Bài giảng dạy học trên truyền hình Ngữ văn Lớp 7 - Bài: Thêm trạng ngữ cho câu (Tiếp theo) - Trần Thị Quỳnh Vân

THÊM TRẠNG NGỮ CHO CÂU 
 (tiếp theo) 
Giáo viên: Trần Thị Quỳnh Vân 
Trường: THCS Tân Định – Hoàng Mai, Hà Nội 
MỤC TIÊU CẦN ĐẠT 
1. Kiến thức. 
 - Hiểu được công dụng của trạng ngữ. 
 - Thấy được tác dụng của việc tách trạng ngữ thành câu riêng, biết biến đổi câu bằng cách tách trạng ngữ thành câu riêng. 
  2. Kĩ năng. 
 - Rèn kĩ năng nhận biết, sử dụng hiệu quả các loại trạng ngữ, tách trạng ngữ thành câu riêng. 
 - Rèn kĩ năng viết đoạn văn có sử dụng trạng ngữ. 
3. Thái độ.             
 Có ý thức sử dụng linh hoạt, hiệu quả thành phần trạng ngữ để nói và viết thành thạo tiếng Việt. 
ĐẶC ĐIỂM CỦA TRẠNG NGỮ 
 Về ý nghĩa: Trạng ngữ được thêm vào câu để xác định thời gian, nơi chốn, nguyên nhân, mục đích, phương tiện và cách thức diễn ra sự việc nêu trong câu. 
Về hình thức: 
- Trạng ngữ có thể đứng ở đầu câu, cuối câu hay giữa câu. 
- Giữa trạng ngữ với chủ ngữ và vị ngữ thường có một quãng nghỉ khi nói hoặc dấu phẩy khi viết. 
CÔNG DỤNG CỦA TRẠNG NGỮ 
I. 
a) Nhưng tôi yêu mùa xuân nhất là vào khoảng sau ngày rằm tháng giêng []. 
 trời đã hết nồm, mưa xuân bắt đầu thay thế cho mưa phùn, không còn làm cho nền trời đùng đục như màu pha lê mờ. , nằm dài nhìn ra cửa sổ thấy những vệt xanh tươi hiện ở trên trời, mình cảm thấy rạo rực một niềm vui sáng sủa. , vài con ong siêng năng đã bay đi kiếm nhị hoa. 	 , có những làn sáng hồng hồng rung động như cánh con ve mới lột. 
	(Vũ Bằng) 
b) , lá bàng đỏ như màu đồng hun. 
	(Đoàn Giỏi) 
1 
2 
Thường thường, vào khoảng đó 
Sáng dậy 
Trên giàn hoa lí 
Chỉ độ tám chín giờ sáng 
trên nền trời trong trong 
TN chỉ thời gian 
TN chỉ nơi chốn 
TN chỉ thời gian 
TN chỉ thời gian 
TN chỉ thời gian 
Vào mùa đông 
TN chỉ nơi chốn 
 Hãy xác định trạng ngữ trong các câu sau, 
việc biết thêm trạng ngữ cho câu có ý nghĩa gì? 
5 
4 
3 
a) Nhưng tôi yêu mùa xuân nhất là vào khoảng sau ngày rằm tháng giêng []. 
  trời đã hết nồm, mưa xuân đã bắt đầu thay thế cho mưa phùn, không còn làm cho nền trời đùng đục như màu pha lê mờ.  nằm dài nhìn ra cửa sổ thấy những vệt xanh tươi hiện lên ở trên trời, mình cảm thấy rạo rực một niềm vui sáng sủa.  vài con ong siêng năng đã bay đi kiếm nhị hoa.  có những làn sáng hồng rung động như cánh con ve mới lột. 
b)  lá bàng đỏ như màu đồng hun. 
 a) Nhưng tôi yêu mùa xuân nhất là vào khoảng sau ngày rằm tháng giêng []. 
 Thường thường, vào khoảng đó trời đã hết nồm, mưa xuân đã bắt đầu thay thế cho mưa phùn, không còn làm cho nền trời đùng đục như màu pha lê mờ. Sáng dậy , nằm dài nhìn ra cửa sổ thấy những vệt xanh tươi hiện lên ở trên trời, mình cảm thấy rạo rực một niềm vui sáng sủa. Trên giàn hoa lí , vài con ong siêng năng đã bay đi kiếm nhị hoa. Chỉ độ tám chín giờ sáng , trên nền trời trong trong có những làn sáng hồng rung động như cánh con ve mới lột. 
 	 (Vũ Bằng) 
b) Vào mùa đông , lá bàng đỏ như màu đồng hun. 
 	(Đoàn Giỏi) 
SO SÁNH HAI NGỮ LIỆU KHI LƯỢC BỎ TRẠNG NGỮ. 
Công dụng của trạng ngữ 
Nội dung 
Xác định hoàn cảnh, điều kiện diễn ra sự việc nêu trong câu. 
Làm cho nội dung của câu được đầy đủ, chính xác. 
 Nhưng tôi yêu mùa xuân nhất là vào khoảng sau ngày rằm tháng giêng []. 
  trời đã hết nồm, mưa xuân đã bắt đầu thay thế cho mưa phùn, không còn làm cho nền trời đùng đục như màu pha lê mờ.  nằm dài nhìn ra cửa sổ thấy những vệt xanh tươi hiện lên ở trên trời, mình cảm thấy rạo rực một niềm vui sáng sủa.  vài con ong siêng năng đã bay đi kiếm nhị hoa.  có những làn sáng hồng rung động như cánh con ve mới lột. 
 Nhưng tôi yêu mùa xuân nhất là vào khoảng sau ngày rằm tháng giêng []. 
 Thường thường, vào khoảng đó trời đã hết nồm, mưa xuân đã bắt đầu thay thế cho mưa phùn, không còn làm cho nền trời đùng đục như màu pha lê mờ. Sáng dậy , nằm dài nhìn ra cửa sổ thấy những vệt xanh tươi hiện lên ở trên trời, mình cảm thấy rạo rực một niềm vui sáng sủa. Trên giàn hoa lí , vài con ong siêng năng đã bay đi kiếm nhị hoa. Chỉ độ tám chín giờ sáng , trên nền trời trong trong có những làn sáng hồng rung động như cánh con ve mới lột. 
 	 (Vũ Bằng) 
SO SÁNH HAI ĐOẠN VĂN 
Công dụng của trạng ngữ 
Nội dung 
Hình thức 
Xác định hoàn cảnh, điều kiện diễn ra sự việc nêu trong câu. 
Làm cho nội dung của câu được đầy đủ, chính xác. 
Nối kết các câu văn, các đoạn văn. 
Làm cho đoạn văn, bài văn mạch lạc. 
 Nêu công dụng của trạng ngữ trong đoạn trích sau: 
 Kết hợp những bài này lại, ta được chiêm ngưỡng một bức chân dung tinh thần tự họa rất rõ nét và sinh động của nhà thơ. 
 Ở loại bài thứ nhất, người ta thấy trong nhà thơ Hồ Chí Minh có nhà báo Nguyễn Ái Quốc, hết sức sắc sảo trong bút pháp kí sự, phóng sự và nghệ thuật châm biếm. 
 Ở loại bài thứ hai, ta lại thấy ở nhà thơ cách mạng sự tiếp nối truyền thống thi ca lâu đời của phương Đông, của dân tộc, từ Lí Bạch, Đỗ Phủ đến Nguyễn Trãi, Nguyễn Bỉnh Khiêm, Nguyễn Du, Nguyễn Khuyến, 
 (Theo Nguyễn Đăng Mạnh) 
TN chỉ nơi chốn 
TN chỉ nơi chốn 
Công dụng của trạng ngữ: 
 Về nội dung, ý nghĩa: Trạng ngữ thêm vào đoạn văn góp phần làm nổi bật lời nhận xét, đánh giá của tác giả về sự đa dạng, phong phú trong phong cách sáng tác của Chủ tịch Hồ Chí Minh. 
- Về hình thức: Trạng ngữ giúp liên kết các luận cứ trong mạch lập luận của văn bản, giúp văn bản trở nên mạch lạc, rõ ràng, dễ hiểu. 
TÁCH TRẠNG NGỮ THÀNH CÂU RIÊNG 
II. 
 Người Việt Nam ngày nay có lí do đầy đủ và vững chắc 
để tự hào với tiếng nói của mình. Và để tin tưởng hơn nữa vào tương lai của nó. (Đặng Thai Mai) 
Trạng ngữ “để tự hào với tiếng nói của mình” trong câu 1 và câu 2 có điểm gì giống và khác nhau? 
* Giống nhau : Đều bổ sung ý nghĩa về mục đích cho cụm chủ - vị. 
 ⇨ Có thể gộp 2 câu thành 1 câu có hai trạng ngữ chỉ mục đích: Người Việt Nam ngày nay có lí do đầy đủ và vững chắc để tự hào với tiếng nói của mình và để tin tưởng hơn vào tương lai của nó. ) 
* Khác nhau : Trạng ngữ “ và để tin tưởng hơn vào tương lai của nó” đã được tách thành một câu riêng . 
1 
2 
n. 
Trạng ngữ có thể tách thành câu riêng, để: 
Nhấn mạnh ý 
Chuyển ý 
Thể hiện những tình huống, cảm xúc nhất định 
 “ Người Việt Nam ngày nay có lí do đầy đủ và vững chắc 
để tự hào với tiếng nói của mình. Và để tin tưởng hơn nữa vào tương lai của nó.” 
Ghi nhớ 
 Trong một số trường hợp, để nhấn mạnh ý, chuyển ý hoặc thể hiện những tình huống, cảm xúc nhất định, người ta có thể tách trạng ngữ, đặc biệt là trạng ngữ đứng ở cuối câu, thành những câu riêng. 
Bài tập nhanh 
Trường hợp tách trạng ngữ thành câu riêng nào sau đây đúng? 
Vì sao? 
Trường hợp 1 
Trường hợp 2 
(1) Hà Nội, ngày mùng 2 tháng 9 năm 1945 , Bác Hồ đọc bản Tuyên ngôn độc lập. 
(2) Hà Nội. Ngày mùng 2 tháng 9 năm 1945. Bác Hồ đọc bản Tuyên ngôn độc lập. 
(1) Chị ấy nói với tôi bằng giọng chân tình . 
(2) Chị ấy nói với tôi. Bằng giọng chân tình. 
Trường hợp 1 
Trường hợp 2 
(1) Chị ấy nói với tôi bằng giọng chân tình . 
(2) Chị ấy nói với tôi. Bằng giọng chân tình. 
🡺 Tách được, vì đã nhấn mạnh địa điểm, mốc thời gian lịch sử quan trọng của dân tộc, đồng thời thể hiện sự trang trọng của sự kiện và niềm tự hào của nhân dân Việt Nam. 
🡺 Không nên tách vì sau khi tách thì câu văn không rõ nghĩa. 
Lưu ý: 
 Tránh lạm dụng tách trạng ngữ thành câu riêng khi không cần thiết khiến câu không rõ nghĩa. 
(1) Hà Nội, ngày mùng 2 tháng 9 năm 1945 , Bác Hồ đọc bản Tuyên ngôn độc lập. 
(2) Hà Nội. Ngày mùng 2 tháng 9 năm 1945. Bác Hồ đọc bản Tuyên ngôn độc lập. 
LUYỆN TẬP 
III. 
 Đã bao lần bạn vấp ngã mà không hề nhớ. Lần đầu tiên chập chững bước đi, bạn đã bị ngã. Lần đầu tiên tập bơi, bạn uống nước và suýt chết đuối phải không? Lần đầu tiên chơi bóng bàn, bạn có đánh trúng bóng không? Không sao đâu []. Lúc còn học phổ thông, Lu-i Pa-xtơ chỉ là một học sinh trung bình. Về môn Hóa, ông đứng hạng 15 trong số 22 học sinh của lớp. 
	 (Theo Trái tim có điều kì diệu) 
b) Cứ hàng năm hàng năm 
Khi gió mùa đông tới 
Bà lo đàn gà toi 
Mong trời đừng sương muối 
Để cuối năm bán gà 
Cháu được quần áo mới 
 	 (Tiếng gà trưa - Xuân Quỳnh) 
BÀI 1: Nêu công dụng của trạng ngữ trong các đoạn trích sau đây. 
 Đã bao lần bạn vấp ngã mà không hề nhớ. Lần đầu tiên chập chững bước đi, bạn đã bị ngã. Lần đầu tiên tập bơi, bạn uống nước và suýt chết đuối phải không? Lần đầu tiên chơi bóng bàn, bạn có đánh trúng bóng không? Không sao đâu[]. Lúc còn học phổ thông, Lu-i Pa-xtơ chỉ là một học sinh trung bình. Về môn Hóa , ông đứng hạng 15 trong số 22 học sinh của lớp. 
	 (Theo trái tim có điều kì diệu) 
Công dụng của trạng ngữ: 
Về nội dung, ý nghĩa : Góp phần giúp các luận cứ làm rõ luận điểm: “khuyên con người ta đừng sợ vấp ngã, hãy cố gắng chiến thắng chính bản thân mình”. 
Về hình thức : Trạng ngữ giúp liên kết các luận cứ trong mạch lập luận của đoạn văn, giúp đoạn văn trở nên rõ ràng, mạch lạc, dễ hiểu. 
BÀI 1 
b) Cứ hàng năm hàng năm 
Khi gió mùa đông tới 
Bà lo đàn gà toi 
Mong trời đừng sương muối 
Để cuối năm bán gà 
Cháu được quần áo mới 
	 (Tiếng gà trưa - Xuân Quỳnh) 
Công dụng của trạng ngữ: 
- Về nội dung, ý nghĩa: 
 + Các trạng ngữ chỉ thời gian nhấn mạnh những khó khăn, vất vả của cuộc đời bà. 
 + Trạng ngữ chỉ mục đích cho thấy tình yêu thương và sự chăm sóc của bà dành cho cháu. 
- Về hình thức: Góp phần làm cho nội dung của đoạn thơ trở nên đầy đủ, chính xác, giúp nối kết các câu thơ với nhau. 
BÀI 1 
a) Vì ốm mệt, Nam không ăn gì cả, đã hai ngày rồi. 
b) Năm 1954, quân và dân ta đã làm nên chiến thắng Điện Biên Phủ lừng lẫy năm châu, chấn động địa cầu. 
Gợi ý 
🠢 Vì ốm mệt, Nam không ăn gì cả. Đã hai ngày rồi. 
 Tác dụng : Nhấn mạnh thời gian Nam không ăn, đồng thời thể hiện thái độ lo lắng, quan tâm tới sức khỏe của Nam. 
b) 🠢 Năm 1945. Quân và dân ta đã làm nên chiến thắng Điện Biên Phủ lừng lẫy năm châu, chấn động địa cầu. 
 Tác dụng : Nhấn mạnh vào thời gian làm nên chiến thắng lịch sử, qua đó bộc lộ niềm tự hào trước chiến thắng vĩ đại của dân tộc. 
 BÀI 2: Tách trạng ngữ của các câu sau thành câu riêng và nêu tác dụng của những câu do trạng ngữ tạo thành. 
 BÀI 3: Viết một đoạn văn ngắn khoảng 5 câu trình bày suy nghĩ của em về sự giàu đẹp của tiếng Việt. Trong đoạn văn có sử dụng trạng ngữ và giải thích vì sao cần thêm trạng ngữ đó. 
Gợi ý: 
* Hình thức: 
 - Đoạn văn ngắn khoảng 5 câu. 
 - Trong đoạn văn có sử dụng trạng ngữ. 
* Nội dung: Suy nghĩ của em về sự giàu đẹp của tiếng Việt. 
* Lưu ý: 
 Thêm trạng ngữ để cung cấp những thông tin sau: 
 - Trạng ngữ chỉ thời gian: Tình cảm của người Việt Nam với quá trình hình thành và phát triển của tiếng Việt. 
 - Trạng ngữ chỉ cách thức: Tiếng Việt giàu đẹp ở các phương diện nào? 
 - Trạng ngữ chỉ nguyên nhân: Vì sao nói tiếng Việt giàu và đẹp? 
Đoạn văn tham khảo 
 Từ xưa tới nay , người Việt Nam luôn tự hào về tiếng nói của dân tộc mình. Tiếng Việt giàu và đẹp với vốn nguyên âm, phụ âm, dấu câu phong phú, với nhiều kiểu câu đa dạng giúp khả năng diễn đạt linh hoạt, sâu sắc . Tiếng Việt là kết quả của chặng đường dài dựng nước, giữ nước; là sản phẩm của quá trình lao động sản xuất, chiến đấu; là tiếng nói, tâm tư, tình cảm của nhân dân. Dù ở miền xuôi hay miền ngược, dù ở miền núi hay đảo xa , người dân Việt Nam vẫn luôn tự hào, gìn giữ và ra sức bảo vệ tiếng mẹ đẻ. Tình yêu tiếng nói của dân tộc chính là biểu hiện của tình yêu nước. 
TRẠNG NGỮ 
Đặc điểm của trạng ngữ 
Công dụng của trạng ngữ 
Tách trạng ngữ thành câu riêng 
 Về hình thức : Nối kết các câu, các đoạn với nhau, góp phần làm cho đoạn văn, bài văn được mạch lạc. 
 Về hình thức : Trạng ngữ có thể đứng ở đầu câu, cuối câu hay giữa câu. Giữa trạng ngữ với chủ ngữ và vị ngữ thường có một quãng nghỉ khi nói hoặc dấu phẩy khi viết. 
 Về nội dung : Xác định hoàn cảnh, điều kiện diễn ra sự việc nêu trong câu, góp phần làm cho nội dung của câu được đầy đủ, chính xác. 
 Về ý nghĩa : Trạng ngữ được thêm vào câu để xác định thời gian, nơi chốn, nguyên nhân, mục đích, phương tiện, cách thức... diễn ra sự việc trong câu. 
 Trong một số trường hợp, để nhấn mạnh ý, chuyển ý hoặc thể hiện những tình huống, cảm xúc nhất định, người ta có thể tách trạng ngữ, đặc biệt là trạng ngữ đứng cuối câu, thành những câu riêng. 
Hướng dẫn tự học 
Học thuộc bài. 
Làm bài tập: Bài 2 (SGK - trang 47,48) 
Chuẩn bị bài sau: Tìm hiểu chung về văn nghị luận chứng minh. 
CẢM ƠN CÁC EM 
ĐÃ CHÚ Ý 
LẮNG NGHE