Bài giảng Ngữ văn Lớp 12 - Văn bản "Đàn ghi ta của Lor-ca"

ĐÀN GHI TA CỦA LOR -CA 
 Thanh Thảo 
Thanh Thảo 
ĐÀN GHI TA CỦA LOR-CA 
I. 
Tìm hiểu chung 
 Nhà thơ Thanh Thảo và quê hương Quảng Ngãi 
1. Tác giả 
Chúng tôi đã đ i không tiếc đời mình 
nh ư ng tuổi hai m ươ i ai mà không tiếc 
nh ư ng ai cũng tiếc tuổi hai m ươ i 
thì còn chi Tổ Quốc? 
( Trích Tr ường ca Những ng ười đ i tới biển) 
Những giọt s ươ ng lạc vào lá cỏ 
qua nắng gắt, qua bão tố 
vẫn giữ lại cái mắt lành đầy sức mạnh 
vẫn long lanh bình thản tr ước vầng d ươ ng 
(Bùng nổ tr ước mùa xuân) 
MỘT VÀI CÂU TH Ơ TIÊU BIỂU CỦA THANH THẢO 
Khối vuông rubic – những gợi ý cho sự cách tân nghệ thuật của nhà thơ Thanh Thảo 
Th ơ tượng trưng và siêu thực phương tây 
Th ơ tượng trưng 
Thơ siêu thực 
 Ra đời tại Pháp vào cuối TK XIX. 
 Chú trọng mối tương giao bí ẩn giữa các giác quan, giữa con người và vũ trụ. 
 Đề cao trực giác, lấy trực giác để khám phá cái bí ẩn vô hình của thế giới 
 Đề cao tính nhạc . 
 Ra đời ở Pháp vào đầu thế kỉ XX. 
 Hướng về thế giới siêu thực, là thế giới chỉ tìm thấy trong giấc mơ, tiềm thức. 
 Đề cao cái ngẫu hứng,bất ngờ, phi logic,cách viết tự do bỏ qua mọi qui tắc... 
ĐÀN GHI TA CỦA LORCA 
những tiếng đàn bọt nước 
Tây Ban Nha áo choàng đỏ gắt 
li – la li – la li – la 
đi lang thang về miền đơn độc 
với vầng trăng chếnh choáng 
trên yên ngựa mỏi mòn 
Tây Ban Nha 
hát nghêu ngao 
bỗng kinh hoàng 
ao choàng bê bết đỏ 
Lor – ca bị điệu về bãi bắn 
chàng đi như người mộng du 
tiếng ghi ta nâu 
bầu trời cô gái ấy 
tiếng ghi ta lá xanh biết mấy 
tiếng ghi ta tròn bọt nước vỡ tan 
tiếng ghi ta ròng ròng 
máu chảy 
không ai chôn cất tiếng đàn 
tiếng đàn như cỏ mọc hoang 
giọt nước mắt vầng trăng 
long lanh trong đáy giếng 
đường chỉ tay đã đứt 
dòng sông rộng vô cùng 
Lor – ca bơi sang ngang 
trên chiếc ghi ta màu bạc 
chàng ném lá bùa cô gái Di – gan 
vào xoáy nước 
chàng ném trái tim mình 
vào lặng yên bất chợt 
li – la li – la li – la 
Nhận xét chung về bài thơ 
Cả bài thơ không có dấu chấm câu 
Bài thơ không có vần 
Kết thúc bài thơ không có dấu chấm hết 
Chữ mở đầu bài thơ không viết hoa 
Phá vỡ cấu trúc logic 
thông thường 
Sự tự do trong cảm xúc 
liên tưởng và sáng tạo. 
Qua cảm nhận ban đầu , hãy nêu nội dung bài thơ ? Theo em, bài thơ được chia thành mấy phần? 
 12 dòng tiếp theo : Lor-ca với cái chết oan khuất 
 6 dòng đầu : hình ảnh Lor-ca – người nghệ sĩ tự do, khát vọng cách tân nghệ thuật 
Bố cục 
 Còn lại : Niềm xót thương Lor-ca, suy tư về cuộc giải thoát và giã từ của Lor-ca 
II. Đọc hiểu 
văn bản 
1.Hình aûnh Lor-ca – ngöôøi ngheä só töï do vôùi khaùt voïng caùch taân nghệ thuật 
những tiếng đàn bọt nước 
Tây Ban Nha áo choàng đỏ gắt 
li-la li-la li-la 
đi lang thang về miền đơn độc 
với vầng trăng chếnh choáng 
trên yên ngựa mỏi mòn 
PHIẾU BÀI TẬP 
BPTT 
Dẫn chứng 
Tác dụng 
Nêu tác dụng của các biện pháp tu từ trong 6 câu thơ đầu của bài thơ. 
những tiếng đàn bọt nước 
 tiếng đàn ” 
“bọt nước” 
+ 
→ So sánh : N hững âm thanh có hình khối : tròn trịa, mỏng manh 
 Con đường cách tân nghệ thuật mỏng manh của Lor – ca. 
Tây Ban Nha áo choàng đỏ gắt 
 G ợi những đấu trường bò tót 
 G ợi hình dung về một đấu trường đặc biệt 
Khát vọng dân chủ >< Nền chính trị độc tài 
Khát vọng cách tân nghệ thuật >< Nền nghệ thuật già nua 
Hoa Li- la ( T ử đ inh hươ ng) 
li-la li-la li-la 
Nhịp 2/2/2 
 Â m thanh chậm rãi, điệp khúc mô phỏng tiếng đàn, tên một loài hoa. 
đi lang thang về miền đơn độc 
với vầng trăng chếnh choáng 
trên yên ngựa mỏi mòn 
Từ láy: lang thang, đơn độc, chếnh choáng, mỏi mòn 
Nhân hóa: Vầng trăng chếnh choáng 
 H ình ảnh người nghệ sĩ lãng tử, cô độc 
 Người nghệ sĩ dân gian tự do, tài hoa, ôm ấp khát vọng cách tân nghệ thuật và đấu tranh vì một nền dân chủ nhưng lại rất mong manh như một kỵ sĩ đơn độc trên hành trình lý tưởng ấy. 
2. Lor-ca với cái chết oan khuất 
T©y Ban Nha 
h¸t nghªu ngao 
bçng kinh hoµng 
¸o choµng bª bÕt ®á 
Lor-ca bÞ ®iÖu vÒ b·i b¾n 
chµng ®i nh­ ng­êi méng du 
tiÕng ghi ta n©u 
bÇu trêi c« g¸i Êy 
tiÕng ghita l¸ xanh biÕt mÊy 
tiÕng ghi ta trßn bät n­íc vì tan 
tiÕng ghita rßng rßng 
m¸u ch¶y 
Thân phận Lor-ca thể hiện qua những hình ảnh nào? Tìm những biện pháp nghệ thuật đặc sắc? 
Tây Ban Nha hát nghêu ngao bỗng kinh hoàng 	 áo choàng bê bết đỏ 
Lor-ca bị điệu về bãi bắn	 chàng đi như người mộng du 
- Nghệ thuật: 
 bi kịch của người nghệ sĩ cách tân trong thời đại bạo tàn. 
 hoán dụ : “áo choàng bê bết đỏ” gợi ra cảnh Lor-ca bị hành hình đột ngột, bất ngờ cái chết bi thảm 
 đối lập : hát nghêu ngao áo choàng bê bết đỏ 
 khát vọng hiện thực 
 cái đẹp tàn ác 
Hình ảnh thực + tượng trưng. 
tiếng ghi ta nâu 
bầu trời cô gái ấy 
tiếng ghi ta lá xanh biết mấy 
tiếng ghi ta tròn bọt nước vỡ tan 
tiếng ghi ta ròng ròng 
máu chảy 
 Từ cái chết của Lor – ca, tác giả đã mô tả tiếng đàn ntn? 
Tìm các biện pháp nghệ thuật.( Gợi ý: Trong đoạn thơ ta 
có thể cảm nhận tiếng đàn bằng những giác quan nào? 
tiếng ghi ta nâu 
bầu trời cô gái ấy 
tiếng ghi ta lá xanh biết mấy 
tiếng ghi ta tròn bọt nước vỡ tan 
tiếng ghi ta ròng ròng 
máu chảy 
-nhân hóa 
-ẩn dụ chuyển đổi cảm giác 
-hoán dụ 
Ngheä thuaät: 
► tạo ấn tượng về cái chết đầy bi phẫn, 
► Gợi nhiều cung bậc, trạng thái cảm xúc. 
Tiếng ghi ta 
Nâu 
Màu của vỏ đàn, của đất, của quê hương 
Nỗi niềm hướng tới quê hương 
Lá xanh 
Màu của sự sống tươi đẹp 
Niềm tha thiết với cuộc sống 
Tròn bọt nước vỡ tan 
Ròng ròng máu chảy 
Hình khối, dòng 
đau đớn 
Tiếng đàn hóa thân thành thân phận, linh hồn, trái tim 
Lor-ca; nỗi xót tiếc hành trình cách tân nghệ thuật còn dang dở 
vỡ oà, xót xa, tức tưởi 
► âm thanh vỡ ra thành màu sắc, hình ảnh : 
Hình ảnh tượng trưng, siêu thực: 
không ai chôn cất tiếng đàn 
tiếng đàn như cỏ mọc hoang 
giọt nước mắt vầng trăng 
long lanh trong đáy giếng 
đường chỉ tay đã đứt 
dòng sông rộng vô cùng 
Lor-ca bơi sang ngang 
trên chiếc ghi ta màu bạc 
chàng ném lá bùa cô gái Di-gan 
vào xoáy nước 
chàng ném trái tim mình 
vào lặng yên bất chợt 
li – la li – la li – la 
3. Nieàm xoùt thöông Lor-ca, suy tö veà cuoäc giaûi thoaùt vaø giaõ töø cuûa Lor-ca 
“Khi naøo toâi cheát 
haõy vuøi thaây toâi 
cuøng vôùi caây ñaøn 
döôùi lôùp caùt 
Khi naøo toâi cheát 
haõy vuøi thaây toâi 
giöõa raëng caây cam 
vaø ñaùm baïc haø 
Khi naøo toâi cheát 
haõy vuøi thaây toâi, 
toâi xin caùc ngöôøi ñoù 
nôi moät chieác chong choùng gioù 
Khi naøo toâi cheát!” 
 Gar-xi-a Lor-ca 
 Niềm tin vào sự bất tử của nghệ thuật,người nghệ sĩ,sức sống mãnh liệt của nghệ thuật. 
“khi tôi chết hãy chôn tôi với cây đàn” 
không ai chôn cất tiếng đàn 
Tiếng đàn như cỏ mọc hoang 
Nỗi buồn của tác giả vì khát vọng của Lor-ca không ai tiếp tục 
Niềm tiếc xót cái chết, hành trình cách tân nghệ thuật dang dở của Lor-ca. 
NT: so sánh, tượng trưng 
>< 
Giọt nước mắt vầng trănglong lanh trong đáy giếng 
 NT: tượng trưng, lối viết sắp đặt 
 Nỗi xót thương, tiếc nuối 
 Đẹp, trong sáng ( vầng trăng trong đáy giếng) 
Tác giả suy tư về cuộc giải thoát và giã từ của Lor - ca qua những hình ảnh nào? Chuỗi âm “li-la-li-la-li-la” mang ý nghĩa gì? 
đường chỉ tay đã đứt 
dòng sông rộng vô cùng 
Lor-ca bơi sang ngang 
trên chiếc ghi ta màu bạc 
chàng ném lá bùa cô gái Di-gan 
vào xoáy nước 
chàng ném trái tim mình 
vào lặng yên bất chợt 
li – la li – la li – la 
đường chỉ tay đã đứt 
dòng sông rộng vô cùng 
Lor-ca bơi sang ngang 
trên chiếc ghi ta màu bạc 
chàng ném lá bùa cô gái Di-gan 
vào xoáy nước 
chàng ném trái tim mình 
vào lặng yên bất chợt 
li – la li – la li – la 
Động từ “ ném”: nhấn mạnh 
 sự giã từ, tự giải thoát của Lor – 
 ca. 
  Hình ảnh ẩn dụ: đường chỉ tay đã đứt ,dòng sông rộng vô cùng. 
→ Số phận ngắn ngủi, dứt khoát chia tay mọi ràng buộc. 
Cuộc đời đơn độc, ngắn ngủi nhưng mãi mãi 
 gắn bó với nghệ thuật 
 Nghệ thuật láy âm “li-la li-la li-la” : 
 Tiếng lòng tri ân sâu sắc 
 đối với nghệ sĩ, thiên tài 
 Lor-ca. 
 G ợi hợp âm của tiếng đàn ghi ta : giàu tính nhạc 
 G ợi hình ảnh bông hoa buồn , chia li 
 Tạo vĩ thanh trong lòng người đọc. 
III. Tổng kết 
1. Nội dung 
 Bài thơ làm sống lại huyền thoại Ga r -xi-a Lor-ca, một nghệ sĩ tự do , cô đơn ; một cái chết đầy oan khuất ; một nhân cách cao quý, một tâm hồn bất diệt. 
 Sự đồng cảm thương tiếc sâu sắc của nhà thơ . 
1 
2 
2. Nghệ thuật 
 Kết hợp hài hoà giữa hai yếu tố thơ và nhạc, cấu tứ tự sự và trữ tình 
 Những liên tưởng bất ngờ, nhiều so sánh, ẩn dụ, hoán dụ, phép chuyển đổi cảm giác... 
1 
2 
Hình ảnh, màu sắc gắn với cảm xúc và suy tưởng. 
3 
 Phong cách tượng trưng, siêu thực 
Tạm biệt các em