Bài giảng Ngữ văn Lớp 10 - Văn bản: Chiến thắng Mtao Mxây

Ai nhanh hơn? 
Luật chơi: 
 GV sẽ đưa ra những từ khóa 
 HS sẽ đưa ra đáp án là một thể loại văn học dân gian 
Truyền thuyết 
Thể loại tự sự dân gian 
Kể về các sự kiện và nhân vật lịch sử 
Chủ yếu sử dụng bút pháp lý tưởng hóa. 
Thể hiện tình cảm, thái độ của nhân dân với người anh hùng hoặc sự kiện lịch sử. 
Thần thoại 
Thể loại tự sự dân gian 
Kể về các vị thần 
Phản ánh quá trình sáng tạo văn hóa của con người thời cổ đại 
Giải thích tự nhiên. 
Khát vọng chinh phục thiên nhiên 
Chèo 
Thể loại kịch hát dân gian 
Kết hợp yếu tố trữ tình và trào lộng 
Phê phán, đả kích những cái xấu trong xã hội. 
Ca ngợi những tấm gương đạo đức 
Truyện ngụ ngôn 
Thể loại tự sự dân gian ngắn 
Kết cấu chặt chẽ, chủ yếu sử dụng thủ pháp ẩn dụ 
Nêu lên triết lý nhân sinh hoặc những bài học kinh nghiệm về cuộc sống. 
Kể về sự việc liên quan đến con người 
Tục ngữ 
Thể loại nghị luận dân gian 
Câu nói ngắn gọn, hàm súc 
Đúc rút kinh nghiệm thực tiễn. 
Sử dụng hình ảnh. Câu có vần, nhịp 
Ca dao 
Thể loại thơ trữ tình dân gian 
Kết hợp thơ và âm nhạc khi diễn xướng 
Diễn tả thế giới nội tâm của con người. 
CHIẾN THẮNG MTAO MXÂY  (Trích Đăm Săn – sử thi Tây Nguyên) 
 1.Thể loại sử thi dân gian Việt Nam. 
 a.Đặc điểm của sử thi 
I. TÌM HIỂU CHUNG 
SỬ THI 
Thể loại tự sự dân gian có quy mô lớn 
Ngôn ngữ có vần, nhịp. 
Hình tượng nghệ thuật hoành tráng, hào hùng. 
Kể về những biến cố lớn diễn ra trong đời sống cộng đồng thời cổ đại 
b. Phân loại: 
+ Sử thi thần thoại. 
 ( “Đẻ đất đẻ nước”- Mường, “Ẩm ệt luông”- Thái; “Cây nêu thần”- Mnông) 
+ Sử thi anh hùng. 
( “ Đăm Săn”, “Xinh Nhã”- Ê đê; “Đăm Noi”- Ba-na .) 
c . Hình thức diễn xướng : Kể - hát 
2. Sử thi “Đăm Săn ”a. Tóm tắt: SGK 
 - Tiêu biểu cho loại sử thi anh hùng của người Ê-đê (Tây Nguyên). 
 - Kể về cuộc đời người tù trưởng Đăm Săn. 
 b. Giá trị nội dung 
 + Chiến tranh mở rộng bờ cõi, làm nổi uy danh cộng đồng. 
 + Khát vọng chinh phục tự nhiên. 
 + Cuộc đấu tranh giữa chế độ xã hội mẫu quyền với phụ quyền. 
3. Đoạn trích “ Chiến thắng Mtao – Mxây 
 - Vị trí đoạn trích : Phần giữa của sử thi. 
 - Bố cục: 3 phần 
 + Phần 1: Từ đầu . cắt đầu Mtao Mxây đem bêu ra ngoài đường => Hình tượng Đăm Săn trong cuộc quyết chiến với Mtao Mxây 
 + Phần 2 : Tiếp . rồi vào trong làng => Hình tượng Đăm Săn trong cuộc thu phục tôi tớ của Mtao Mxây 
 + Phần 3 : Còn lại => Hình tượng Đăm Săn trong tiệc ăn mừng chiến thắng 
- Nguyên nhân xảy ra cuộc chiến 
+ Mtao Mxây cướp vợ của Đăm Săn. 
- Mục đích 
+Đòi lại vợ 
+ Bảo vệ danh dự 
+ Mở rộng bờ cõi lãnh thổ, làm nổi uy danh của cộng đồng 
II. ĐỌC - HIỂU VĂN BẢN 
1. Hình tượng Đăm Săn trong cuộc quyết chiến với Mtao Mxây 
CHIẾN THẮNG MTAO MXÂY 
 - Các chặng đấu  a ) Chặng 1: Đăm Săn thách đấu  
 Đăm Săn 
 Đến tận nhà kẻ thù thách đấu ( chủ động ). 
Dùng những lời nói khích, dụ Mxây ra khỏi nhà, xuống đất đấu tay đôi với mình ( thách đọ dao, doạ phá sàn, đốt nhà, coi khinh kẻ thù không bằng con lợn, con trâu, không thèm đánh trộm lúc Mxây đi xuống ) 
Thái độ quyết liệt, dứt khoát. 
khí thế hiên ngang, bản lĩnh tự tin, cứng cỏi. 
b) Chặng 2: Diễn biến cuộc chiến 
Mtao Mxây 
 Bị động, sợ hãi trước Đăm Săn 
 Lúc đầu huênh hoang, ngạo nghễ, lời lẽ khiêu khích ( tay ta còn đang bận ôm vợ 2 chúng ta ). 
 Sau đó : run sợ, buộc phải đi ra. ( Sợ bị đâm lén; Hình dáng Mxây dữ tợn và hung hãn nhưng lại tần ngần, do dự ). 
 Kẻ hèn nhát, xảo quyệt 
THẢO LUẬN NHÓM 
Nêu diễn biến và kết quả cuộc chiến giữa Đăm Săn và Mtao Mxây? 
NHÓM 
HIỆP 
1 
1 
2 
2 
3 
3 
4 
4 
2: 01 
2: 02 
2: 03 
2: 04 
2: 05 
2: 06 
2: 07 
2: 08 
2: 09 
2: 10 
2: 11 
2: 12 
2: 13 
2: 14 
2: 15 
2: 16 
2: 17 
2: 18 
2: 19 
2: 20 
2: 21 
2: 22 
2: 23 
2: 24 
2: 25 
2: 26 
2: 27 
2: 28 
2: 29 
2: 30 
2: 31 
2: 32 
2: 33 
2: 34 
2: 35 
2: 36 
2: 37 
2: 38 
2: 39 
2: 40 
2: 41 
2: 42 
2: 43 
2: 44 
2: 45 
2: 46 
2: 47 
2: 48 
2: 49 
2: 50 
2: 51 
2: 52 
2: 53 
2: 54 
2: 55 
2: 56 
2: 57 
2: 58 
2: 59 
3: 00 
THẢO LUẬN NHÓM 
Nêu diễn biến cuộc chiến giữa Đăm Săn và Mtao Mxây? 
NHÓM 
HIỆP 
1 
1 
2 
2 
3 
3 
4 
4 
b.Chặng 2:Diễn biến cuộc chiến 
Hiệp 1 
ĐĂM SĂN 
MTAO MXÂY 
-Khiêu khích để Mtao Mxây múa trước. 
 - Bị khích, múa “khiên kêu lạch xạch như quả mướp khô” 
-Bình tĩnh, thản nhiên, mỉa mai xem khả năng của đối thủ 
- Khoe khoang, khoác lác, tự xem mình là tướng quen đánh trận, xéo nát đất đai thiên hạ. 
=> Chủ động, tự tin . 
=> Kém cỏi, tự cao, tự đại 
CHIẾN THẮNG MTAO MXÂY 
b.Chặng 2:Diễn biến cuộc chiến 
Hiệp 2 
ĐĂM SĂN 
MTAO MXÂY 
- Múa khiên tài giỏi (vừa khỏe vừa đẹp) 
- Hốt hoảng bỏ chạy, bước cao bước thấp.Chém ĐS nhưng trượt chỉ trúng chão cột trâu. 
-Được miếng trầu của Hơ Nhị tiếp sức ->càng mạnh thêm lên. 
- Cầu cứu Hơ Nhị ném trầu. 
=> Nhanh nhẹn, mạnh mẽ. 
=> Yếu sức, hèn hạ. 
CHIẾN THẮNG MTAO MXÂY 
b.Chặng 2:Diễn biến cuộc chiến 
 Hiệp 3 
CHIẾN THẮNG MTAO MXÂY 
 ĐĂM SĂN 
 MTAO MXÂY 
Múa khiên đuổi theo Mtao Mxây đâm mãi vẫn không thủng được y. 
 Cuộc chiến giằng co, quyết liệt 
Vừa chạy vừa chống đỡ 
b.Chặng 2:Diễn biến cuộc chiến 
Hiệp 4 
ĐĂM SĂN 
MTAO MXÂY 
- Cầu cứu ông Trời -> được ông Trời mách nước ném chày vành vào tai MM 
Giáp sắt trở thành vô dụng. 
( rơi loảng xoảng) 
=> chiến thắng, xứng đáng là một anh hùng. 
=> thất bại thảm hại, ê chề. 
- Rượt đuổi, hỏi tội cướp vợ, giết và chặt đầu bêu ngoài đường. 
- Tháo chạy, cùng đường, ngã lăn xuống đất, cầu xin tha mạng . Bị giết chết 
CHIẾN THẮNG MTAO MXÂY 
ĐĂM SĂN 
THẦN LINH 
NHÂN DÂN 
  
 
c.Kết quả cuộc chiến : 
CHIẾN THẮNG MTAO MXÂY 
ĐĂM SĂN 
MTAO MXÂY 
Chủ động, dũng cảm, chiến thắng 
Thụ động, hèn nhát, 
thất bại 
Chính nghĩa, cái thiện được ngợi ca. 
Phi nghĩa, cái ác bị phê phán. 
 NHẬN XÉT: 
- Biện pháp so sánh phóng đại: 
+ Với Mtao Mxây 
gợi thế lực đen tối, đáng sợ. 
nhấn mạnh sự tầm thường, kém cỏi. 
+ Với Đăm Săn 
gợi vẻ đẹp “sánh tựa thần linh”. 
ca ngợi tài năng, sự dũng mãnh, quả cảm. 
- Nghệ thuật đối lập giữa Đăm Săn và Mtao Mxây. 
2. Hình tượng Đăm Săn trong việc thu phục dân làng, tôi tớ của Mtao Mxây 
3 nhịp hỏi – đáp 
=> Kêu gọi mọi người theo mình cùng xây dựng thị tộc hùng mạnh. 
Cả 3 lần Đăm Săn lặp lại câu hỏi: Các ngươi có đi với ta không ? 
Để dân làng tự quyết định số phận của mình 
 Khoan dung, đức nhân hậu và tạo uy tín lớn. 
3 lần nhất loạt hưởng ứng: Không đi sao được! 
ĐĂM SĂN 
DÂN LÀNG 
Ý nghĩa: 
S ự thống nhất cao độ giữa quyền lợi, khát vọng của cá nhân anh hùng sử thi với quyền lợi và khát vọng của cộng đồng. 
Lòng yêu mến, sự tuân phục của cộng đồng đối với cá nhân anh hùng, 
a .Quang cảnh Đăm Săn ăn mừng chiến thắng : 
* Quang cảnh: 
- Vật chất: giàu có 
-Bạn bè: đông đúc 
-Tôi tớ : chật ních cả nhà 
-Tiệc tùng: linh đình 
-Âm thanh: tiếng chiêng, tiếng cồng rộn rã, vui nhộn. 
=> Cuộc sống thịnh vượng, giàu có, sung túc, hùng mạnh. 
3 .Hình tượng Đăm Săn trong tiệc ăn mừng chiến thắng 
b. Hình ảnh Đăm Săn 
- Trang phục : 
Ngực quấn chéo một tấm mền chiến, mình kh o ác một tấm áo chiến, tai đeo nụ, đủ giáo gươm . 
- Ngoại hình : 
Chàng nằm trên võng, tóc thả trên sàn, hứng tóc chàng ở dưới đất là một cái nong hoa. Đôi mắt long lanh như mắt chim ghếch ăn hoa tre  B ắp chân chàng to bằng cây xà ngang, bắp đùi chàng to bằng ống bễ . 
- Hành động : 
Uống không biết say, ăn không biết no, chuyện trò không biết chán. 
Khí chất : 
Đ ă m S ă n là một dũng tướng chắc chết mười mươi cũng không lùi bước  Đăm Săn vốn đã ngang tàng từ trong bụng mẹ . 
* Quang cảnh: 
* Hình ảnh Đăm Săn: 
Bản lĩnh, khí phách, trí tuệ và sức vóc hơn người . 
 Ca ngợi người anh hùng Đăm Săn nổi bật giữa cộng đồng, thị tộc, không chỉ được thần linh yêu mến mà còn được nhân dân ủng hộ và tin yêu. 
III.TỔNG KẾT 
1.Nghệ thuật 
- Giọng văn trang trọng hào hùng, ngôn ngữ giàu hình ảnh, dùng kiểu câu cảm thán, hô ngữ, liệt kê . 
-Sử dụng có hiệu quả lối miêu tả song hành, đòn bẩy, thủ pháp so sánh, phóng đại, đối lập, tăng tiến. 
2. Nội dung 
 Đoạn trích khẳng định sức mạnh và ngợi ca vẻ đẹp của người anh hùng Đăm Săn – một người trọng danh dự, gắn bó với hạnh phúc gia đình và thiết tha với cuộc sống bình yên, phồn vinh của thị tộc, xứng đáng là người anh hùng mang tầm vóc sử thi của dân tộc Ê đê thời cổ đại. 
C 
H 
A 
Y 
M 
O 
N 
01 
IV. LUYỆN TẬP 
  SỬ THI ĐĂM SĂN 
C 
H 
I 
E 
N 
T 
R 
A 
N 
H 
M 
U 
A 
K 
H 
I 
E 
N 
C 
H 
U 
E 
N 
U 
E 
T 
U 
S 
U 
O 
N 
G 
T 
R 
O 
I 
T 
U 
T 
R 
U 
O 
N 
G 
S 
A 
T 
02 
03 
04Slide 31 
05 
06 
07 
Đăm Săn thuộc thể loại sử thi nào? 
 
IV. LUYỆN TẬP 
Câu 1: Vật nào sau đây trong đoạn trích Chiến thắng Mtao Mxây được xem là thần kì ? 
a. Chày 
b. Cồng Hlong 
c. Miếng trầu 
d.Khiên 
Câu 2 : T ại sao muốn chiến thắng Mtao Mxây mà Đăm Săn lại  không  nhân cơ hội đâm lén y ? 
a.Vì sợ võ nghệ của Đăm Săn 
b.Vì trọng danh dự 
c. Vì dân làng Mtao Mxây ngăn cản 
d.Vì không có thời cơ thích hợp 
IV. LUYỆN TẬP 
Câu 3 : Ở đoạn trích Chiến thắng Mtao Mxây, vai trò của nhân vật 
ông Trời trong cuộc chiến của Đăm Săn là : 
a.Góp phần hạn chế sức mạnh của kẻ thù đối nghịch với người 
anh hùng. 
b.Người giúp đỡ các nhân vật hiền lành, lương thiện trong lúc 
gian nan. 
c. Thể hiện uy lực của thần linh trong việc quyết định những 
chiến thắng của nhân vật anh hùng . 
d. Cố vấn, phù trợ cho nhân vật anh hùng. 
Câu 4: 
Chứng mình rằng việc thần linh xuất hiện là 1 biện pháp nghệ thuật phổ biến trong nhiều thể loại tự sự dân gian. Sự trợ giúp này có làm lu mờ vai trò người anh hùng không? 
Chi tiết này thể hiện sự gần gũi, mật thiết giữa con người với thần linh. Đó là dấu vết của tư duy thần thoại cổ sơ, của một xã hội chưa có sự phân hóa giai cấp rạch ròi. 
Sự trợ giúp này không làm mờ vai trò của người anh hùng vì thần linh chỉ đóng vai trò gợi ý, cố vấn, kết quả của cuộc chiến vẫn phụ thuộc vào hành động của người anh hùng → góp phần đề cao vai trò của người anh hùng 
IV. LUYỆN TẬP 
Câu 5: Ở đoạn trích Chiến thắng Mtao- Mxây tác giả dân gian dành nhiều câu miêu tả cảnh ăn mừng chiến thắng hơn cảnh đổ máu trong giao tranh là vì: 
 a. Họ không có mặt ở đó vì bận lao động sản xuất. 
 b. Họ không am hiểu cách giao chiến giữa hai tù trưởng. 
 c. Họ xem trọng cuộc sống thịnh vượng no đủ, sự lớn mạnh của cộng đồng. 
 d. Họ không xem trọng cuộc giao tranh vì họ biết chắc tù trưởng của họ sẽ thắng. 
IV. LUYỆN TẬP 
IV. LUYỆN TẬP 
Câu 6: Đọc đoạn văn sau: Bắp chân chàng to bằng cây xà ngang, bắp đùi chàng to bằng ống bễ, sức chàng ngang sức voi đực, hơi thở chàng ầm ầm tựa sấm dậy. 
 Biện pháp tu từ được dùng là: 
 a. Biện pháp so sánh 
 b. Biện pháp phóng đại 
 c. Biện pháp nhân hóa 
 d. Biện pháp so sánh và phóng đại 
Văn hóa cồng chiêng của nhân dân Ê Đê 
Âm nhạc Tây Nguyên ( Đàn Tơ Nưng) 
Sinh hoạt cộng đồng 
Trang phục phổ biến của đồng bào Tây Nguyên 
Sinh hoạt văn hóa trong nhà rông của đồng bào các dân tộc 
V. Vận dụng 
Từ hình tượng Đăm Săn, con nhận thức được điều gì về lẽ sống của một người công dân trong cộng đồng? 
01 
Đăm Săn đã dùng vũ khí gì để tiêu diệt được kẻ thù? 
02 
Đăm Săn là sử thi viết về 
đề tài gì? 
03 
Ở hiệp đấu thứ nhất, Đăm Săn và Mtao Mxây tranh tài bằng cách nào ? 
04 
Đăm Săn phải lấy hai người vợ của ông theo tục lệ nào của người Tây Nguyên? 
05 
Điền vào chỗ trống: 
	 Sử thi là tác phẩm  dân gian có quy mô lớn sử dụng ngôn ngữ có vần, nhịp xây dựng những hình tượng nghệ thuật hoành tráng, hào hùng kể về nhiều biến cố lớn diễn ra trong đời sống cộng đồng của cư dân thời cổ đại . 
06 
Đăm Săn đã được ai mách kế để tiêu diệt kẻ thù? 
07 
Tên gọi khác của Mtao Mxây là gì?