Bài giảng Ngữ văn Lớp 7 Phát triển năng lực - Tiết 90: Tìm hiểu chung về phép lập luận chứng minh. Cách làm bài văn lập luận chứng minh - Trường THCS Lê Hồng Phong

CÁC EM HỌC SINH ĐẾN VỚI TIẾT HỌC NGỮ VĂN 7 
CHÀO MỪNG 
MỘT SỐ ĐIỂM CẦN CHÚ Ý KHI HỌC 
1. Trước giờ học: 
+ Chuẩn bị đầy đủ sách vở, đồ dùng học tập. 
+ Vào lớp học trước 5’ so với giờ học. 
2. Trong khi học: 
+ Không nói chuyện riêng. 
+ Tư thế học phù hợp; thái độ nghiêm túc, tập trung. 
+ Tắt micro và bật camera trong quá trình học; khi cần phát biểu mới bật micro và tắt ngay khi ngừng phát biểu. 
+ Ghi vào vở học khi có biểu tượng 
3. Sau khi học: 
+ Học và làm bài tập về nhà. 
+ Nộp bài theo hướng dẫn của thầy/cô (nếu có). 
Cảm ơ n các em! 
Chúc buổi học thành công! 
Tiết 90: 
TÌM HIỂU CHUNG VỀ 
PHÉP LẬP LUẬN CHỨNG MINH. 
CÁCH LÀM BÀI VĂN 
LẬP LUẬN CHỨNG MINH. 
Nhóm Ngữ văn 7 
Trường THCS Lê Hồng Phong 
I- Mục đích và phương pháp chứng minh . 
1/ Chứng minh trong đời sống: ( câu 1 sgk/ 41 ) 
* Cho tình huống : 
a- Em đi học về muộn do bạn em bị ốm nên em phải đưa bạn về nhà, nhưng khi em trình bày lí do thì mẹ em lại không tin. Trong tình huống đó em làm thế nào? 
b- Trong khi đi tàu, lên xe buýt , khi nhân viên trên tàu, xe kiểm tra vé của hành khách, em phải làm gì để chứng tỏ mình đã chấp hành đúng ? 
c- Em khoe với các bạn là mình mới học được cách gấp một chiếc hộp giấy rất đẹp. Các bạn không tin. Em phải làm gì để các bạn tin lời mình? 
=> Em nhờ gia đình người bạn hoặc cô giáo chủ nhiệm xác nhận sự thật để mẹ tin . 
=> Em đưa vé cho nhân viên trên tàu ( xe) kiểm tra. 
=> Em sẽ tự gấp chiếc hộp cho các bạn xem . 
 - Để chứng tỏ cho người khác tin lời của em là sự thật, em phải đưa ra những bằng chứng để thuyết phục (Bằng chứng là những nhân chứng, vật chứng, sự việc, số liệu). 
 => Trong đời sống, để chứng minh người ta dùng sự thật (chứng cứ xác thực) để chứng tỏ một điều gì đó là đáng tin. 
 - Ta cần chứng minh khi muốn làm cho ai đó tin điều mình nói là đúng, là có thật. 
I- Mục đích và phương pháp chứng minh . 
1/ Chứng minh trong đời sống: 
? Khi nào thì ta cần phải chứng minh? Ta chứng minh bằng cách nào ? 
? Trong đời sống ta có cần phải chứng minh không ? Vì sao? 
2/ Chứng minh trong văn bản nghị luận: 
 Tìm hiểu ngữ liệu SGK trang 41 
“ ĐỪNG SỢ VẤP NGÔ 
 Trong văn nghị luận, khi người ta chỉ được sử dụng lời văn (không được dùng nhân chứng, vật chứng) thì làm thế nào để chứng tỏ một ý kiến nào đó là đúng sự thật và đáng tin cậy ? 
ĐỪNG SỢ VẤP NGÃ 
 Đã bao lần bạn vấp ngã mà không hề nhớ. Lần đầu tiên chập chững bước đi, bạn đã bị ngã. Lần đầu tiên tập bơi, bạn uống nước và suýt chết đuối phải không? Lần đầu tiên chơi bóng bàn, bạn có đánh trúng bóng không? Không sao đâu vì... 
 Oan Đi-xnây từng bị toà báo sa thải vì thiếu ý tưởng. Ông cũng nếm mùi phá sản nhiều lần trước khi sáng tạo nên Đi-xnây-len. 
 Lúc còn học phổ thông, Lu-i Pa-xtơ chỉ là một học sinh trung bình. 
Về môn hoá, ông đứng hạng15 trong số 22 học sinh của lớp. 
 Lép Tôn-xtôi tác giả của bộ tiểu thuyết nổi tiếng Chiến tranh và hoà bình bị đình chỉ học đại học vì "vừa không có năng lực, vừa thiếu ý chí học tập". 
 Hen-ri Pho thất bại và cháy túi tới năm lần trước khi thành công. 
 Ca sĩ ô- pê- ra nổi tiếng En-ri-cô Ca-ru-xô bị thầy giáo cho là thiếu chất giọng và không thể nào hát đựơc. 
 Vậy xin bạn chớ lo sợ thất bại. Điều đáng sợ hơn là bạn đã bỏ qua nhiều cơ hội chỉ vì không cố gắng hết mình. 
 (Theo Trái tim có điều kì diệu ) 
Văn bản : “ ĐỪNG SỢ VẤP NGÃ ” . 
* Luận điểm ch í nh: Đừng sợ vấp ngã. 
 ( Câu mang luận điểm: "Vậy xin bạn chớ lo sợ thất bại" ) . 
* Phương pháp lập luận: 
lập luận theo 2 vấn đề. 
- Vấp ngã là thường: (3 dẫn chứng) 
+ Lần đầu tiên chập chững bước đi. 
+ Lần đầu tiên tập bơi. 
+ Lần đầu tiên chơi bóng bàn. 
 - Những người nổi tiếng từng vấp ngã: (5 dẫn chứng) 
 + Oan Đi-xnây từng bị sa thải, phá sản. 
 + Lu-i Pa-xtơ chỉ là học sinh trung bình, hạng 15/22. 
 + Lep Tôn-xtôi bị đình chỉ học đại học... 
 + Hen-ri Pho thất bại, cháy túi tới 5 lần. 
 + En-ri-cô Ca-ru-xô bị thầy cho là thiếu chất giọng. 
Oan Đi-xnây 
(1901-1966 ) 
-Nhà làm phim hoạt hình Mĩ nổi tiếng, người sáng lập Đi-xnây-len, công viên giải trí khổng lồ tại ca-li-phoóc-ni-a, nước Mĩ. 
- Oan Đi-xnây từng bị toà báo sa thải vì thiếu ý tưởng. 
Lu- i Pa-xtơ 
(1822-1895) 
 - Nhà khoa học Pháp, người đặt nền móng cho ngành vi sinh vật học cận đại. 
- Lúc còn học phổ thông, Lu-i Pa - xtơ chỉ là một học sinh trung bình. 
Lép Tôn- xtôi 
(1828-1910) 
Nhà văn Nga vĩ đại. tác giả của bộ tiểu thuyết nổi tiếng Chiến tranh và hoà bình 
- Lép Tôn-xtôi bị đình chỉ học đại học vì "vừa không có năng lực, vừa thiếu ý chí học tập". 
- Hen- ri Pho thất bại và cháy túi tới năm lần trước khi thành công. 
Hen- ri Pho 
(1863-1947) 
-> Nhà tư bản, người sáng lập một tập đoàn kinh tế lớn ở Mĩ. 
- Ca sĩ ô-pê-ra nổi tiếng của 
 I-ta-li-a En-ri-cô Ca-ru-xô . 
- Từng bị thầy giáo cho là thiếu chất giọng và không thể nào hát đựơc 
En-ri-cô Ca-ru-xô (1873-1921) 
2. Chứng minh trong văn nghị luận: 
 Văn bản : “ ĐỪNG SỢ VẤP NGÃ ” . 
 - Luận điểm chính : Đừng sợ vấp ngã 
-Các luận cứ ( lí lẽ và dẫn chứng): 
* Đã bao lần bạn vấp ngã mà không hề nhớ ( lí lẽ và dẫn chứng ). 
 - Lần đầutập đi..bị ngã. 
 - Lần đầu...tập bơisuýt chết đuối. 
 - Lần đầu chơi bóngkhông trúng. 
 - Oan Đi-xnây từng bị sa thải 
 - Lu-i Pa-xtơchỉ là một học sinh trung bình. 
 -L.Tôn-xtôi bị đình chỉ học đại học 
 - Hen-ri Pho thất bại.., 5 lần 
 - Ca sĩ En-ri-cô Ca-ru-xô bị cho là thiếu chất giọng không thể hát du?c. 
 * Chớ lo thất bại, đáng sợ hơn là không cố gắng hết mình ( lí lẽ ). 
 Nhận xét 
- Lí lẽ : chính xác, sát với vấn đề cần chứng minh, định hướng cho dẫn chứng xuất hiện. 
 Dẫn chứng : Chân thực, tiêu biểu được thừa nhận, có sự lựa chọn, thẩm tra, phân tích => có tác dụng làm sáng tỏ luận điểm. Dẫn chứng đóng vai trò chính trong bài văn . 
- Cách chứng minh từ gần đến xa , từ bản thân đến người khác.Trình tự các ý hợp lý. 
=> Lập luận chặt chẽ, rõ ràng, dẫn chứng nổi bật. 
 - Chứng minh là một phép lập luận dùng những lí lẽ, bằng chứng chân thật, đã được thừa nhận để chứng tỏ luận điểm mới (cần được chứng minh) là đáng tin cậy. 
 - Trong đời sống , người ta dùng sự thật (chứng cứ xác thực) để chứng tỏ một điều gì đó là đáng tin. 
- Các lí lẽ, bằng chứng dùng trong phép lập luận chứng minh phải được lựa chọn, thẩm tra, phân tích thì mới có sức thuyết phục. 
2/ Chứng minh trong văn bản nghị luận. 
Ghi nhớ: 
II/ Các bước làm bài văn lập luận chứng minh. 
 a. Tìm hiểu đề : 
 b. Tìm ý : 
- Vấn đề cần chứng minh: 
 - Nêu dẫn chứng xác thực. 
- Thể loại : 
 - Chí : 
- Nên : 
 - Khằng định vai trò, ý nghĩa to lớn của Chí trong cuộc sống 
 Cho đề văn: Nhân dân ta thường nói: “ Có chí thì nên ”. Hãy chứng minh tính đúng đắn của câu tục ngữ đó. 
1- Tìm hiểu đề và tìm ý 
 Chứng minh 
Có chí thì nên 
Là kiên trì, bền bỉ theo đuổi một việc gì đó tốt đẹp. 
Là kết quả, là thành công . 
c. Phương pháp lập luận: 
Có hai cách lập luận: 
 - Nêu lí lẽ. 
a. Mở bài: 
b. Thân bài: 
Nêu luận điểm cần chứng minh. 
Nêu lí lẽ và dẫn chứng chứng tỏ luận điểm là đúng đắn. 
Nêu ý nghĩa của luận điểm đã được chứng minh. 
 Nêu vai trò quan trọng của lí tưởng, ý chí, và nghị lực trong cuộc sống mà câu tục ngữ đã đúc kết. Đó là một chân lí. 
- Xét về lí: 
+ Chí là điều rất cần thiết để con người vượt qua mọi trở ngại. 
+ Không có chí thì không làm được gì. 
- Xét về thực tế: 
+ Những người có chí đều thành công (dẫn chứng). 
+ Chí giúp ta vượt qua những khó khăn tưởng chừng không thể vượt qua được (dẫn chứng). 
c. Kết bài: 
Mọi người nên tu dưỡng ý chí, bắt đầu từ những việc nhỏ, để khi ra đời làm được việc lớn. 
2- Lập dàn bài. 
* Các cách Mở bài 
Đi thẳng vào vấn đề . 
Suy từ cái chung đến cái riêng. 
Suy từ tâm lí con người. 
1/ Hoài bão, ý chí, nghị lực là điều không thể thiếu đối với những ai muốn thành đạt. Câu tục ngữ của dân gian Có chí thì nên đã nêu bật tầm quan trọng đó. 
2/ Sống tức là khắc phục khó khăn. Không có ý chí, niềm tin, nghị lưc để khắc phục mọi trở ngại trên đường đời thì không thể thành đạt được. Do đó, từ xưa nhân dân đã dạy: “ Có chí thì nên”. 
3/ Ở đời mấy ai mà không mong muốn được thành đạt về sự nghiệp? Nhưng không phải ai cũng có đủ niềm tin, nghị lực để tiếp tục sự nghiệp cho đến thành công. Bởi thế cho nên từ xưa nhân dân ta đã dạy : Có chí thì nên. 
a. Mở bài: 
b. Thân bài: 
 - Trước hết phải có từ ngữ chuyển đoạn, tiếp nối phần Mở bài: Thật vậy  hoặc Đúng như vậy  
 - Viết đoạn phân tích lí lẽ. 
- Viết đoạn nêu các dẫn chứng tiêu biểu về những người nổi tiếng, vì ai cũng biết họ nên dễ có sức thuyết phục. 
* Kết bài phải hô ứng với Mở bài : 
 Mỗi người chúng ta nên tu dưỡng ý chí, hoài bão, nghị lực để làm được những gì ta mong muốn. 
 Mỗi người chỉ sống có một lần, chỉ có một thời tuổi trẻ, nếu không có ý chí, hoài bão, nghị lực để làm một công việc xứng đáng, chẳng phải là đáng tiếc lắm hay sao? 
 Cho nên có hoài bão tốt đẹp là rất đáng quý, nhưng đáng quý hơn nữa là nghị lực và niềm tin, nó đảm bảo cho sự thành công của con người. 
Kết bài 
Mở bài 
1/ Đi thẳng vào vấn đề 
2/ Suy từ cái chung ra cái riêng 
3/ Suy từ tâm lí con người 
Một số Mở bài tham khảo 
 Con đường đi đến thành công thường quanh co khúc khuỷu và lắm chông gai. Để động viên con cháu có sự kiên trì, phấn đấu để đạt được thành công trong cuộc sống, ông cha ta có câu tục ngữ: Có chí thì nên. 
Phần Thân bài tham khảo 
 	Thật vậy, chúng ta hãy nhìn lại một số nhân vật tiêu biểu để thấy cuộc đời của họ đã thể hiện sâu sắc chân lý “Có chí thì nên”. 
	Vào thời nhà Nguyễn, Nguyễn Siêu nổi tiếng học giỏi, văn hay nhưng đến khi đi thi, do viết chữ quá xấu, thần Siêu bị đánh tụt xuống hàng thứ 2 trong bảng cử nhân. Khi đi thi tiến sĩ, cũng do chữ xấu ông chỉ được xếp trúng tuyển trong bảng phụ. Ông thấy rõ tác hại của việc viết chữ xấu nên đã về nhà ngày đêm khổ công tập viết. Cuối cùng chữ của ông cũng đẹp nổi tiếng như lời văn hay. Ngày nay, bút tích ghi lại nét chữ đẹp của ông còn lưu lại ở đền Ngọc Sơn Hà Nội, được nhiều người chiêm ngưỡng và bái phục. 
Phần Kết bài tham khảo 
	Tóm lại, điều mà câu tục ngữ “có chí thì nên” muốn nhắn nhủ mọi người là quá đúng đắn và xác thực. Chính là từ rất nhiều kinh nghiệm sống mà nhân dân ta đã đúc kết nên câu tục ngữ trên. Mỗi chúng ta có thể ngẫm nghĩ về câu tục ngữ này để xem đó là một bài học rất quý giá giúp cho ta trau dồi ý chí nhằm vươn lên, tiến tới. 
 Muốn làm bài văn lập luận chứng minh thì phải thực hiện 4 bước: 
- Đọc lại và sửa chữa 
- Tìm hiểu đề, tìm ý 
- Lập dàn bài 
- Viết bài 
 Dàn bài: 
- Mở bài : 
- Thân bài : 
- Kết bài : 
Nêu luận điểm cần chứng minh 
Nêu lí lẽ và dẫn chứng để chứng tỏ luận điểm là đúng đắn 
Nêu ý nghĩa của luận điểm cần chứng minh 
Giữa các phần và các đoạn văn cần có phương tiện liên kết. 
Cho 2 đề văn sau: 
Đề 1 : Hãy chứng minh tính đúng đắn của câu tục ngữ : Có công mài sắt, có ngày nên kim. 
Đề 2: chứng minh tính chân lí trong bài thơ: 
Không có việc gì khó 
Chỉ sợ lòng không bền 
Đào núi và lấp biển 
Quyết chí ắt làm nên 
 (Hồ Chí Minh) 
Giống nhau: 
Khuyên con người nên bền lòng không được nản chí 
Khác nhau: 
- Đề 1: Hễ có lòng bền bỉ , kiên trì thì sẽ làm được những việc khó khăn ( chiều thuận ) 
- Đề 2: 
+ Không kiên trì thì không làm được gì ( chiều nghịch ) 
+ Bền gan vững chí làm được những việc lớn lao ( chiều thuận ) 
- Thể loại: 
- Vấn đề cần chứng minh: 
Chứng minh 
Các bước làm bài văn lập luận chứng minh 
Tìm hiểu đề, tìm ý 
Tìm hiểu đề 
Phương pháp lập luận 
Tìm ý 
Lập dàn bài 
Mở bài 
Thân bài 
Kết bài 
Viết bài 
Đọc lại và sửa chữa 
* Hướng dẫn học tập: 
1) Xác định luận điểm văn bản “ Không sợ sai lầm”. 
- Nêu những luận cứ tác giả đã dùng: 
- Luận cứ gồm những lí lẽ gì ? 
-Tác giả đã phân tích các lí lẽ ấy như thế nào để chứng minh luận điểm. 
- Cách lâp luận của văn bản này có gì khác cách lập luận chứng minh của văn bản “Đừng sợ vấp ngã ”. 
* Bài “Luyện tập viết đoạn văn chứng minh”: Tự làm 
* Bài “Ôn tập văn nghị luận”: Tự ôn tập ở nhà và làm bài ra vở 
CHÚC CÁC EM CHĂM CHỈ HỌC HÀNH, 
NỖ LỰC CỐ GẮNG VƯỢT QUA KHÓ KHĂN. 
CHÚC CÁC EM CÙNG GIA ĐÌNH LUÔN 
MẠNH KHỎE, BÌNH AN!