Bài giảng dạy học trên truyền hình Ngữ văn Lớp 7 - Bài: Chuyển đổi câu chủ động thành câu bị động - Nguyễn Thị Như Quỳnh

CHUYỂN ĐỔI CÂU CHỦ ĐỘNG THÀNH CÂU BỊ ĐỘNG 
Giáo viên : Nguyễn Thị Như Quỳnh 
Trường : THCS Ngũ Hiệp – Thanh Trì 
1. K iến thức : - Nắm được khái niệm câu chủ động và câu bị động.- Nắm được quy tắc chuyển đổi câu chủ động thành mỗi kiểu câu bị động.  2. Kĩ năng: - Rèn k ĩ năng nhận biết , sử dụng câu chủ động và câu bị động .  - Rèn kĩ năng chuyển đổi câu chủ động thành câu bị động. - Rèn k ĩ năng đặt câu, viết đoạn có s ử dụng câu chủ động, câu bị động. 3. Thái độ : - Có ý thức sử dụng linh hoạt, hiệu quả câu chủ động và câu bị động để gi ữ gìn sự trong sáng của t iếng Việt . 
MỤC TIÊU CẦN ĐẠT 
I/ Câu chủ động và câu bị động 
II/ C ách chuyển đổ i c âu chủ động th à nh câu bị động 
III/ Luyện tập 
I V / Hướng dẫn về nhà 
Ti ến tr ì nh bà i học 
I/ Câu chủ động và câu bị động 
a) Mọi người yêu mến em. 
b) Em được mọi người yêu mến. 
c) Người ta dựng một lá cờ đại ở giữa sân. 
d) Một lá cờ đại được người ta dựng ở giữa sân. 
Em h ãy xác định chủ ngữ, vị ngữ của mỗi câu sau 
và cho biết ý nghĩa của những ch ủ ng ữ đó 
Em h ãy xác định chủ ngữ của mỗi câu sau và 
cho biết ý nghĩa của những ch ủ ng ữ đó? 
a) Mọi người // yêu mến em. 
 CN VN 
CN (chủ thể) thực hiện hoạt động đối tượng 
 Mọi người yêu mến em . 
 (Người) (người) 
Chủ ngữ là chủ thể 
của hoạt động ở vị ngữ 
b) Em // được mọi người yêu mến. 
 CN VN 
CN (đối tượng) được hoạt động của chủ thể hướng vào 
 Em được mọi người yêu mến 
(Người) (người) 
Chủ ngữ là đối tượng 
của hoạt động ở vị ngữ 
Mọi người // yêu mến em. 
 CN VN 
Em // được mọi người yêu mến. 
 CN VN 
 CN 
Mọi người em 
Thực hiện hoạt động yêu mến 
CN Em mọi người 
Được hoạt động 
yêu mến hướng vào 
Chủ ngữ là chủ thể 
của hoạt động ở v ị ngữ 
Chủ ngữ là đối tượng 
của hoạt động ở v ị ngữ 
Em h ãy xác định chủ ngữ của mỗi câu sau và 
cho biết ý nghĩa của những ch ủ ng ữ đó? 
c) N gười ta // dựng một lá cờ đạ i ở g i ữa sân. 
 CN VN 
d) Một lá cờ đạ i// được người ta dựng ở g i ữa sân. 
 CN VN 
 CN một lá cờ đạ i 
N gười ta 
Thực hiện hoạt động dựng 
 CN n gười ta 
Một lá cờ đạ i 
Được hoạt động 
dựng hướng vào 
Chủ ngữ là chủ thể 
của hoạt động ở v ị ngữ 
Chủ ngữ là đối tượng 
của hoạt động ở v ị ngữ 
Em h ãy xác định chủ ngữ của mỗi câu sau và 
cho biết ý nghĩa của những ch ủ ng ữ đó? 
Sơ đồ cấu tạo câu chủ động 
Chủ ngữ 
Vị ngữ 
Chủ thể 
( Người/ vật ) 
hoạt động 
(động từ) 
đối tượng 
( người/ vật ) 
Mọi người 
yêu mến 
em. 
Người ta 
dựng 
một lá cờ đạ i 
ở g iữa sân. 
Sơ đồ cấu tạo câu bị động 
Chủ ngữ 
Vị ngữ 
Đối tượng ( Người/ vật ) 
bị/ được 
chủ thể 
( người/ vật ) 
hoạt động 
(động từ) 
Em 
đư ợc 
mọi người 
yêu mến. 
Một lá cờ đạ i 
đư ợc 
n gười ta 
dựng 
ở g iữa sân. 
Ghi nhớ (SGK trang 57) 
- Câu chủ động là câu có chủ ngữ chỉ người, vật thực hiện một hoạt động hướng vào người, vật khác (chỉ chủ thể hoạt động). 
- Câu bị động là câu có chủ ngữ chỉ người, vật được hoạt động của người, vật khác hướng vào (chỉ đối tượng của hoạt động). 
Em hãy cho biết các câu sau có phải câu bị động không? 
Vì sao? 
BÀI TẬP VẬN DỤNG 
=> Câu b ) k hông phải câu bị động 
a ) N am // bị đau tay. 
- > C hủ ngữ Nam không được hoạt động của đối tượng khác hướng vào 
-> Chủ ngữ Nam không được hoạt động của đối tượng khác hướng vào . 
b ) Nam // được giải Nhất trong cuộc thi vẽ . 
=> Câu a ) k hông phải câu bị động 
Lưu ý 
Không phải câu nào có các từ “bị, được” 
cũng là câu bị động. 
II/ C ách chuyển đổ i c âu chủ động th à nh câu bị động 
C ác h c huyển câu chủ động thành câu bị động 
(Cách 1) 
C âu chủ động 
C âu bị động 
N gười ta // 
dựng 
một lá cờ đại 
ở giữa sân . 
Chủ thể 
hoạt động 
 đối tượng 
Một lá cờ đại // 
được 
người ta 
dựng 
ở giữa sân. 
Đối tượng 
bị/ được 
chủ thể 
hoạt động 
Chủ thể 
hoạt độn g 
đối tượng 
Đ ối tượng 
bị / được 
chủ thể 
hoạt độn g 
SƠ ĐỒ 
Cách chuyển câu chủ động thành câu bị động 
(Cách 1) 
Câu chủ động 
Câu bị động 
Một lá cờ đạ i 
đư ợc 
người ta 
dựng 
ở g iữa sân. 
Người ta 
dựng 
một lá cờ đạ i 
ở g iữa sân. 
C ác h c huyển câu chủ động thành câu bị động 
(Cách 2) 
C âu chủ động 
C âu bị động 
dựng 
một lá cờ đại 
ở giữa sân . 
hoạt động 
 đối tượng 
Một lá cờ đại // 
dựng 
ở giữa sân. 
Đối tượng 
hoạt động 
N gười ta // 
Chủ thể 
Chủ thể 
H oạt độn g 
Đ ối tượng 
Đ ối tượng 
H oạt độn g 
Câu bị động 
Câu chủ động 
Người ta 
dựng 
một lá cờ đạ i 
ở g iữa sân. 
Một lá cờ đạ i 
dựng 
ở g iữa sân. 
SƠ ĐỒ 
Cách chuyển câu chủ động thành câu bị động 
(Cách 2) 
Lưu ý 
Câu bị động không bắt buộc phải có các từ “bị, được” . 
BÀI TẬP VẬN DỤNG 
Em hãy chuyển các câu chủ động sau thành câu 
bị động theo hai cách được học 
Thầy giáo phê bình Nam. 
Tôi mượn quyển sách này ở thư viện. 
Tôi tặng cô ấy bức tranh. 
BÀI TẬP VẬN DỤNG 
Em hãy chuyển các câu chủ động sau thành câu 
bị động theo hai cách được học: 
Thầy giáo phê bình Nam. 
=> (1) Nam bị thầy giáo phê bình. 
=> (2) Nam phê bình. 
=> (2) Nam bị phê bình. 
b) Tôi mượn quyển sách này ở thư viện. 
=> (1) Quyển sách này được tôi mượn ở thư viện. 
=> (2) Quyển sách này mượn ở thư viện. 
BÀI TẬP VẬN DỤNG 
Em hãy chuyển các câu chủ động sau thành câu 
bị động theo hai cách được học: 
 c) Tôi tặng cô ấy bức tranh. 
=> (1) Cô ấy được tôi tặng bức tranh. 
=> (2) Bức tranh được tôi tặng cô ấy. 
Lưu ý 
Không phải trường hợp nào cũng biến đổi được câu chủ động thành câu bị động theo hai cách. 
GHI NHỚ 2 (SGK trang 64) 
Có hai cách chuyển đổi câu chủ động thành câu bị động: 
- Chuyển từ (hoặc cụm từ) chỉ đối tượng của hoạt động lên đầu câu và thêm các từ bị hay được vào sau từ (cụm từ) ấy. 
- Chuyển từ (cụm từ) chỉ đối tượng của hoạt động lên đầu câu, đồng thời lược bỏ hoặc biến từ (cụm từ) chỉ chủ thể của hoạt động thành một bộ phận không bắt buộc trong câu. 
Chủ thể 
H oạt độn g 
Đ ối tượng 
Đ ối tượng 
bị / được 
Chủ thể 
H oạt độn g 
SƠ ĐỒ 
Hai cách chuyển câu chủ động thành câu bị động 
Đ ối tượng 
H oạt độn g 
Câu bị động 
Câu chủ động 
Câu bị động 
Cách 1 
Cách 2 
III/ LUYỆN TẬP 
Bài 1: Chuyển đổi mỗi câu chủ động dưới đây thành hai câu bị động theo hai kiểu khác nhau 
a) Một nhà sư vô danh đã xây ngôi chùa ấy từ thế kỉ XIII . 
b ) Người ta làm tất cả cánh cửa chùa bằng gỗ lim. 
c ) Chàng kị sĩ buộc con ngựa bạch bên gốc đào. 
Câu 
chủ động 
Chủ thể 
H oạt độn g 
Đ ối tượng 
Một nhà sư vô danh 
đã xây 
ngôi chùa ấy 
từ thế kỉ XIII . 
Câu 
bị động 
Đ ối tượng 
bị / được 
Chủ thể 
H oạt độn g 
Cách 1 
N gôi chùa ấy 
đã được 
m ột nhà sư vô danh 
xây 
từ thế kỉ XIII . 
Cách 2 
N gôi chùa ấy 
xây 
từ thế kỉ XIII . 
Hướng dẫn câu a) 
Bài 1: Chuyển đổi mỗi câu chủ động dưới đây thành hai câu bị động theo hai kiểu khác nhau 
-> Cách 2: Tất cả cánh cửa chùa làm bằng gỗ lim. 
b) Người ta làm tất cả cánh cửa chùa bằng gỗ lim. 
c) Chàng kị sĩ buộc con ngựa bạch bên gốc đào. 
->Cách 2: Con ngựa bạch buộc bên gốc đào . 
-> Cách 1: Tất cả cánh cửa chùa được người ta làm bằng gỗ lim. 
-> Cách 1: Con ngựa bạch được chàng kị sĩ buộc bên gốc đào. 
a ) Bài thơ “Sông núi nước Nam” được coi là bản tuyên ngôn độc lập đầu tiên của nước ta. 
b ) Tác giả Hoài Thanh được Nhà nước tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học, nghệ thuật. 
B ài 2: Em hãy cho biết, c ó thể thay thế từ “bị” cho từ “được” 
và ngược lại trong những câu bị động sau không? Vì sao? 
 K hông thể thay đổi từ “được” thành từ “bị”. 
 Người viết sử dụng từ “được” hàm ý đánh giá tích cực về các tác giả, tác phẩm Văn học nổi tiếng . 
B ài 2 : Em hãy cho biết, c ó thể thay thế từ “bị” cho từ “được” và ngược lại trong những câu bị động sau không? Vì sao? 
c) Một ngày cuối năm năm tám – năm đó ta chưa võ trang – trong một trận càn lớn của quân Mĩ – ngụy, anh Sáu bị hi sinh. Anh bị viên đạn của máy bay Mĩ bắn vào ngực. (...) 
(Theo Nguyễn Quang Sáng) 
d) (...) Hắn bị chị túm tóc lẳng cho một cái, ngã nhào ra thềm. 
(Theo Ngô Tất Tố) 
 K hông thể thay đổi từ “bị” thành từ “được”. 
 Người viết sử dụng từ “bị” để hàm ý đánh giá tiêu cực, tổn thất về nhân vật được nói đến. 
Bài 3: Em hãy quan sát các hình ảnh sau, đặt câu chủ động thích hợp và c huyển các câu đó thành câu bị động 
Hình ảnh 1 
Hình ảnh 3 
Hình ảnh 4 
Hình ảnh 2 
Bài 3: Em hãy quan sát các hình ảnh sau, đặt câu chủ động thích hợp và c huyển các câu đó thành câu bị động 
- Câu chủ động: Các bác sĩ chăm sóc bệnh nhân tận tình, chu đáo. 
- Câu bị động: Bệnh nhân được c ác bác sĩ chăm sóc tận tình, chu đáo. 
Hình ảnh 1 
Bài 3: Em hãy quan sát các hình ảnh sau, đặt câu chủ động thích hợp và c huyển các câu đó thành câu bị động 
- Câu chủ động: Chính phủ đưa máy bay tới đón kiều bào trở về nước từ tâm dịch. 
- Câu bị động: Kiều bào được C hính phủ đưa máy bay tới đón trở về nước từ tâm dịch. 
Hình ảnh 2 
- Câu chủ động: Mọi người thường xuyên sử dụng khẩu trang. 
- Câu bị động : Khẩu trang được m ọi người thường xuyên sử dụng . 
Bài 3: Em hãy quan sát các hình ảnh sau, đặt câu chủ động thích hợp và c huyển thành câu bị động 
Hình ảnh 3 
- Câu chủ động: Thầy cô giáo dọn vệ sinh lớp học sạch sẽ. 
- Câu bị động: Lớp học được t hầy cô giáo dọn vệ sinh sạch sẽ. 
Bài 3: Em hãy quan sát các hình ảnh sau, đặt các câu chủ động thích hợp và c huyển thành câu bị động 
Hình ảnh 4 
Bài tập 4: Em hãy viết đoạn văn kho ả ng 15 câu, có sử dụng câu bị động để trình bày suy nghĩ về những người anh hùng thầm lặng trong bối cảnh đất nước chung tay đẩy lùi dịch bệnh. 
Gợi ý: 
* Hình thức: Đoạn văn ngắn khoảng 1 5 câu. Trong đoạn văn có sử dụng câu bị động 
* Nội dung: Suy nghĩ của em về người anh hùng thầm lặng giữa bối cảnh đất nước chung tay đẩy lùi dịch bệnh. 
* Lưu ý: S ử dụng câu bị động để d i ễn tả ý nghĩa của những hành động cao đẹp trong bố i cảnh cả nước đang chung tay đẩy lù i d ị ch bệnh. 
Đoạn văn tham khảo 
 Việt Nam - đất nước của những bản anh hùng ca vĩ đại, đất nước của những con người kiên cường, bất khuất, sẵn sàng dâng hiến cả đời mình cho Tổ quốc thân yêu. Trong chiến tranh đau thương hay cuộc sống thanh bình, đất nước đã tạc ghi biết bao tấm gương anh hùng phi thường, làm nên kỳ tích . Và hôm nay, t rong những ngày cả nước sục sôi quyết tâm đẩy lùi đại dịch COVID-19, bao người con của đất Việt lại viết tiếp bản anh hùng ca ấy với những việc làm, nghĩa cử cao đẹp, thầm lặng. Họ là ai bạn biết không? Đó là hàng ngàn chiến sĩ biên phòng ngày đêm băng rừng vượt suối bảo vệ biên giới Tổ quốc, là hàng ngàn tình nguyện viên sẵn sàng phục vụ trong các khu cách ly, là hàng ngàn bác sĩ căng mình chiến đấu đẩy lùi bệnh tật . Nhờ sự cống hiến và hi sinh thầm lặng đó , hàng chục bệnh nhân đã được chữa trị thành công . H àng ngàn kiều bào được Tổ quốc dang tay chào đón trở về từ các vùng dịch . H àng chục ngàn người dân được đảm bảo an toàn trong các khu cách ly . Anh hùng không ở đâu xa, họ ở ngay cạnh chúng ta, và có lẽ ở trong chính chúng ta.... Chỉ bằng một hành động nhỏ thôi “ một người vì mọi người ” mỗi chúng ta có thể làm nên những điều phi thường. Ngay lúc này, chúng ta hãy trở thành một người hùng thầm lặng , sẵn sàng hành động nối tiếp bản trường ca hào hùng của đất Việt thân yêu! 
CÂU CHỦ ĐỘNG VÀ CÂU BỊ ĐỘNG 
Khá i n i ệm 
Câu chủ động là câu có chủ ngữ chỉ chủ thể hoạt động. 
Câu bị động là câu có chủ ngữ chỉ chỉ đối tượng của hoạt động. 
Cách chuyển đổ i 
Chuyển từ chỉ đối tượng của hoạt động lên đầu câu và thêm các từ bị hay được vào sau từ ấy. 
Chuyển từ chỉ đối tượng của hoạt động lên đầu câu, đồng thời lược bỏ hoặc biến từ chỉ chủ thể của hoạt động thành một bộ phận không bắt buộc trong câu. 
Lưu ý 
Không phải câu nào có các từ “bị, được” cũng là câu bị động. 
01 
02 
03 
Hướn g dẫn tự học 
Học bài 
Làm bài tập 2 SGK , trang 65 
Chu ẩn bị bài Dùng cụm chủ vị để mở rộng câu. 
Cảm ơn các em 
đã chú ý lắng nghe