y biÕc , / tr¶i ngµn nói xanh . Chèn Hµm D¬ng / chµng cßn ng¶nh l¹i BÕn Tiªu T¬ng / thiÕp h·y tr«ng sang BÕn Tiªu T¬ng / c¸ch Hµm D¬ng C©y Hµm D¬ng / c¸ch Tiªu T¬ng mÊy trïng . Cïng tr«ng l¹i / mµ cïng ch¼ng thÊy ThÊy xanh xanh / nh÷ng mÊy ngµn d©u Ngµn d©u / xanh ng¾t mét mµu Lßng chµng ý thiÕp / ai sÇu h¬n ai ?... SAU PHÚT CHIA LI C¸ch ® äc : ChËm , nhÑ nhµng , buån . ng¾t nhÞp ® óng (3/4; 3/2/2) SAU PHÚT CHIA LI ( Trích Chinh phụ ngâm ) I - Đọc và tìm hiểu chú thích : 1. Đọc 2. Chú thích a) Tác giả : - Đặng Trần Côn người làng Nhân Mục sống vào khoảng nữa đầu thế kỉ XVIII. - Đoàn Thị Điểm ( 1705 _ 1748) người phụ nữ có tài sắc , người làng Giai Phạm,huyện Văn Giang , xứ Kinh Bắc nay huyện Yên Mĩ tỉnh Hưng Yên . b) Tác phẩm : - Cả nguyên tác và bản diễn nôm đều là kiệt tác trong lịch sử VHVN - Thể thơ : + Song thất lục bát ( Hai câu 7 tiếp đến hai câu 6-8 ) - Bố cục : + 3 khúc ngâm Chµng th × ®i câi xa ma giã ThiÕp th × vÒ buång cò chiÕu ch¨n § o¸i tr«ng theo ®· c¸ch ng¨n Tu«n mµu m©y biÕc , tr¶i ngµn nói xanh . Chèn Hµm D¬ng chµng cßn ng¶nh l¹i BÕn Tiªu T¬ng thiÕp h·y tr«ng sang BÕn Tiªu T¬ng c¸ch Hµm D¬ng C©y Hµm D¬ng c¸ch Tiªu T¬ng mÊy trïng . Cïng tr«ng l¹i mµ cïng ch¼ng thÊy ThÊy xanh xanh nh÷ng mÊy ngµn d©u Ngµn d©u xanh ng¾t mét mµu Lßng chµng ý thiÕp ai sÇu h¬n ai ?... SAU PHÚT CHIA LI Nçi trèng tr¶i cña lßng ngêi tríc cuéc chia li phò phµng Nçi xãt xa v× c¸ch trë nói s«ng Nçi sÇu th¬ng tríc c¶nh vËt SAU PHÚT CHIA LI ( Trích Chinh phụ ngâm ) I - Đọc và tìm hiểu chú thích : 1. Đọc 2. Chú thích a) Tác giả : - Đặng Trần Côn người làng Nhân Mục sống vào khoảng nữa đầu thế kỉ XVIII. - Đoàn Thị Điểm ( 1705 _ 1748) người phụ nữ có tài sắc , người làng Giai Phạm,huyện Văn Giang , xứ Kinh Bắc nay huyện Yên Mĩ tỉnh Hưng Yên . b) Tác phẩm : - Cả nguyên tác và bản diễn nôm đều là kiệt tác trong lịch sử VHVN - Thể thơ : + Song thất lục bát ( Hai câu 7 tiếp đến hai câu 6-8 ) - Bố cục : + 3 khúc ngâm c) Từ khó : I - Đọc và tìm hiểu chú thích : II - Phân tích . 1. Khóc ng©m 1 SAU PHÚT CHIA LI ( Trích Chinh phụ ngâm ) Chµng th × ®i câi xa ma giã ThiÕp th × vÒ buång cò chiÕu ch¨n § o¸i tr«ng theo ®· c¸ch ng¨n Tu«n mµu m©y biÕc , tr¶i ngµn nói xanh . ThiÕp Chµng - Xng h«: chµng - thiÕp câi xa ma giã buång cò chiÕu ch¨n Nh©n vËt tr ÷ t×nh trong ®o¹n trÝch xng h« nh thÕ nµo ? t×nh c¶m ®»m th¾m, h¹nh phóc . H×nh ¶ nh ® èi lËp : Chµng th × ®i Câi xa ma giã (l¹nh lÏo ) >< thiÕp th × vÒ >< buång cò chiÕu ch¨n ( Êm ¸p) VÒ tæ Êm h¹nh phóc c« ®¬n ? C¸ch xng h« biÓu hiÖn ® iÒu g× trong t×nh c¶m cña ®«i vî chång ? ? ë 2 c©u th ¬ ® Çu , t¸c gi ¶ ®· sö dông mét sè h×nh ¶ nh ® èi lËp . Em h·y chØ ra nh÷ng h×nh ¶ nh Êy ? ? H×nh ¶ nh Èn dô íc lÖ tîng trng “ Câi xa ma giã ” vµ “ buång cò chiÕu ch¨n ” ngÇm chØ ® iÒu g×? Ra n¬i chiÕn trêng nguy hiÓm NghÖ thuËt ® èi lËp ë ®©y cã t¸c dông g× trong viÖc gîi t¶ nçi buån cña ngêi thiÕu phô ? NhÊn m¹nh: HiÖn thùc chia li Sù c¸ch trë ngang tr¸i Chµng th × ®i câi xa ma giã ThiÕp th × vÒ buång cò chiÕu ch¨n § o¸i tr«ng theo ®· c¸ch ng¨n Tu«n mµu m©y biÕc , tr¶i ngµn nói xanh . ThiÕp Chµng - Xng h«: chµng - thiÕp câi xa ma giã buång cò chiÕu ch¨n H×nh ¶ nh ® èi lËp : H×nh ¶ nh : “ m©y biÕc , nói xanh ” tîng trng cho sù xa c¸ch . ® Èy kh«ng gian réng ra v« tËn , ngêi võa chia c¸ch ®· nh biÖt v« ©m tÝn . Tu«n m©y biÕc nói xanh tr¶i Trong phót chia li , con m¾t nhí th¬ng cña ngêi vî vÉn ®¨m ®¾m tr«ng theo . Nµng chØ nh×n thÊy g×? H×nh ¶ nh “ mây biếc , núi xanh ” kÕt hîp víi động từ “ tuôn , chảy ” cã ý nghÜa g×? I - Đọc và tìm hiểu chú thích : II - Phân tích . Khóc ng©m 1 Khóc ng©m 2 Chèn Hµm D¬ng chµng cßn ng¶nh l¹i BÕn Tiªu T¬ng thiÕp h·y tr«ng sang BÕn Tiªu T¬ng c¸ch Hµm D¬ng C©y Hµm D¬ng c¸ch Tiªu T¬ng mÊy trïng . Hµm D¬ng Tiªu T¬ng Hµm D¬ng Tiªu T¬ng Tîng trng cho 2 vÞ trÝ xa c¸ch cña ®«i vî chång BÕn C©y BÕn : s«ng níc C©y : nói rõng Kh«ng gian c¸ch trë , kh«ng dÔ gÆp l¹i Chèn Hµm D¬ng chµng cßn ng¶nh l¹i BÕn Tiªu T¬ng thiÕp h·y tr«ng sang BÕn Tiªu T¬ng c¸ch Hµm D¬ng C©y Hµm D¬ng c¸ch Tiªu T¬ng mÊy trïng . Hµm D¬ng Tiªu T¬ng BÕn C©y NghÖ thuËt : § èi : Ng¶nh l¹i >< tr«ng sang Gîi t©m tr¹ng lu luyÕn § iÖp ng ÷, ®¶o ng ÷: 2 ® Þa danh ThÓ hiÖn t©m tr¹ng buån triÒn miªn , kh«ng gian xa c¸ch cña ngêi ®i kÎ ë. ng¶nh l¹i tr«ng sang Tiªu T¬ng NghÖ thuËt ® ã cã ý nghÜa g× trong viÖc gîi t¶ nçi sÇu chia li ? Nçi sÇu chia li trong ®é t¨ng tiÕn , nçi nhí chÊt chøa , kÐo dµi , nçi xãt xa , nghÞch lÝ I - Đọc và tìm hiểu chú thích : II - Phân tích . Khóc ng©m 1 Khóc ng©m 2 Khóc ng©m 3 Cïng tr«ng l¹i / mµ cïng ch¼ng thÊy ThÊy xanh xanh / nh÷ng mÊy ngµn d©u Ngµn d©u / xanh ng¾t mét mµu Lßng chµng ý thiÕp / ai sÇu h¬n ai ?... Cïng cïng xanh xanh Ngµn d©u ngµn d©u ThÊy thÊy § iÖp tõ vßng trßn Tõ l¸y Kh«ng gian réng lín , tr¶i dµi mét mµu xanh ®¬n ® iÖu Buån , v« väng - C©u hái tu tõ , ® éng tõ tr¹ng th¸i : “ sÇu ” nçi buån li biÖt ® óc kÕt thµnh khèi sÇu , nói sÇu , nÆng trÜu t©m hån ngêi chinh phô . I - Đọc và tìm hiểu chú thích : II - Phân tích . III. Tæng kÕt – Ghi nhí : SGK Néi dung: - §o¹n ng©m khóc cho ta thÊy : Nçi sÇu chia li cña ngêi chinh phô sau lóc tiÔn ®a chång ra trËn tè c¸o chiÕn tranh phi nghÜa , thÓ hiÖn khao kh¸t h¹nh phóc løa ®«i cña ngêi phô n÷. 2. NghÖ thuËt : - Th ¬ giµu nh¹c ® iÖu , nhiÒu biÖn ph¸p tu tõ ., h×nh ¶ nh íc lÖ . Dặn Dò Về nhà , dựa trên sự hướng dẫn của cô , các em tìm đọc một số tài liệu bình giảng đoạn trích “ Sau phút chia li ” để chúng ta hiểu rõ hơn về giá trị nội dung cũng như giá trị nghệ thuật của tác phẩm . Tìm đọc thêm một số đoạn trích khác trích trong tác phẩm “ Chinh phụ ngâm ngúc ” của Đoàn Thị Điểm . Tr©n träng c¶m ¬n c¸c thÇy c« gi¸o vµ c¸c em häc sinh !
File đính kèm:
- bai_giang_ngu_van_lop_7_tiet_25_van_ban_banh_troi_nuoc_hoang.ppt