Bài giảng dạy học trên truyền hình Ngữ văn Lớp 8 - Bài: Luyện tập xây dựng và trình bày luận điểm - Ngô Thùy Dương

Giáo viên: Ngô Thùy Dương Trường THCS Ngô Sĩ Liên 
Luyện tập  xây dựng và trình bày luận điểm 
Kiến thức: - Củng cố chắc chắn hơn những hiểu biết về cách thức xây dựng và trình bày luận điểm. 
 - Vận dụng những hiểu biết đó vào việc tìm, sắp xếp và trình bày luận điểm trong một bài văn nghị luận có đề tài gần gũi, quen thuộc. 
Kỹ năng: - Tìm ý – tìm luận điểm (phát triển luận điểm thành các luận cứ) và sắp xếp luận cứ thành dàn ý. 
 - Biết cách viết đoạn văn trình bày một luận điểm theo các cách diễn dịch, qui nạp. 
 - Biết vận dụng bài học để viết văn nghị luận. 
Tư tưởng: 
 Có ý thức xây dựng và trình bày luận điểm trong thực tế. 
MỤC TIÊU BÀI HỌC 
Văn nghị luận 
Luận điểm 
Luận cứ 
Lập luận 
Văn nghị luận 
Văn bản được viết ra nhằm xác lập cho người đọc, người nghe một tư tưởng, quan điểm nào đó thông qua các luận điểm, luận cứ rõ ràng, thuyết phục. 
Luận điểm 
Là ý kiến thể hiện tư tưởng, quan điểm của người viết hoặc người nói trong bài văn nghị luận. 
Luận cứ 
Là những lí lẽ, dẫn chứng được đưa ra làm cơ sở cho luận điểm. 
Cách lập luận 
Là cách lựa chọn, sắp xếp, trình bày luận cứ để làm rõ luận điểm. 
Luyện tập 
Xây dựng 
hệ thống luận điểm 
Trình bày 
luận điểm 
VẤN ĐỀ 
NGHỊ LUẬN 
Luận 
 điểm 
Luận 
 điểm 
luận cứ 
luận cứ 
luận cứ 
luận cứ 
luận cứ 
luận cứ 
Luận 
 điểm 
luận cứ 
luận cứ 
luận cứ 
SƠ ĐỒ VỀ MỐI QUAN HỆ GIỮA VẤN ĐỀ NGHỊ LUẬN, LUẬN ĐIỂM, LUẬN CỨ 
Đề bài: 
	 “Hãy viết một bài báo tường để khuyên một số bạn trong lớp cần phải học tập chăm chỉ hơn ”. 
1. Xây dựng hệ thống luận điểm 
- Kiểu văn bản: nghị luận 
- Vấn đề nghị luận : khuyên các bạn phải học tập chăm chỉ hơn. 
- Hình thức: một bài báo tường 
- Đối tượng: các bạn trong lớp 
- Phạm vi: trong đời sống 
- Tính chất: phân tích, khuyên nhủ 
1. Xây dựng hệ thống luận điểm : 
a) Lớp ta có nhiều bạn học giỏi, lao động tốt, làm vui lòng thầy cô, cha mẹ, xứng đáng là tấm gương sáng cho mọi người noi theo. 
b) Các thầy, cô giáo và nhiều bậc phụ huynh của lớp ta rất lo buồn. 
c) Thế mà một số bạn trong lớp còn tỏ ra chểnh mảng trong học tập. 
e) Các bạn ấy chưa thấy rằng, bây giờ càng ham chơi, không chịu học hành thì sau này càng khó có niềm vui trong cuộc sống. 
d) Vậy thì ngay từ lúc này, các bạn ấy hãy. chuyên cần học tập hơn. 
 Một bạn dự định đưa vào bài viết của 
mình những luận điểm dưới đây: 
Đề bài: 
 “Hãy viết một bài báo tường để khuyên một số bạn trong lớp cần phải học tập chăm chỉ hơn” 
Hệ thống luận điểm này có chỗ nào chưa chính xác? 
Nếu có, theo em, bạn ấy cần phải điều chỉnh, sắp xếp lại như thế nào? 
1. Xây dựng hệ thống luận điểm : 
Hệ thống luận điểm chưa hợp lý, chưa đầy đủ, thiếu mạch lạc. 
- Điều chỉnh, thêm, bớt 
- Sắp xếp lại hệ thống luận điểm 
a) Lớp ta có nhiều bạn học giỏi, lao động tốt , làm vui lòng thầy cô, cha mẹ, xứng đáng là tấm gương sáng cho mọi người noi theo. 
b) Các thầy, cô giáo và nhiều bậc phụ huynh của lớp ta rất lo buồn. 
c) Thế mà một số bạn trong lớp còn tỏ ra chểnh mảng trong học tập. 
e) Các bạn ấy chưa thấy rằng, bây giờ càng ham chơi, không chịu học hành thì sau này càng khó có niềm vui trong cuộc sống. 
d) Vậy thì ngay từ lúc này, các bạn ấy hãy chuyên cần học tập hơn. 
- Chưa logic . Sắp xếp các luận điểm thiếu hợp lý: 
+ Luận điểm (b) đặt sau luận điểm (a) làm cho bài thiếu mạch lạc. 
+ Luận điểm (d) không nên đứng trước luận điểm (e). 
- Thiếu những luận điểm cần thiết , khiến mạch văn có chỗ bị đứt đoạn và vấn đề không hoàn toàn được sáng rõ. 
- Thừa, lạc ý “lao động tốt” 
🡪 Nội dung không phù hợp với đề bài. Cần bỏ. 
 Bổ sung, sắp xếp lại như sau: 
1. Xây dựng hệ thống luận điểm : 
a) Đất nước đang rất cần những người tài giỏi để đưa Tổ quốc tiến lên “đài vinh quang”, sánh kịp với bè bạn năm châu. 
b) Quanh ta đang có nhiều tấm gương của các bạn học sinh phấn đấu học giỏi, để đáp ứng được yêu cầu của đất nước. 
c) Muốn học giỏi, muốn thành tài thì trước hết phải chăm học. 
d) Một số bạn ở lớp ta còn ham chơi, chưa chăm học, làm cho thầy, cô giáo và các bậc cha mẹ rất lo buồn. 
e) Nếu bây giờ càng ham vui chơi, không chịu học thì sau này càng khó gặp niềm vui trong cuộc sống . 
g) Vậy các bạn nên bớt vui chơi, chịu khó học hành chăm chỉ, để trở thành người có ích cho cuộc sống, và nhờ đó, tìm được niềm vui chân chính, lâu bền. 
✔ 
✔ 
Chính xác 
Đầy đủ 
Rõ ràng 
Phù hợp 
 Hệ thống luận điểm 
Sắp xếp 
hợp lý 
LƯU Ý 1 
Phương pháp xây dựng đoạn văn trình bày một luận điểm 
2. Trình bày luận điểm 
Bước 2: Tìm và sắp xếp luận cứ để làm sáng tỏ luận điểm 
Bước 3: Viết thành một đoạn văn trình bày luận điểm 
Bước 1: Viết câu văn giới thiệu luận điểm (Câu chủ đề) 
Bước 1: Viết câu văn giới thiệu luận điểm 
 (Câu chủ đề) 
Đoạn diễn dịch 
Luận cứ 2 
Luận cứ 1 
Luận cứ “n” 
Hướng dẫn trình bày luận điểm trong đoạn văn diễn dịch 
Bước 3: Viết thành đoạn văn trình bày luận điểm theo phương pháp lập luận diễn dịch 
Bước 2: Tìm và sắp xếp luận cứ để làm sáng tỏ luận điểm 
Bước 2: Viết câu văn giới thiệu luận điểm 
 (Câu chủ đề) 
Đoạn quy nạp 
Luận cứ 2 
Luận cứ 1 
Luận cứ “n” 
Bước 3: Viết đoạn văn trình bày luận điểm theo phương pháp lập luận qui nạp 
Hướng dẫn trình bày luận điểm trong đoạn văn qui nạp 
Bước 1: Tìm và sắp xếp luận cứ để làm sáng tỏ luận điểm 
 Em giúp bạn trình bày luận điểm (e): “Các bạn ấy chưa thấy rằng, bây giờ càng ham vui chơi, không chịu học hành thì sau này càng khó có được niềm vui trong cuộc sống” thành một đoạn văn nghị luận. 
 Có thể dùng câu nào để giới thiệu luận điểm “e”? Em thích câu nào nhất? 
2. Trình bày luận điểm 
(1) Tuy nhiên, các bạn ấy chưa thấy rằng, bây giờ càng ham vui chơi, không chịu học hành thì sau này càng khó có được niềm vui trong cuộc sống. 
(2) Do đó, các bạn ấy chưa thấy rằng, bây giờ càng ham vui chơi, không chịu học hành thì sau này càng khó có được niềm vui trong cuộc sống. 
(3) Nhưng các bạn có nên cứ chểnh mảng trong học tập như thế hay không? Xin hãy nhớ rằng, bây giờ càng ham vui chơi, không chịu học hành thì sau này càng khó có được niềm vui trong cuộc sống. 
Luyện tập bước 1: Viết câu văn giới thiệu 
luận điểm (Câu chủ đề) 
Luận điểm (e) 
Câu giới thiệu luận điểm 
Lựa chọn 
Các bạn ấy chưa thấy rằng, bây giờ càng ham vui chơi, không chịu học hành thì sau này càng khó có được niềm vui trong cuộc sống. 
(1) Tuy nhiên , các bạn ấy chưa thấy rằng, bây giờ càng ham vui chơi, không chịu học hành thì sau này càng khó có được niềm vui trong cuộc sống. 
(2) Do đó , các bạn ấy chưa thấy rằng, bây giờ càng ham vui chơi, không chịu học hành thì sau này càng khó có được niềm vui trong cuộc sống. 
(3) Nhưng các bạn có nên cứ chểnh mảng trong học tập như thế hay không? Xin hãy nhớ rằng, bây giờ càng ham vui chơi, không chịu học hành thì sau này càng khó có được niềm vui trong cuộc sống. 
 Tốt. Vì nó vừa có tác dụng chuyển đoạn, nối đoạn vừa giới thiệu được luận điểm mới. 
 Không tốt. Vì xác định sai mối quan hệ giữa luận điểm cần trình bày với luận điểm trước đó: Không có quan hệ nhân – quả. 
2. Trình bày luận điểm : 
 Rất tốt. Vì không chỉ giới thiệu luận điểm mới, nối với luận điểm trước đó mà còn tạo giọng điệu gần gũi, thân thiết. 
 Em giúp bạn trình bày luận điểm (e): “Các bạn ấy chưa thấy rằng, bây giờ càng ham vui chơi, không chịu học hành thì sau này càng khó có được niềm vui trong cuộc sống” thành một đoạn văn nghị luận. 
 Tham khảo thêm một số câu giới thiệu luận điểm 
2. Trình bày luận điểm 
 Nhưng đáng buồn là, một số bạn trong lớp ta chưa thấy rằng bây giờ càng ham vui chơi, không chịu học hành thì sau này càng khó có được niềm vui trong cuộc sống. 
 “Tuổi học trò là tuổi vui chơi, tội gì không chơi cho thoải mái đi!”- một số bạn đã phát biểu như vậy nhưng các bạn ấy chưa thấy rằng bây giờ càng ham vui chơi, không chịu học hành thì sau này càng khó có được niềm vui trong cuộc sống. 
Luyện tập bước 1: Viết câu văn giới thiệu 
luận điểm (Câu chủ đề) 
2. Trình bày luận điểm 
(1) Sau này, khi lớn lên, bạn sẽ sống trong thời đại mà trình độ khoa học – kĩ thuật và văn hóa – nghệ thuật ngày một nâng cao. 
(2) Trong xã hội ấy, làm việc gì cũng cần phải có tri thức. 
(3) Muốn có tri thức thì phải chăm chỉ học tập, ngay từ khi còn ngồi trên ghế nhà trường. 
( 4) Do đó, người học sinh hôm nay càng ham chơi, không chăm học thì ngày mai càng khó có thể làm được việc gì có ý nghĩa, và do đó, càng khó có được niềm vui trong cuộc sống. 
Nên điều chỉnh lại hệ thống luận cứ dưới đây như thế nào để việc trình bày luận điểm (e): “Các bạn ấy chưa thấy rằng, bây giờ càng ham vui chơi, không chịu học hành thì sau này càng khó có được niềm vui trong cuộc sống” được rành mạch, chặt chẽ? 
 Luyện tập bước 2: Tìm và sắp xếp luận cứ để làm sáng tỏ luận điểm 
2. Trình bày luận điểm 
Các bạn ấy chưa thấy rằng, bây giờ càng ham vui chơi, không chịu học hành thì sau này càng khó có được niềm vui trong cuộc sống. 
(1) Sau này, khi lớn lên, bạn sẽ sống trong thời đại mà trình độ khoa học – kĩ thuật và văn hóa – nghệ thuật ngày một nâng cao. 
(2) Trong xã hội ấy, làm việc gì cũng cần phải có tri thức. 
(3) Muốn có tri thức thì phải chăm chỉ học tập, ngay từ khi còn ngồi trên ghế nhà trường. 
Các luận cứ đã được sắp xếp hợp lý 
 Luyện tập bước 2: Tìm và sắp xếp luận cứ để làm sáng tỏ luận điểm 
2. Trình bày luận điểm 
(1) Sau này, khi lớn lên, bạn sẽ sống trong thời đại mà trình độ khoa học – kĩ thuật và văn hóa – nghệ thuật ngày một nâng cao. 
(2) Trong xã hội hiện đại , làm việc gì cũng cần phải có tri thức. 
(3) Muốn có tri thức thì phải chăm chỉ học tập, ngay từ khi còn ngồi trên ghế nhà trường. 
Các bạn ấy chưa thấy rằng, bây giờ càng ham vui chơi, không chịu học hành thì sau này càng khó có được niềm vui trong cuộc sống. 
Cách sắp xếp khác 
 Luyện tập bước 2: Tìm và sắp xếp luận cứ để làm sáng tỏ luận điểm 
2. Trình bày luận điểm 
Các bạn ấy chưa thấy rằng, bây giờ càng ham vui chơi, không chịu học hành thì sau này càng khó có được niềm vui trong cuộc sống. 
(1) Sau này, khi lớn lên, bạn sẽ sống trong thời đại mà trình độ khoa học – kĩ thuật và văn hóa – nghệ thuật ngày một nâng cao. 
(2) Trong xã hội ấy, làm việc gì cũng cần phải có tri thức. 
(3) Muốn có tri thức thì phải chăm chỉ học tập, ngay từ khi còn ngồi trên ghế nhà trường. 
=> Phương pháp lập luận diễn dịch 
 Luyện tập bước 2: Tìm và sắp xếp luận cứ để làm sáng tỏ luận điểm 
2. Trình bày luận điểm 
Các bạn ấy chưa thấy rằng, bây giờ càng ham vui chơi, không chịu học hành thì sau này càng khó có được niềm vui trong cuộc sống. 
(1) Sau này, khi lớn lên, bạn sẽ sống trong thời đại mà trình độ khoa học – kĩ thuật và văn hóa – nghệ thuật ngày một nâng cao. 
(2) Trong xã hội ấy, làm việc gì cũng cần phải có tri thức. 
 (3) Muốn có tri thức thì phải chăm chỉ học tập, ngay từ khi còn ngồi trên ghế nhà trường. 
=> Phương pháp lập luận qui nạp 
 Luyện tập bước 2: Tìm và sắp xếp luận cứ để làm sáng tỏ luận điểm 
2. Trình bày luận điểm 
Các bạn ấy chưa thấy rằng, bây giờ càng ham vui chơi, không chịu học hành thì sau này càng khó có được niềm vui trong cuộc sống 
Vậy các bạn nên bớt vui chơi, chịu khó học hành chăm chỉ, để trở thành người có ích cho cuộc sống, và nhờ đó, tìm được niềm vui chân chính, lâu bền. 
=> Phương pháp lập luận Tổng – phân – hợp 
 Luyện tập bước 2: Tìm và sắp xếp luận cứ để làm sáng tỏ luận điểm 
(1) Sau này, khi lớn lên, bạn sẽ sống trong thời đại mà trình độ khoa học – kĩ thuật và văn hóa – nghệ thuật ngày một nâng cao. 
(3) Muốn có tri thức thì phải chăm chỉ học tập, ngay từ khi còn ngồi trên ghế nhà trường. 
(2) Trong xã hội ấy, làm việc gì cũng cần phải có tri thức. 
2. Trình bày luận điểm 
Nếu muốn kết thúc đoạn văn bằng một câu nghi vấn giống câu kết đoạn trong văn bản “Hịch tướng sĩ”: “Lúc bấy giờ, dẫu các ngươi muốn vui vẻ phỏng có được không?” thì chúng ta sẽ viết câu kết đoạn như thế nào cho phù hợp? 
 Các bạn ấy chưa thấy rằng, bây giờ càng ham vui chơi, không chịu học hành thì sau này càng khó có được niềm vui trong cuộc sống 
(1) Sau này, khi lớn lên, bạn sẽ sống trong thời đại mà trình độ khoa học – kĩ thuật và văn hóa – nghệ thuật ngày một nâng cao. 
(3) Muốn có tri thức thì phải chăm chỉ học tập, ngay từ khi còn ngồi trên ghế nhà trường. 
(2) Trong xã hội ấy, làm việc gì cũng cần phải có tri thức. 
2. Trình bày luận điểm 
 Các bạn ấy chưa thấy rằng, bây giờ càng ham vui chơi, không chịu học hành thì sau này càng khó có được niềm vui trong cuộc sống 
(1) Sau này, khi lớn lên, bạn sẽ sống trong thời đại mà trình độ khoa học – kĩ thuật và văn hóa – nghệ thuật ngày một nâng cao. 
(3) Muốn có tri thức thì phải chăm chỉ học tập, ngay từ khi còn ngồi trên ghế nhà trường. 
(2) Trong xã hội ấy, làm việc gì cũng cần phải có tri thức. 
 Kết đoạn tham khảo 1: Tóm lại, nếu sau này không có tri thức mà các bạn muốn làm được một việc gì có ý nghĩa để tìm thấy niềm vui cho cuộc sống liệu có được không ? 
2. Trình bày luận điểm 
Các bạn ấy chưa thấy rằng, bây giờ càng ham vui chơi, không chịu học hành thì sau này càng khó có được niềm vui trong cuộc sống 
Kết đoạn tham khảo 2: Vì thế, các bạn nên bớt vui chơi, chịu khó học hành chăm chỉ, để trở thành người có ích cho cuộc sống. 
(1) Sau này, khi lớn lên, bạn sẽ sống trong thời đại mà trình độ khoa học – kĩ thuật và văn hóa – nghệ thuật ngày một nâng cao. 
(3) Muốn có tri thức thì phải chăm chỉ học tập, ngay từ khi còn ngồi trên ghế nhà trường. 
(2) Trong xã hội ấy, làm việc gì cũng cần phải có tri thức. 
2. Trình bày luận điểm 
 Luyện tập bước 3: Viết một đoạn văn trình bày luận điểm 
Yêu cầu 
Liên kết 
Mạch lạc 
2. Trình bày luận điểm 
 Em có thể biến đổi đoạn văn từ quy nạp thành diễn dịch hoặc ngược lại được không? Bằng cách nào? 
 Luyện tập bước 3: Viết một đoạn văn trình bày luận điểm 
 QUY NẠP 
 DIỄN DỊCH 
 Sau này khi lớn lên, bạn sẽ sống trong thời đại mà trình độ khoa học – kĩ thuật và văn hóa – nghệ thuật ngày một nâng cao. Trong xã hội ấy, làm việc gì cũng cần phải có tri thức. Muốn có tri thức thì phải chăm chỉ học tập, ngay từ khi còn ngồi trên ghế nhà trường. Do đó, người học sinh hôm nay càng ham chơi, không chăm học thì ngày mai càng khó có thể làm được việc gì có ý nghĩa, và do đó, càng khó có được niềm vui trong cuộc sống. 
 Các bạn cần hiểu rằng, người học sinh hôm nay càng ham chơi, không chăm học thì ngày mai càng khó có thể làm được việc gì có ý nghĩa, và càng khó có được niềm vui trong cuộc sống. Bởi vì sau này khi lớn lên, bạn sẽ sống trong thời đại mà trình độ khoa học – kĩ thuật và văn hóa – nghệ thuật ngày một nâng cao. Trong xã hội ấy, làm việc gì cũng cần phải có tri thức. Muốn có tri thức thì phải chăm chỉ học tập, ngay từ khi còn ngồi trên ghế nhà trường. 
2. Trình bày luận điểm 
 Luyện tập bước 3: Viết một đoạn văn trình bày luận điểm 
 Trình bày luận điểm 
Viết câu văn giới thiệu luận điểm 
Tìm và sắp xếp luận cứ 
Viết đoạn văn 
 trình bày luận điểm 
LƯU Ý 2 
Câu giới thiệu luận điểm (câu chủ đề) phải được trình bày sáng rõ: câu khẳng định (phủ định) hoặc câu nghi vấn, câu cầu khiến 
- Các luận cứ phải được sắp xếp hợp lý để làm sáng tỏ luận điểm 
- Muốn biến đổi đoạn diễn dịch thành đoạn qui nạp hoặc ngược lại, cần: 
 + Thay đổi vị trí câu chủ đề từ đầu đoạn xuống cuối đoạn hoặc ngược lại 
 + Điều chỉnh những câu văn sao cho mối liên kết trong đoạn/bài không bị mất đi 
LƯU Ý 3 
Bài tập mở rộng 
	Thiên tai, dịch bệnh,... luôn là những mối đe doạ khủng khiếp đối với con người. Nhưng trước những thách thức đó, con người Việt Nam ta vẫn cùng nhau mạnh mẽ vượt qua. 
	Dựa vào những hiểu biết của mình, em hãy viết đoạn văn diễn dịch khoảng 10 câu làm sáng tỏ luận điểm: “Giữa những ngày u ám của dịch bệnh, ta vẫn thấy ngời lên tia nắng ấm áp của tinh thần đoàn kết và yêu thương”. 
TÌNH NGƯỜI TRONG MÙA DỊCH 
Giữa những ngày u ám của dịch bệnh, ta vẫn thấy ngời lên những tia nắng ấm áp của tình người 
Giúp đỡ những người thiếu thốn, khó khăn 
Hỗ trợ y, bác sĩ ở tuyến đầu chống dịch 
Chia sẻ đồ dùng và thức ăn của cho người khác 
Tặng khẩu trang, nước rửa tay khô, khẩu trang, xà phòng diệt khuẩn 
Ủng hộ trang thiết bị y tế 
Động viên về mặt tinh thần 
Những tia nắng ấm áp yêu thương đó đã lan tỏa, xua tan đi sự u ám của dịch bệnh, thắp lên trong ta niềm tin vào cuộc sống. 
Đón kiều bào về nước 
Trợ cấp cho người bị mất thu nhập 
Hướng dẫn viết đoạn văn trình bày luận điểm 
Con học tập được gì từ cách trình bày luận điểm của bạn? 
1. Nắm vững những lưu ý của tiết học. 
2. Làm bài tập mở rộng. 
3. Chuẩn bị bài cho tiết học sau: . 
HƯỚNG DẪN TỰ HỌC