Bài giảng Ngữ văn Lớp 7 - Bài: Tục ngữ về con người và xã hội - Nguyễn Thị Hạnh

Trò chơi ô chữ 
- GV đọc lần lượt các câu hỏi trong trò chơi ô chữ. 
 - Sau khi GV đọc câu hỏi, đội nào bấm chuông trước sẽ giành quyền trả lời. 
Đúng được 1 điểm, sai nhường quyền 
	trả lời cho đội khác.	 
1 
2 
3 
4 
5 
6 
T 
Ấ 
C 
Ụ 
Ố 
I 
G 
I 
G 
Ữ 
C 
N 
A 
Ắ 
G 
T 
N 
H 
L 
1 
 đất . vàng 
2 
‘‘Tháng bảy kiến bò, chỉ lo lại ’’ 
3 
‘‘Nhất  trì, nhị  viên, tam  điền’’ 
4 
‘‘Mau sao thì  / Vắng sao thì mưa’’ 
5 
‘‘Nhất nước, nhì phân, tam cần, tứ ’’ 
6 
‘‘Ráng mỡ gà, có nhà thì ’’ 
N 
G 
N 
Tục ngữ về con người và xã hội 
GV: Nguyễn Thị Hạnh 
I. Đọc, tìm hiểu chú thích 
1. Một mặt người / bằng mười mặt của 
2. Cái răng,/ cái tóc / là góc con người 
8. Ăn quả / nhớ kẻ trồng cây 
3. Đói cho sạch,/ rách cho thơm 
5. Không thầy / đố mày làm nên 
6. Học thầy / không tày học bạn 
7. Thương người / như thể thương thân 
9. Một cây /làm chẳng nên non 
 Ba cây chụm lại / nên hòn núi cao 
4. Học ăn,/ học nói,/ học gói,/ học mở 
Xếp các câu tục ngữ trong bài theo nhóm phù hợp (Ghi số thứ tự của câu theo SGK) 
a/ Tục ngữ về vẻ đẹp và phẩm chất của con người:  
b/ Tục ngữ về học tập, tu dưỡng:  
c/ Tục ngữ về quan hệ ứng xử và đạo lí trong cuộc sống:   
1; 2; 3 
4; 5; 6 
7; 8; 9 
II. Đọc hiểu văn bản 
Làm việc nhóm 
Câu tục ngữ số .. 
Nội dung, ý nghĩa của câu tục ngữ: 
Nghệ thuật được sử dụng:  
Tình huống vận dụng:  
Câu tục ngữ tương tự: 
Tổ 1: Câu 1; 2; 3 
Tổ 2: Câu 4; 5; 6 
Tổ 3: Câu 7; 8; 9 
1. Một mặt người bằng mười mặt của 
> 
Nghệ thuật: 
1. Một mặt người bằng mười mặt của 
Hoán dụ: mặt người 
Nội dung: 
Người quý hơn của gấp bội lần 
 Khẳng định tư tưởng coi trọng giá trị con người của nhân dân ta 
Nhân hóa: mặt của 
So sánh 
Đối lập đ.vị chỉ số lượng: 
1 > 10 
Tình huống vận dụng: 
1. Một mặt người bằng mười mặt của 
- Phê phán những trường hợp coi của hơn người 
- An ủi, động viên những trường hợp được cho là “Của đi thay người”. 
- Quan niệm về việc sinh đẻ trước đây: Muốn có nhiều con. 
Một số câu tục ngữ tương tự: 
1. Một mặt người bằng mười mặt của 
- Người sống đống vàng. 
- Người ta là hoa đất. 
- Người làm ra của chứ của không làm ra người 
- Lấy của che thân không ai lấy thân che 
2.Cái răng, cái tóc là góc con người 
Nghệ thuật: 
2.Cái răng, cái tóc là góc con người 
Điệp âm: óc; tóc; góc 
Nội dung: 
Răng và tóc phần nào thể hiện: 
+ Tính tình, tư cách con người (Hình thức góp phần thể hiện tính cách) 
+ Tình trạng sức khỏe và vẻ đẹp hình thức của con người 
 Khuyên chúng ta hoàn thiện mình từ những điều nhỏ nhất 
Tình huống vận dụng: 
2.Cái răng, cái tóc là góc con người 
- Khuyên nhủ, nhắc nhở con người giữ gìn răng, tóc cho sạch, đẹp Chú ý đặc điểm ngoại hình 
- Thể hiện cách nhìn nhận, đánh giá, bình phẩm về con người của nhân dân. 
Một số câu tương tự: 
2.Cái răng, cái tóc là góc con người 
	 Một thương em giỏi bán buôn Hai thương búi tóc thơm hương trên đầu 	 ( Ca dao ) 
 	 Một thương tóc xõa mơ màng 	 Hai thương ăn nói dịu dàng có duyên  	 (Ca dao ) 
 	 Tiếc cây mía ngọt mà sâu 	 Tiếc cô gái đẹp trọc đầu khó coi. 	 (Ca dao ) 
Nhận xét về câu “Cái răng, cái tóc là góc con người”, có ý kiến cho rằng người xưa quá coi trọng hình thức bề ngoài. Em có đồng ý với ý kiến này không? Vì sao? 
3.Đói cho sạch, rách cho thơm 
Nghệ thuật: 
3.Đói cho sạch, rách cho thơm 
Ẩ n dụ : sạch ; thơm 
Nội dung: 
Nghĩa đen: Dù đói, rách vẫn phải ăn uống, ăn mặc sạch sẽ, giữ gìn thơm tho . 
Đối: đói - rách, sạch - thơm 
Nghĩa bóng: Dù nghèo khổ, thiếu thốn vẫn phải sống trong sạch 
Tình huống vận dụng: 
3.Đói cho sạch, rách cho thơm 
Khuyên con người phải sống sao cho trọn phẩm giá, nhân cách, phải có lòng tự trọng 
Một số câu tục ngữ tương tự: 
- Giấy rách phải giữ lấy lề 
- Chết trong sống đục 
- Cọp chết để ra, người ta chết để tiếng 
Nghệ thuật: 
4. Học ăn, học nói, học gói, học mở 
Điệp từ: học 
Nội dung: 
Câu tục ngữ chỉ ra nhiều điều con người cần phải học: học cách ăn, cách giao tiếp, đối nhân xử thế để tỏ ra mình là người lịch sự, tế nhị, có văn hóa. 
Liệt kê : ăn, nói, gói, mở 
 Nhấn mạnh việc học toàn diện, học suốt đời 
Học ăn 
Ăn trông nồi, ngồi trông hướng 
Xới cơm thì xới lòng taSo đũa thì phải so ra lòng người 
Muốn ăn phải lăn vào bếp. 
Ăn mặn nói ngay hơn ăn chay nói dối 
Học nói 
Lời nói chẳng mất tiền mua 
Lựa lời mà nói cho vừa lòng nhau 
Chim khôn kêu tiếng rảnh rangNgười khôn nói tiếng dịu dàng, dễ nghe 
Nói chín thì phải làm mườiNói mười làm chín kẻ cười người chê 
Nói lời phải giữ lấy lờiĐừng như con bướm đậu rồi lại bay 
Nói lời phải giữ lấy lờiĐừng như con bướm đậu rồi lại bay 
Học gói, học mở 
Thời xưa: Gói và mở các đồ mua/ tặng bằng lá 
Gói gọn lời ăn tiếng nói 
Gói gọn chi tiêu 
Nghệ thuật: 
5. Không thầy đố mày làm nên 
Gieo vần “ay”: thầy, mày 
Nội dung: 
Ca ngợi, khẳng định vai trò của người thầy giáo đối với sự thành đạt của học sinh 
Nói quá 
Một số câu tục ngữ tương tự: 
5. Không thầy / đố mày làm nên 
- Một chữ là thầy, nửa chữ cũng là thầy 
Tình huống vận dụng: 
Khuyên nhủ con người cần biết kính trọng, biết ơn thầy, cô giáo 
Nghệ thuật: 
6. Học thầy không tày học bạn 
So sánh: không tày 
Nội dung: 
Đề cao ý nghĩa, vai trò của việc học bạn 
Nói quá 
Một số câu tục ngữ tương tự: 
6. Học thầy không tày học bạn 
Thua thầy một vạn không bằng thua bạn một ly 
Tình huống vận dụng: 
- Khuyến khích việc học hỏi bạn bè 
- Cần mở rộng phạm vi, đối tượng và cách học mọi lúc, mọi nơi 
Tại sao ông cha ta nói  “không thầy đố mày làm nên” ? mà lại còn  “học thầy không tày học bạn”  ? Theo em, 2 câu này có mâu thuẫn với nhau không? 
Hai câu tục ngữ là hai lời khuyên chí lý, hai bài học có giá trị bổ sung cho nhau để đưa ta tới chân trời tri thức một cách hiệu quả nhất 
   “ Học thầy học bạn, vô vạn phong lưu 
Nghệ thuật: 
7. Thương người như thể thương thân 
So sánh: như 
Nội dung: 
Khuyên con người lấy bản thân mình soi vào người khác, coi người khác như bản thân mình, quý trọng thương yêu, đồng cảm đồng loại 
“Thương người” đặt trước “thương thân” để nhấn mạnh đối tượng đồng cảm, thương yêu 
Một số câu tục ngữ tương tự: 
7. Thương người như thể thương thân 
- Lá lành đùm lá rách. 
- Một con ngựa đau, cả tàu bỏ cỏ. 
- Một miếng khi đói bằng một gói khi no. 
- 	 Bầu ơi thương lấy bí cùngTuy rằng khác giống nhưng chung một giàn. 	 (Ca dao) 
Nghệ thuật 
8. Ăn quả nhớ kẻ trồng cây 
Nội dung 
Trường hợp vận dụng 
Ẩn dụ: Cây – quả; trồng - ăn 
Khi được hưởng thành quả nào đó, phải nhớ đến người đã có công gây dựng nên, biết ơn người đã giúp mình 
Thể hiện tình cảm biết ơn với ông bà, cha mẹ, thầy cô, những người giúp mình, hi sinh vì mình 
Một số câu tục ngữ tương tự: 
8. Ăn quả nhớ kẻ trồng cây 
- Uống nước nhớ nguồn. 
- Lá rụng về cội. 
- Ăn bát cơm dẻo, nhớ nẻo đường đi 
Nghệ thuật 
Nội dung 
Một người lẻ loi không thể làm nên việc lớn, nhiều người hợp sức lại thì sẽ làm được mọi việc 
9. Một cây làm chẳng nên non 
Ba cây chụm lại nên hòn núi cao 
Ẩn dụ: như 
Đối: chẳng nên >< ba 
 Khẳng định sức mạnh đoàn kết 
Một số câu tục ngữ tương tự: 
9. Một cây làm chẳng nên non 
Ba cây chụm lại nên hòn núi cao 
- Góp gió thành bão. 
- Đông tay vỗ nên kêu. 
- Đoàn kết là sống, chia rẽ là chết. 
III. Tổng kết 
01 
Nghệ thuật 
Sử dụng cách diễn đạt ngắn gọn, cô đúc 
Sử dụng các biện pháp tu từ 
Tạo vần, nhịp cho câu văn dễ nhớ, dễ vận dụng 
02 
Nội dung 
Tôn vinh giá trị con người 
Đưa ra nhận xét, lời khuyên về những phẩm chất và lối sống mà con người cần phải có 
GIÚP HỌC 
 SINH QUA SÔNG 
1 
2 
3 
4 
5 
Tục ngữ về con người xã hội được hiểu theo những nghĩa nào? 
A. N ghĩa đ en 
B. N ghĩa đen + N ghĩa bóng 
C . N ghĩa bóng 
D. Tất cả đều sai 
Câu tục ngữ nào trong bài sử dụng cách diễn đạt so sánh ngang bằng? 
A . Câu 1 
B. Câu 1 và 7 
C. Câu 1 và 6 
D. Câu 7 
Từ ngữ nào trong câu “Cái răng, cái tóc là góc con người” sử dụng hình ảnh hoán dụ? 
A. Cái răng	 
B. Cái tóc 
C. Cái răng, cái tóc 
D. Góc 
Câu tục ngữ nào dưới đây đồng nghĩa với câu “Đói cho sạch, rách cho thơm”? 
Nhà sạch thì mát, bát 
 sạch ngon cơm 
B. Mỗi cây mỗi hoa, mỗi nhà mỗi cảnh 
C. Giấy rách phải giữ lấy lề 
D. Áo rách khéo vá hơn lành vụng may 
Câu tục ngữ “Lời nói chẳng mất tiền mua/ Lựa lời mà nói cho vừa lòng nhau.” phù hợp với nội dung học tập nào sau đây? 
A. Học nói 
B. Học ăn 
C. Học mở 
D. Học gói 
PHIẾU BÀI TẬP 
Nêu câu tục ngữ trong văn bản phù hợp với những ngữ liệu sau đây 
a/ 	Một ngôi sao chẳng sáng đêm 
	 Một thân lúa chín, chẳng nên mùa vàng 
b/ Một cậu bé đi hát dạo, bán những món hàng nhỏ như vé số và kẹo cao su ở những quán phở vỉa hè. Khi khách ngỏ ý muốn cho cậu tiền và không lấy món hàng, cậu đã từ chối nhận tiền. 
c/ Dao có mài mới sắc, người có học mới khôn. 
d/ 	Muốn sang thì bắc cầu kiều 
	Muốn con hay chữ thì yêu lấy thầy. 
d/ 	Bầu ơi thương lấy bí cùng 
	Tuy rằng khác giống nhưng chung một giàn 
HƯỚNG DẪN TỰ HỌC 
Bài cũ 
Chọn một câu tục ngữ trong văn bản mà em thích nhất và thực hiện yêu cầu dưới đây: 
a/ Em có đồng ý với lời khuyên mà câu tục ngữ nêu ra không? 
b/ Tìm ít nhất 2 lí lẽ để giải thích cho câu trả lời của em. 
c/ Với mỗi lí lẽ, tìm ít nhất 2 dẫn chứng (trong tác phẩm văn học, sự kiện thực tế) để chứng minh 
HƯỚNG DẪN TỰ HỌC 
Bài mới 
Soạn bài Rút gọn câu 
- Cá nhân: Đọc ngữ liệu và trả lời các câu hỏi trong SGK 
- Nhóm: Thử xây dựng 1 đoạn hội thoại ngắn có sử dụng câu rút gọn 
Tạm biệt các em! 
Chúc các em học tốt 
GV: Nguyễn Thị Hạnh