Bài giảng Ngữ văn Lớp 11 - Văn bản "Hai đứa trẻ"

HAI ĐỨA TRẺ 
Thạch Lam 
HAI ĐỨA TRẺ 
A 
B 
GIỚI THIỆU 
TÌM HIỂU NỘI DUNG VÀ NGHỆ THUẬT 
C 
TỔNG KẾT 
A. GIỚI THIỆU 
TÁC GIẢ 
TÁC PHẨM 
B. TÌM HIỂU NỘI DUNG VÀ NGHỆ THUẬT 
PHỐ HUYỆN VỀ CHIỀU 
PHỐ HUYỆN VỀ ĐÊM 
PHỐ HUYỆN VỀ KHUYA 
I 
II 
III 
I. TÁC GIẢ 
- Tên khai sinh là Nguyễn Tường Vinh-Nguyễn Trường Lân (1910 – 1942) 
Tại hà nội , trong một gia đình công chức gốc quan lại, là em ruột của nhà văn Nhất Linh và Hoàng Đạo (cả ba người đều là thành viên của tự lực văn đoàn). 
-Văn Thạch Lam trong sáng, giản dị mà thâm trầm, sâu sắc sở trường là truyện ngắn, loại truyện tâm tình. 
-Quan niệm văn chương lành mạnh , tiến bộ. 
II. TÁC PHẨM 
-Sáng tác 1938 trích “Nắng trong vườn”, một trong những truyện ngắn đặc sắc của Thạch Lam, có sự hòa quyện hai yếu tố hiện thực và lãng mạn trữ tình. 
I. PHỐ HUYỆN VỀ CHIỀU 
Đọc “Tiếng trống thu khôngngày tàn”/95 và trả lời câu hỏi:Cảnh vật trong truyện đã được miêu tả như thế nào? (gợi ý: âm thanh, màu sắc , đường nét) 
Bức tranh thiên nhiên: 
B ức họa đồng quê quen thuộc, gần gũi gợi cảm 
Âm thanh 
tiếng trống trung thu không 
tiếng ếch nhái ngoài đồng ruộng 
tiếng muỗi vo ve 
Màu sắc 
p hương tây đỏ rực 
đám mây ánh hồng 
dãy tre làng đe n lại 
Đường nét 
dãy tre làng cắt hình đỏ r ực trên nền trời 
- Cảnh chợ tàn: 
T ìm những đặc điểm về âm thanh, hình ảnh thể hiệc cảnh chợ tàn 
- Cảnh chợ tàn: 
	 +Người về hết và tiếng ồn ào cũng mất. 	 Trên 	 đất chỉ còn rác rưởi, vỏ bưởi, vỏ thị, lá 	 nhãn và bã mía. Một mùi ẩm mốc bốc 	 lên” 
Cảnh hoang tàn, sơ xác 
	 + “ Mấy đứa trẻ con nhà nghèo .. . Chúng 	 nhặt nhạnh thanh nứa, thanh tre hay bất cứ 	 cái gì đó có thể dùng được của các người 	 bán hàng để lại” 
Bức trang chợ tàn tiêu điều, tội nghiệp 
-Cuộc sống con người 
Thạch Lam đã miêu tả cuộc sống và hình ảnh những người dân phố huyện ra sao? 
+Chị Tí: “ngày chị đi mò cua bắt tép”, “tối đến chị mới dọn cái hàng nước này” kiếm sống cũng chẳng được bao nhiêu nhưng chiều nào chị cũng dọn hàng từ chấp tối cho đến hết đêm. 
+Gian hàng tạp hóa nhỏ xíu của chị em Liên- An mới dọn từ khi thầy Liên mất việc, nói chung là ế ẩm 
+Bà cụ Thi điên nghiện rượu “đi lần vào bóng tối, tiếng cười khanh khách nhỏ dần” 
	=> Họ lặng lẽ như những cái bóng, ít nói năng, hành động thỉnh thoảng có những câu đối thoại cộc lốc. Cảnh và người như chìm vào bóng tối. 
-Tâm trạng của Liên 
	 +Lòng buồn man mác trước giờ khắc của 	 ngày tàn 
	 +Cảm nhận mùi riêng của đất của quê 	 hương này 
	 +Động lòng thương bọn trẻ con nhà nghèo 
=> Liên là một cô bé có tâm hồn nhạy cảm, tinh tế có lòng trắc ẩn, yêu thương con người 
*Nghệ thuật: 
	 +Những câu văn êm dịu có nhịp điệu chậm 	 rãi, vừa giàu hình ảnh nhạc điệu vừa uyển 	 chuyển tinh tế. 
	 +Mỗi câu văn như một nét vẽ đơn sơ 	 nhưng lại gợi được cái hồn của cảnh vật. 	 Lần 	 lượt mỗi câu văn mở ra một cảnh, cảnh 	 trong câu trước như gợi dậy cảnh ở câu sau . 
=> Ngòi bút tinh tế, điềm đạm của Thạch Lam 
II. PH Ố HUY Ệ N V Ề ĐÊM  
-Ngập chìm trong bóng tối mênh mông 
	 +Tối hết cả.sẫm đen hơn nữa”/98 
	 +Đường phố và các ngõ con dần dần chứa 	 đầy bóng tối. 
-Ánh sáng yếu ớt nhỏ bé: ở một vài cửa hàng, cửa chỉ hé ra một khe ánh sáng 
	 +Quầng sáng thân mật quanh ngọn đèn của 	 chị Tí 
	 +Chấm lửa nhỏ ở bếp lửa của Bác Siêu 
	 +Ngọn đèn của Liên thưa thớt từng hột 	 sáng loạt qua phiên nứa 
	=> Tác giả trở đi trở lải nhiều lần hình ảnh ngọn đèn con của hàng nước chị Tí chỉ chiếu sáng một vùng đất nhỏ: hình ảnh biểu tượng cho người dân phố huyện. 
	=> Tương quan giữa bóng tối- ánh sáng, bóng tối bao trùm dày đặc >< ánh sáng nhỏ nhoi mong manh đến tội nghiệp 
	=> Biểu tượng cho những kiếp người nhỏ bé vô danh sống leo lắt trong bóng tối mênh mông của xã hội cũ. 
-Nhịp sống của những người dân lặp đi lặp lại một cách đơn điệu buồn tẻ. 
T ìm những hành động của những người dân phố huyện. 
Chị Tí 
Bác phở Siêu 
Gia đình Bác xẩm 
Liên- An 
+Vẫn những động tác quen thuộc: chị Tí dọn hàng, Bác phở Siêu thổi lửa, gia đình bác x ẩm xuất hiện với cái thau trước mặt. 
+Vẫn những suy nghĩ và mong đợi như mọi ngày. Người nhà cậu Thừa, cụ Tục đi gọi người đánh tổ tôm 
+Vẫn tiếng đàn bầu bần bậc của bác Xẫm ế khách 
+ “Đêm nào Liên và Anquan cảnh phố chung quanh”/98 
=> Những con người này hoạt động theo nếp sinh hoạt quen thuộc có phần máy móc 
-Ước mơ mong đợi trong bóng tối: “chừng ấy người trong bóng tối mong đợi một cái gì đó tươi sáng cho sự sống nghèo khổ hằng ngày của họ”/99. 
	 +Ước mơ rất mơ hồ: càng cho thấy tình 	 cảnh tội nghiệp của những người sống mà 	 không biết số phận mình rồi sẽ ra sao. 
	 +Dù vậy họ vẫn không mất hết hi vọng và 	 niềm tin vào cuộc sống: trong hoàn cảnh 	 nào con người vẫn không thôi ước mơ 	 những điều tốt đẹp. Sống là phải biết ước 	 mơ và hy vọng 
-Giọng văn đều đều, chậm buồn tha thiết 
	 +Nỗi bật tâm trạng Liên: buồn bã, nuối tiếc 	 xa xăm 
	 +Thể hiện niềm xót thương da diết của 	 Thạch Lam với những người dân nghèo 	 phố huyện 
III. PHố HUY Ệ N V Ề KHUYA  
- Hình ảnh đoàn tàu qua cái nhìn và tâm trạng của hai đứa trẻ chuyến tàu đến trong sự chờ đợi, háo hức: 
Liên thức để được nhìn thấy chuyến tàu đêm đi qua => sự hoạt động cuối cùng của đêm khuya. 
Không gian yên tĩnh, tiếng trống cầm canh vang lên rồi lại tan vào khoảng không vô tận, chìm vào bóng tối. 
Người trên phố đã vắng, chỉ còn hai, ba bác phu; hai, ba người cầm đèn lồng; và mấy người làm công. 
Bác Siêu lên tiếng 
vì nhìn thấy đèn ghi. 
Liên cũng trông thấy 
 ngọn lửa xanh biếc 
quen thuộc, nhận ra 
 tàu sắp đến và đánh 
thức em dậy. 
Tiếng còi xe lửa kéo 
 dài trong đêm => không 
gian lúc đấy không 
còn tĩnh lặng. 
Hình ảnh chuyến tàu lặp lại rất lần trong tác phẩm. 
 Chuyến tàu đêm là niềm vui của chị em. 
	+ Mang đến một thế giới khác: ánh sáng xa lạ, âm thanh nao nức, tiếng ồn ào của khách 
	+ Chuyến tàu ở Hà Nội về: trở đầy ký ức tuổi thơ của hai chị em Liên, mang theo một thứ ánh sáng duy nhất, như con thoi xuyên thủng màn đêm, dù chỉ trong chốc lát cũng đủ xua tan cái ánh sáng mờ ảo nơi phố huyện buồn tẻ. 
	 -Chuyến tàu qua trong sự tiếc nuối của hai đứa trẻ và hồi ức của Liên về Hà Nội: chuyến tàu đi vào đêm tối để lại những đóm tan nhỏ -> chấm nhỏ của chiếc đèn xanh treo trên toa sau cùng xa xa rồi khuất sau ngọn tre (hai chị em còn nhìn theo mãi). Liên lặng theo mơ tưởng! Hà Nội xa xăm” 
*Ý nghĩa của chuyến tàu đêm 
	 Là biểu tượng của một thời gian thật đáng sống: sức sống mạnh mẽ, sự giàu sang và rực rỡ ánh sáng. Nó đối lập với cuộc sống mòn mỏi, nghèo nà, tồi tàn và quẩn quanh của những kí ức tuổi thơ êm đềm 
Là biểu tượng của một thế giới thật, đáng sống với sự giàu sang và sự rực rỡ ánh sángĐối lập với cuộc sống mòn mỏi, nghèo nàn, tối tăm của người dân phố huyện. 
Qua tâm trạng của Liên tác giả muốn lay tỉnh những người đang buồn chán, sống quẩn quanh, lam lũ và hướng họ đến một tương lai tốt đẹp hơn. 
Đó là biểu tượng cho một cuộc sống nhộn nhịp, vui vẻ, hiện đại. Dù chỉ trong giây lát nhưng nó cũng đưa cả phố huyện thoát ra khỏi cuộc sống buồn chán, bế tắc. 
Việc chờ tàu là việc làm hàng ngày của chị em Liên. 
Liên cố gắng thức chờ tàu 
vì:+ Muốn thấy những thứ 
 khác với cuộc sống hiện 
tại của hai chị em. 
+ Con tàu mang đến một 
 kỷ niệm, đánh thức hồi 
ức về kỷ niệm mà chị em 
 cô đã từng được sống. 
+ Giúp Liên nhìn thầy 
rõ hơn cuộc sống phủ đầy bóng 
 tối hèn mọn, nghèo nàn của cuộc đời mình 
Khi tàu đi qua, sao trên 
 trời vẫn lấp lánh, nhưng 
 phố huyện hết náo động, 
 chỉ còn màn đêm u tối, 
 tiếng trống cầm canh, 
tiếng chó. 
Mọi thứ trở lại nhịp 
điệu như lúc trước khi 
tàu đến. 
*Tâm tư sầu kín của hai đứa trẻ và thông điệp tư tưởng của nhà văn 
	 +Thạch Lam trân trọng nâng niu khát vọng 	 vươn ra ánh sáng, vượt thoát ra khỏi cuộc 	 sống tù túng, quẩn quanh, không cam chịu 	 cái hiện tại tầm thường nhạt nhẽo, đang vây 	 quanh mình của hai đứa trẻ. 
+Đừng bao giờ để cuộc sống con người chìm trong cuộc đời phẳng lặng. Con người phải sống cho ra sống, phải không ngừng khát khao và xây dựng một cuộc sống có ý nghĩa. 
+Những con người đang phải sống một cuộc sống tối tăm, mòm mỏi, tù túng hãy cố vương ra ánh sáng hướng tới một cuộc sống tươi đẹp. 
C. Tổng kết  
I. Nội dung 
	 -T hạch L am thể hiện một cách nhẹ nhàng mà thấm thía niềm xót thương đối với những kiếp người sống cơ cực, quẩn quanh, bế tắc ở phố huyện nghèo trước CM. Đồng thời, ông cũng thể hiện sự trân trọng đối với những mong ước tuy còn mơ hồn của họ 
II. Nghệ thuật 
-Truyện không có cốt truyện 
-Ngôn ngữ súc tích, giàu tính biểu cảm, giàu chất thơ. 
- Đan xen yếu tố lãng mạn và hiện thực. 
-Miêu tả tâm lí đặc sắc. 
Ý nghĩa văn bản: 
Truyện ngắn “Hai đứa trẻ” thể hiện niềm cảm thương chân thành của Thạch Lam đối với những kiếp sống nghèo khổ, chìm khuất trong mòn mỏi, tăm tối, quẩn quanh nơi phố huyện trước cách mạng và sự trân trọng với những mong ước nhỏ bé, bình dị mà tha thiết của họ.